علی ربیعی، سخنگوی دولت روحانی امروزدر یادداشتی در روزنامه ایران پیش‌بینی کرد که «در آینده نزدیک» تحریم‌ها لغو خواهد شد.

او نوشت: «با اطمینان می‌توانیم پیش بینی کنیم که به رغم کش و قوس‌های دیپلماتیک که مقدمه طبیعی در بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات و از جمله لغو تمامی تحریم‌ها در آینده نزدیک است، ابتکارهای دیپلماتیک به خوبی و تا رسیدن به نتیجه مطلوب عمل خواهند کرد.»

علی ربیعی گفته که لغو محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک و پس گرفتن درخواست فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی دولت بایدن از نشانه‌های از حسن نیت آمریکا است هرچند این نشانه‌ها به زعم او «ناکافی» هستند.

همزمان، قرار است مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، امروز شنبه و در آستانه خروج جمهوری اسلامی از پروتکل الحاقی به تهران برود.

لغو تحریم یا تعلیق تحریم، یک داستان تکراری

در آذرماه امسال، مجلس شورای اسلامی طرحی را به تصویب رساند که بر اساس آن ایران در واکنش به نقض تعهد برجام از سوی کشورهای غربی، مجموعه‌ای از اقدامات را عملیاتی خواهد کرد. آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصدی، احیای رآکتور آب‌سنگین اراک، توسعه غنی‌سازی به ۱۹۰ هزار سو در سال و توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از مهم‌ترین بخش‌های این مصوبه مجلس بود.

براساس این قانون و در هفته نخست اسفند، ایران به صورت رسمی اجرای پروتکل الحاقی را متوقف می‌کند. این موضوع در هفته‌های گذشته از سوی مقام‌های رسمی تهران اعلام شده است. کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در نامه‌ای به دبیرکل این سازمان این موضوع را به صورت رسمی اطلاع داده است.

در مقابل تلاش‌ها برای توقف اقدامات ایران ادامه دارد و رهبران سه کشور اروپایی در سخنانی که روز گذشته در کنفرانس امنیتی مونیخ انجام دادند، از ایران خواستند با اقدامات خود راه را بر دیپلماسی نبندد.

اما در ایران، علی خامنه‌ای مصمم‌تر از قبل از «لغو تحریم‌ها و راستی‌آزمایی» قبل از بازگشت ایران به تعهدات برجامی‌اش سخن می‌گوید. او در دو سخنرانی اخیر خود در روزهای ۱۹ و ۲۹ بهمن تاکید کرد که ایران به طرف‌های غربی برجام اعتماد ندارد و احیای برجام تنها با «لغو تمامی تحریم‌ها» و تایید مقامات ایران انجام خواهد شد.

موضوع تعلیق و لغو تحریم‌ها از سال ۲۰۱۵ تاکنون به جدالی ملال‌آور میان دولت و نزدیکان علی خامنه‌ای بدل شده است. طبق برجام تحریم‌های آمریکا در دوره زمانی اجرای برجام تعلیق می‌شود و دولت آمریکا در غروب برجام، لغو تحریم‌ها را از کنگره درخواست خواهد کرد. موضوع کلیدی در سخنان علی خامنه‌ای این است که او می‌گوید هم‌اکنون باید این تحریم‌ها «لغو» شوند تا ایران به تعهداتش بازگردد.

از دیگر سو ماجرای همکاری شرکت‌ها و بانک‌‌های بین‌المللی با ایران موضوعی است که در مصوبه مجلس و سخنان رهبر جمهوری اسلامی بر آن تاکید شده، ولی تحقق آن چندان در اختیار دولت‌ها نیست. موضوع راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها که علی خامنه‌ای از آن سخن گفته‌ است تا حدود زیادی به عادی شدن روابط شرکت‌ها وبانک‌های خصوصی عمدتا غربی با ایران بازمی‌گردد که حتی پس از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ و در یک‌سال آخر دولت اوباما نیز چندان موفقیت‌آمیز نبود.

گره کار ایران در رفع تحریم‌های آمریکا همچنان سلسله تحریم‌های اولیه این کشور است. این تحریم‌ها عمدتا به سابقه خصومت دوکشور پس از حمله دانشجویان خط امام به سفارت آمریکا و رویدادهای پس از آن در دهه نخست انقلاب بازمی‌گردد. مجموعه تحریم‌های اولیه و تحریم‌های مرتبط با تروریسم و حقوق‌بشر عملا امکان عادی‌شدن روابط ایران با جهان را سلب می‌کند و تعلیق تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای به شرط اجرای کامل آن، تنها بخش کوچکی از مشکلات مالی ایران با جهان را حل خواهد کرد.

البته علی خامنه‌ای به خوبی از این موضوعات مطلع است و راستی‌آزمایی مورد نظر او احتمالا در محدوده آزاد شدن پول‌های بلوکه‌شده ایران و یا فروش رسمی نخستین محموله نفتی در بازارهای بین‌المللی باقی خواهد ماند.

اما این بازی طرف دیگری هم دارد. آمریکای جو بایدن در یک‌ماه گذشته، خویشتن‌دار و صبور بوده است. به‌رغم ابراز تمایل برای بازگشت به برجام، مقام‌های آمریکایی هنوز گامی در این مسیر برنداشته‌اند. موضوع بازگشت به برجام به موضوعی حیثیتی برای تهران و واشنگتن بدل شده است و هر دو طرف می‌کوشند در این جدال پیروز باشند.

محمدجواد ظریف چند هفته پیش از جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواسته بود تا این نقش را به عهده بگیرد. اکنون بورل پیشنهاد نشست مشترک اعضای برجام با آمریکا را مطرح کرده است. آمریکا با این پیشنهاد موافق است و ایران هنوز به صورت رسمی آن را رد یا تایید نکرده است.

شاید میان‌داری اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نهایتا سبب شود تا دو کشور مقداری مواضع خود را تعدیل کنند و گام‌های متقابل و همزمان به عنوان راه‌حل بازگشت به برجام عملیاتی شود.