عمران خان، نخست وزیر پاکستان امروز با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا دیدار کرد. متحدان سیاسی خان در پاکستان امیدوارند که هر دو رهبر زبان هم را بفهمند و به لطف چنین «معجزه‌ای» پیوند تازه و محکمی در مناسبات سیاسی میان واشنگتن و اسلام گره بخورد.
دوستی پاکستان و آمریکا دیرینه و جنجالی است. ترامپ و خان هر دو میراث‌دار تاریخی از رفاقت و اختلاف‌اند. آمریکایی‌ها، به اهمیت ژئوپولیتیک پاکستان در جنوب آسیا اذعان دارند، اما دلخوشی از ژنرال‌های پاکستانی و رهبران غیر نظامی این کشور ندارند. پاکستانی‌ها، واشنگتن را متهم به سوء استفاده از پاکستان در مواقع بحران و سرزنش آنان در روزهای پس از بحران می‌کنند. دست‌کم پس از پایان جنگ سرد، تداوم این اختلاف نظر، در شکل‌دهی فهم استراتژیک این دو متحد از همدیگر نقش موثری داشته است.
با این حال نخست وزیر عمران خان، دلایل موجهی برای سفر به واشنگتن دارد. بخشی از این دلایل مرتبط با مسایل سیاست داخلی پاکستان است. دولت ترامپ، کمک‌های مالی و تسلحیاتی به ارتش پاکستان را قطع کرده است.
اقتصاد پاکستان شکننده است و دورنمای امیدوار کننده‌ای ندارد. بیست روز پیش، صندوق جهانی پول وامی شش میلیارد دلاری در اختیار اسلام آباد قرار داد تا دولت آقای خان بتواند در سه سال آینده رشد پایدار اقتصاد ملی این کشور را تضمین کند. پرداخت این وام بدون چراغ سبز ایالات متحده آمریکا ناممکن بود. در صورتی که روابط واشنگتن و اسلام آباد بهبود نیابد، روند پرداخت اقساط این وام مهم به اقتصاد پاکستان، می‌تواند کند و یا متوقف شود. به‌ویژه در شرایطی که پاکستان به دلیل حمایت از گروه‌های تروریستی در فهرست خاکستری گروه ویژه اقدام مالی قرار دارد و امکان وضع تحریم اقتصادی بر پاکستان وجود دارد.
در مسائل منطقه‌ای نیز پاکستان بازیگر عمده‌ای است. مناسبات اسلام آباد و پکن، به گفته نواز شریف نخست وزیر پیشین پاکستان، «از کوه‌ها بلندتر، از اقیانوس‌ها عمیق‌تر، از عسل شیرین‌تر و از آهن سخت‌تر است».
چین با سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیارد دلاری در اقتصاد پاکستان، بزرگترین سرمایه‌گذار خارجی در این کشور است. گسترش مناسبات سیاسی و هسته‌ای با هند به تنهایی نمی‌تواند توازن قدرت در منطقه جنوب آسیا را به نفع آمریکا در مواجهه با چین حفظ کند. استراتژیست‌های پاکستانی اهمیت ژئوپولیتیک امتیاز دوستی با چین را می‌دانند و هوشمندانه طرح باج‌گیری از آمریکا را نیز ریخته‌اند.
دولت عمران خان در تأمین مناسبات سیاسی با عربستان سعودی، روسیه و ایران گام‌های موثری برداشته است. در هفته‌های گذشته محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در ترغیب دولت ترامپ برای دعوت از آقای خان به واشنگتن لابی نیرومندی انجام داد. گفته می‌شود ترتیب سفر امروزی آقای ترامپ مدیون مناسبات ویژه بن سلمان با کاخ سفید است.
در بحث صلح افغانستان نیز، پاکستان دست بلندی دارد. دولت ترامپ با شتاب و ذوق‌زدگی در پی دستیابی به یک توافق صلح با طالبان و خروج نظامی از افغانستان است.
عمران خان برای این که نشان بدهد برخلاف همیشه، اداره غیر نظامی پاکستان و ژنرال‌ها مشترکا از طرح صلح آمریکا حمایت می‌کنند، ژنرال قمر باجوا رئیس ستاد ارتش و حمید فیض رئیس سازمان اطلاعات ارتش را با خودش به واشنگتن آورده است. تضمین‌های سیاسی و امنیتی خان و ژنرال‌ها احتمالا برای ترامپ که عطش پیروزی در عرصه سیاست خارجی را دارد، قانع‌کننده و فریبنده خواهد بود. واشنگتن به همکاری پاکستان در منطقه، به شدت نیاز دارد. زمان تهدیدهای «عصر حجری» واشنگتن به اسلام‌آباد گذشته است.
امتیاز تاکتیکی دیگری که آقای خان در دیدار با ترامپ دارد این است که دولت کنونی آمریکا اهل چانه‌زنی بر سر آزادی‌های مدنی، مسائل حقوق بشری و موضوعات مناقشه برانگیز با خان و ژنرال‌ها نیست. بعید به نظر می‌رسد که مثلا آقای ترامپ و یا یکی از اعضای کابینه او در نشست‌هایشان با مقام‌های پاکستان خواهان رهایی دکتر شکیل آفریدی - کسی که کمک کرد تا آمریکا رد پای بن لادن را در ایبت آباد بیابد- از زندان ارتش پاکستان شوند. مگر این که آقای خان و ارتش پاکستان با یک «حسن نیت» بخواهند او را رها کنند و برگه تبلیغاتی دیگری به اداره ترامپ بدهند.
خان و ترامپ حتما زبان همدیگر را خواهند فهمید؛ هر دو از یک تیپ سیاسی هستند. هنوز زود است اختلاف نظرهای سیاسی-استراتژیک واشنگتن و اسلام آباد حل شود. برای عمران خان نفس سفر به واشنگتن یک پیروزی است؛ برای ژنرال‌ها فرصت مصاحبت با همتایان‌شان در واشنگتن می‌تواند به از سرگیری مناسبات تاریخی بینجامد. از یک سفر سه روزه، پس از یک انقطاع چند ساله، بیشتر این نمی‌توان انتظار داشت.
