همان طور که پیش‎بینی می‎‌شد، واکسن کرونا و توزیع آن در ایران دچار بحران شد. برخی کشورهای همسایه ایران تزریق واکسن را آغاز کرده‎‌اند، ولی مردم در ایران همچنان نمی‌‎دانند چه زمانی واکسن کرونا به آن‌‌ها خواهد رسید و در صورت ورود واکسن وارداتی یا آماده شدن واکسن ساخت ایران، به دلیل محدود بودن تعداد واکسن، چه کسانی در الویت دریافت واکسن کرونا هستند، و دیگر آن که نحوه صحیح توزیع آن چگونه باید باشد؟ این در حالی است که کمبود واکسن در دنیا تا فصل تابستان قابل حل نخواهد بود، چون نسبت تولید واکسن به جمعیت جهان کمتر بوده ‎است. 

بر اساس تحلیل‌‎های کارشناسان داخل ایران و گزارش‌‎هایی که از کشور در خبرگزاری‌‎ها منتشر می‎‌شود، سرعت در توزیع و تزریق واکسن کرونا در کنار تامین واکسن مورد تایید سازمان بهداشت جهانی و قرار دادن آن در اختیار مردم، از الویت‌‌های مهم مردم در کشور است.  

شمار واکسن‌‌های تولیدی نسبت به جمعیت افراد جامعه در سراسر دنیا، مشکلی است که در حال حاضر در بسیاری از کشورها مشخص شده‎ است. کشورهایی که دارای توان مالی بالاتر یا قدرت چانه‎زنی بیشتری هستند و از قبل برای خرید واکسن بیشتر پیش‌‎بینی کرده بودند، دسترسی بهتری به واکسن داشته‎‌اند. 

ایران به دلیل آن که رایزنی در خصوص خرید واکسن را از ابتدا یا میانه همه‌‎گیری شیوع کرونا آغاز نکرده بود، در حال حاضر نه تنها دسترسی بیشتری به واکسن در این مقطع حساس ندارد، بلکه هنوز خرید اولیه واکسن کرونا هم در حد جنجال و چانه‌زنی میان تصمیم‌‌گیران و سیاست‌‎گذاران آن باقی مانده ‎است. 

وقتی واکسن کم است، نحوه توزیع مهم است

آرش علایی، مدیر انستیتوی بین‌المللی سلامت و آموزش در نیویورک آمریکا، با طرح این موضوع که نحوه توزیع واکسن کرونا در استان‌‎های ایران بسیار مهم است، در مورد الویت‌‎بندی توزیع واکسن کرونا به ایندیپندنت فارسی می‌‎گوید: «در حال حاضر ۹ میلیون نفر در ایران در الویت (دریافت) واکسن هستند که در حال حاضر تهران تنها برای خرید ۳ میلیون نفر رایزنی خرید واکسن را آغاز کرده ‎است.» او در ادامه می‌‌گوید:«نکته مهم این است که وزارت بهداشت قبول کرده‎است که در کنار تولید واکسن داخلی، واکسن از خارج از کشور هم خریداری کند.» 

او که پیش از این مدیریت اموربین‌المللی آموزش و پژوهش در مرکز ملی‌ آموزشی پژوهشی و درمانی سل و بیماری‌‌های ریوی را در کارنامه خود دارد، می‎‌گوید با توجه به کمبود واکسن خریداری شده توسط ایران، باید الویت‎‌بندی جدی در پیوند با تزریق واکسن در ایران انجام شود، و ادامه ‎می‎‌دهد: «در الویت‎‌بندی ‎باید به صورت استانی نگاه شود. یعنی این که نباید در کشور یک ستادی تشکیل شود و برای کل کشور الویت‎‌بندی کند. چون گروهِ در معرض خطرِ هر استان، و به همین منوال دسترسی به واکسن آن می‎‌تواند متفاوت باشد. به همین دلیل باید کمیته‎‌‌‌های استانی تشکیل شود و دراین کمیته‌‎‌‌ها نه تنها بررسی علمی صورت بگیرد که مشخص شود چه گروهی در معرض خطر بوده‎ است و چه گروهی بیماری را با شدت گرفته و چه گروهی فوت کرده، بلکه نماینده‌‎های مردم و افراد مورد اطمینان مردم هم در این کمیته‌‌‎های استانی حضور داشته ‎باشند. چون این مسئله فقط یک مساله پزشکی یا علمی نیست. مسئله اجتماعی فرهنگی سلامتی و پزشکی با هم است. پس این کمیته‌‌ها باید با هم تشکیل شوند که بتوانند الویت‎‎‌ها را بر اساس نیازها و گروه در معرض خطر ایران تقسیم کنند.» 

تهران برای همه کشور تصمیم نگیرد

آرش علایی می‌‎گوید توزیع واکسن مرحله بسیاری مهمی است. او می‌‎گوید: «اعلام می‌‎کنند که  حمل و نقل واکسن سخت است یا این که امکانات آن فراهم نیست. در حالی که این اطلاعات درست نیست. کمپانی‌‎های سازنده واکسن طوری واکسن‎‌ها را درست می‌‎کنند که بتواند در زمان سریعی بدون نیاز به تجهیزات خیلی پیشرفته، در دسترس شهرها و کشورها قرار بگیرد و توزیع شود. بهتر است دولت به صورت متمرکز همه واکسن‎های خریداری شده را در استان تهران نگهداری نکند. در همان وهله اول وقتی واکسن وارد کشورمی‌‎شود، به استان‎ها منتقل کند و در همان روز با همکاری سازمان‌های مردم‎نهاد با امکانات شبکه بهداشت، واکسن توزیع شود.» 

او با طرح این موضوع که زمزمه‎هایی شنیده می‎‌شود که  داروخانه‌‎ها یا سایر ارگان‌‌ها در توزیع واکسن دخیل خواهند بود، ادامه می‎‌دهد: «ما سابقه  تزریق واکسن را سال‌‎ها در شبکه‎‌های بهداشت داریم و افراد مجرب و متخصصی در این شبکه‎‌ها فعالیت دارند. بنابراین، می‌‎توانند اصل توزیع را روی شبکه‎بهداشت قرار دهند و از سازمان‌‌های مردم‌‎نهاد درخواست کنند که افرادی که امین مردم هستند، به این گروه بپیوندند. چون زمزمه‌‎هایی شنیده می‌‎شود مبنی بر عدم اطمینان گروهی از مردم به تزریق واکسن. ولی وقتی در این کمیته‌‎‌ها افراد امین و متخصصان محلی که مردم به آن‌ها اطمینان دارند (حضور یابند و) شبکه توزیع هم تشکیل شود، همیشه الویت‌‌بندی افراد و هم توزیع واکسن خیلی سریع انجام می‎شود.»   

او همچنین می‎‌گوید که بحث اخلاق پزشکی و اجتماعی در مورد نحوه دسترسی مردم به واکسن کرونا نیز بسیار اهمیت دارد. هم نماینده مردم، نه نمایندگان مجلس، بلکه از توده مردم افراد امین در هر استان، هم جامعه‎شناسان و هم افراد متخصص در حوزه علم پزشکی، باید در کمیته‌‎‌های توزیع واکسن حضور داشته‎باشند. ضمن آن که برای تزریق واسکن کرونا باید از افراد دوره‌دیده استفاده کرد و هر کسی امکان تزریق این واکسن را نخواهد داشت. نیروی مهمی که باید در این شرایط به کار گمارده شود، پزشکان بهداشت عمومی و آموزش بهداشت در هر استان هستند که در برنامه کرونا اصلا مشخص نیست به این طیف متخصص چه مسئولیتی داده شده‎ است.