تا دهه هفتاد شمسی می‌شد به راحتی در فروشگاه‌های لوازم‌التحریر سراغشان را گرفت. با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال بود که خانواده‌ها برای خریدشان به همراه بچه‌ها راهی این مغازه‌ها می‌شدند و بحث بر سر انتخاب بهترین کارت بالا می‌گرفت. کارت‌هایی با تصاویری از طبیعت، حیوانات و مکان‌های شهری و تاریخی که با نوشته‌ای در پشت آن و درج شعری «جهت عرض تبریک»، به گیرنده ارسال می‌شد. از آن روزگار تا به امروز، استفاده از کارت‌های تبریک یا همان «کارت‌پستال» فرنگی به مرور رنگ باخته و جای خود را به ارسال تبریک با انواع برنامک‌های تماس مجازی داده است. هر چند فراموشی کارت‌پستال‌ها با رشد روزافزون تکنولوژی در سراسر جهان گونه‌ای اپیدمی محسوب می‌شود، اما به حذف آن‌ها منجر نشده و هنوز هم این مقوای خوش آب و رنگ بیانگر حالات زمانی و مکانی از زندگی و حیات و احساسات فردی است که قصد آگاهی‌رساندن از آن را به عزیزانش دارد. با این حال، این ابراز تبریک کاغذی در ایران دیگر رنگ و بوی چندانی ندارد و مدت‌هاست که فرهنگ وصف حال کارت‌پستالی از میان رفته است.
اولین کارت‌پستال‌ها در ایران
کارت‌پستال‌ها در ابتدا «ورقه پستی ایران» نامیده می‌شدند. ورودشان به ایران در عصر قاجار، مدیون سه چیز است. اول، دانشجویان و هنرمندانی که به خارج از کشور اعزام شده بودند، دوم سیاحان غربی که در مراسلات خود کارت‌پستال هدیه می‌دادند یا ارسال می‌کردند، و سوم شاهان و شاهزادگان قجر که پای این کارت منقش عجیب را به ایران باز کردند. گفته می‌شود که اولین کارت‌پستال را ناصرالدین شاه به انیس‌الدوله، همسر مورد علاقه‌اش، اهدا کرده است. با این حال، تاریخ دقیقی برای ورود آن به ایران در دست نیست.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ورود کارت‌پستال‌ها به ایران باعث ایجاد تغییراتی چشمگیر در هنر ایرانی شد. در ابتدا کارت‌پستال‌های نقاشی شده رواج داشت، و بعد از اختراع دوربین بود که عکس جای نقاشی را گرفت و ورود آن به ایران در کنار عناصر فرهنگی دیگر مانند تمبر و دوربین عکاسی، تغییری ژرف در نگرش هنرمندان ایرانی، به خصوص نقاشان داشت. کارت‌پستال‌های مصوری که محصول پیشرفت عکاسی در اروپا بودند، باعث شدند نقش و نگاره‌های اروپایی به نقاشی‌های ایرانی وارد شود و انسان در نقاشی ایرانی متحول شود.
ابداع کارت‌پستال
ابداع کارت‌پستال در جهان نیز تاریخ مشخصی ندارد. با این حال، طبق دائرةالمعارف لاروس، اولین کارت‌پستال در سال ۱۸۶۹ در اتریش متولد شده است. کارت‌پستال‌ها در ابتدا وسیله‌ای برای مکاتبه مختصر و مفید بودند. سپس بناهای تاریخی، آیین‌های محلی، و چهره‌های سرشناس یک کشور بر روی این کارت‌ها ظاهر شدند. هر چند این روزها گردشگران تنها مشتری این کارت‌ها هستند، اما از کارت‌پستال‌ها استفاده‌های دیگری نیز می‌شود. آن‌ها همچون اسنادی هستند که خریدار با نگهداری‌شان مناسبت ویژه‌ای را مانند خاطره‌ای مصور، در آلبوم خود نگهداری می‌کند. کارت‌پستال‌ها بدین ترتیب به گویاترین شکل ممکن، درباره موضوعات مهم تاریخی و جغرافیایی اطلاعاتی به ما می‌دهند. آن‌ها روایتگر تاریخ زمانه خود هستند؛ رسانه‌ای که پیش از ظهور تلفن و اینترنت نقش مهمی در تبادل اطلاعات داشت. آن‌ها گذشته یک ملت را مستند می‌کنند و به آرشیو شخصی ما می‌سپارند. اما همان طور که تکنولوژی دوربین‌های دیجیتال آلبوم‌های عکس خانوادگی را از بین برد، تلفن همراه و انواع امکاناتش، ضربه آخرینی بر پیکره این صندوق خاطرات بود تا امروزه کارت‌پستال‌هایی که معنای جمع و دورهمی می‌داد، بیشتر تنهایی انسان‌ها را یادآور شود.
انزوای احوال‌‌پرسی کتبی
تبریک نوروز از مهم‌ترین آداب ایرانی است که در گذشته‌ای نه چندان دور، با تبریک کتبی رنگ و بوی دیگری گرفت. سنت تبریک با کارت‌پستال که از اواخر دهه ۴۰ شمسی میان ایرانیان رواج یافت، مردم را دو هفته پیش از عید به فروشگاه‌های لوازم‌التحریر می‌کشاند تا لایق‌ترین کارت را برای این تبریک انتخاب کنند. افراد در جست‌وجوی این تبریک شایسته، قفسه‌های گردان فلزی کارت‌ها را آنقدر می‌چرخاندند تا به کارت مورد نظر برسند و با شعری و خطی، آن را به گیرنده پست کنند. از آن زمان تا دهه هفتاد شمسی، این سنت تبریک کاغذی تاریخ پر فرازونشیبی را طی کرد تا از این چرخانه خارج شود. بزرگترین عامل در انزوای ارسال کارت تبریک نوروزی را رشد تکنولوژی می‌دانند؛ ابزارهایی که با آمدنشان، تبریک شفاهی را جایگزین نوع کتبی و مصورش کردند. وقایع سیاسی-اجتماعی مانند انقلاب ۵۷ و جنگ نیز تاثیر بسیاری بر کارت‌پستال‌ها داشت. هر چند نوروز سال ۱۳۵۸ را پرفروش‌ترین سال خرید تبریک می‌دانند، اما این روند به تدریج رو به خاموشی رفت و گرفتار ممنوعیت‌هایی شد. وجود کارت‌های تبریک نوروزی با متن‌های انقلابی به همراه تصویر چهره‌های سیاسی- مذهبی که سالروز پیروزی انقلاب را تبریک می‌گفت، در حالی رواج داشت که کارت‌پستال‌های ممنوعه، نظیر کارت‌هایی با تصاویر خوانندگان ایرانی و خارجی، بازیگران فیلم‌های هندی، شخصیت‌های سیاسی یا ملی دوران پیش از انقلاب، یا برخی تصاویر و نوشته‌های دیگر، نیز مخفیانه دست به دست می‌شد و در صورت کشف، مجازات سختی در انتظار دارندگان این کارت‌ها بود. بسیاری از کارت‌پستال‌های ممنوعه از این رو هیچوقت به مقصدی ارسال نشد و در کمدها و کشوها ماند.
کارت تبریک نوروزی در حالی با این کوله‌بار خاطرات در دو دهه پایانی قرن سیزده شمسی جای خود را به رقبای الکترونیکش داد که این سنت شیرین هنوز جزو بهترین خاطرات نسل تبریک کتبی شمرده می‌شود و بسیاری هنوز آرزوی بازگشت به این نوستالژی قدیمی را دارند.
