هنگامی که جنگ میان کشورهای آذربایجان و ارمنستان بر سر اختلاف تاریخی در مورد سرنوشت منطقه ناگورنو قره‌باغ آغاز شد و در ۲۷ سپتامبر گذشته، جنگ شدت گرفت، هیچ کسی تصور نمی‌کرد که جناح‌های مختلف سوریه به دلیل حمایت از طرف‌های درگیر در جنگ قفقاز، در برابر یکدیگر صف آرایی کنند.

البته این واقعیت تلخ را نمی‌توان انکار کرد که از آغاز درگیری در سوریه در سال ۲۰۱۱ تا کنون شکاف میان گروه‌های مختلف سوریه به شدت رو به گسترش است، به گونه‌ای که همه امیدها برای دستیابی به آشتی یا توافق سیاسی در این کشور از بین رفته است، به ویژه این‌که پیوند طرف‌های متخاصم با قدرت‌های بین‌المللی همه روزه گسترده‌تر می‌شود و هر جناح سعی می‌کند سیاست‌های متحد خود را دنبال ‌کند. جناح‌های درگیر در سوریه نه‌تنها در مسائل داخلی با یکدگیر به مخالفت می‌پردازند، بلکه بر سر تحولاتی همچون جنگ میان آذربایجان و ارمنستان که در خارج از کشور اتفاق می‌افتد نیز وارد تنش و درگیری می‌شوند.

در همین حال، رسانه‌های بین‌المللی از جمله رویترز، گزارش داده است که شمار زیادی از جنگجویان سوریه آماده شرکت در جنگ میان آذربایجان و ارمنستان هستند و ۵۰۰ تن از این جنگجویان توسط ترکیه به عنوان نخستین گروه جنگی برای حمایت از ارتش آذربایجان، به آن کشور منتقل شده اند. اما ترکیه به سرعت این گزارش‌ها را رد کرده و آن‌ها را عاری از حقیقت دانست، افزون بر آن، محمد آلتای، معاون کمیته امنیت و اطلاعات در مجلس ترکیه اظهار داشت که آنچه در مورد اعزام مزدوران جنگی به آذربایجان شایعه شده است، در چارچوب ادعاهای نادرست علیه ترکیه قرار می‌گیرد.

هرچند ترکیه اعزام شبه‌نظامیان به آذربایجان را انکار می‌کند، اما آنکارا پشتیبانی مطلق خود را از آذربایجان پنهان نمی‌کند، طوری که روز جمعه گذشته، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در سخنانش در شهر قونیه که در صفحه رسمی تویتر وی نیز منتشر شده است، اظهار داشت: "آذربایجان تا به حال توانسته است مناطق وسیعی را آزاد کند و امیدوارم این کشور مبارزه خود را تا هنگامی‌که سراسر سرزمین‌های خود را در قره‌باغ به دست نمی‌آورد، ادامه دهد. "

از سوی دیگر، هاروت اکمانیان، وکیل سوری ارمنی‌تبار و کارشناس حقوق بین‌الملل در دانشگاه هاروارد در شهر بوستون، درگیری اخیر میان آذربایجان و ارمنستان را از زمان امضای آتش‌بس میان دو جانب در شهر بیشکک در سال ۱۹۹۴، به عنوان شدیدترین جنگ در این منطقه توصیف کرد. وی افزود: آتش‌بس میان آذربایجان و ارمنستان به دنبال ایجاد سازمان امنیت و همکاری اروپا و تشکیل گروه مینسک به ریاست آمریکا، روسیه و فرانسه برای انجام مذاکرات صلح به هدف پایان دادن به درگیری و صلح و سازش میان آذریایجان و ارمنستان صورت گرفت.

اکمانیان گفت: شبه نظامیان سوری که از طریق ترکیه به آذربایجان آورده شده اند، طبق قوانین بین المللی،  "از حمایت هیچ کشوری برخوردار نیستند و کشورهایی مانند ارمنستان، ایران، فرانسه، سوئد، آلمان و سایر کشورها می توانند آنها را به دلیل مشارکت در جنایات جنگی تحت پیگرد قانونی قرار دهند، به ویژه اگر کشورهای یادشده متعهد به رعایت قوانین دیوان بین‌المللی دادگستری باشند." افزون بر آن، کشورهای که قانون معینی در مورد تروریسم دارند، نیز می‌توانند این مزدوران جنگی را تحت پیگرد قانونی قرار دهند. این کشورها می‌توانند جنگجویان مزبور را به جرم ارتکاب جنایت جنگی یا شرکت در اقدامات تروریستی محاکمه کنند، یا آنها را برای محاکمه به کشورهای متبوع آنها بازگردانند.

البته آذربایجان که اغلب جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند سعی دارد تا آنجا که می‌تواند از روابط نزدیکش با متحدان خود، آنکارا و تل‌آویو و از همسایگی جغرافیایی و ارتباط نژادی که با ترکیه دارد، بهره‌جویی کند. همچنان قابل یادآوری است که آذربایجان شش ماه پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۲، روابط گسترده‌ای را با تل‌آویو برقرار کرد.

طبق گزارش انستیتوی بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، آذربایجان به عنوان سومین بزرگترین وارد کننده اسلحه اسرائیلی به شمار می‌رود، این کشور در سال ۲۰۱۷، حدود ۱۳۷ میلیون دلار از اسرائیل اسلحه خریداری کرد، در حالی‌که این رقم در سال ۲۰۱۶، به ۲۴۸ میلیون دلار رسیده بود و تفاوت چشمگیری نسبت به سال قبلی داشت.

در مقابل، ایران، روسیه و اغلب کشورهای اتحادیه اروپا در کنار ارمنستان قرار گرفتند. آنچه مایه تعجب و شگفتی می‌شود این است که ایران، به رغم این که اکثر جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند به ارمنستان اجازه داد برای مقابله با آذربایجان، وسایل نقلیه و تجهیزات نظامی را به ایروان، پایتخت آن کشور وارد کند.

 در میان این گیر و دار، مخالفان سوریه، همسویی خود را با آذربایجان که اکثر شهروندان آن مسلمان هستند، به پیوندهای مذهبی توجیه می‌کنند که ترکیه جهت‌گیری‌های خود را در عقب آن‌ها پنهان می‌کند.

یکی از فعالان مخالفان رژیم سوریه، ارمنی‌های سوریه را مورد انتقاد قرار داده و افزود که آن‌ها در سودای سرزمین اصلی خود هستند و بدون این‌که اطلاعی از حق باکو در سرزمین مورد مناقشه داشته باشند، به گفته وی، برای حمایت از ارمنستان وارد جنگ می‌شوند.

اما یکی دیگر از مخالفان دولت سوریه، گفت: انگیزه حمایت از آذربایجان زمانی در میان شهروندان سوریه مطرح شد که دمشق به دنبال موضع متحدانش یعنی ایران و روسیه، حمایت خود را از ارمنستان اعلام کرد و آغاز پروازها به سمت ایروان پس از گشایش مجدد فرودگاه دمشق در روز پنج‌شنبه گذشته می‌تواند مصداق این مدعا باشد.

از سوی دیگر، ناظران حقوقی متعلق به جامعه ارمنی در سوریه بدین باورند که "اقدامات و رفتارهای آذربایجان، پس از تشدید حمله به مناطق غیرنظامی، تأسیسات مسکونی، بیمارستان ها، مدارس و هدف قرار دادن عمدی غیرنظامیان، شواهد آشکاری بر نقض قوانین بشردوستانه بین‌المللی (قوانین‌ جنگ) است، افزون بر آن‌که ترکیه با اقدام به اعزام شبه‌نظامیان سوریه به آذربایجان، شدت این درگیری‌ها را افزایش می‌دهد.

اکمانیان با اشاره به درگیری‌های اخیر قره‌باغ، گفت که ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد از حق دفاع ارمنستان در برابر هرگونه خصومت علیه آن کشور حمایت می‌کند. وی افزود: بایستی یادآور شد که این نخستین باری نیست که آذربایجان از شبه‌نظامیان خارجی علیه ارمنستان استفاده می‌کند. در طول جنگ سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴، آذربایجان هزاران تن از جنگجویان خارجی از کشورهای افغانستان، پاکستان و چچن را در جنگ علیه ارمنستان استخدام کرده و حقوق بالای به آنها پراخت می‌کرد.

اکمانیان از جامعه جهانی خواست که برای متوقف کردن تجاوزات آذربایجان، انتقال شبه‌نظامیان خارجی به‌جایی که زمینه محاکمه آن فراهم شود و وادار کردن آن کشور به نشستن پای میز مذاکره، هرچه زودتر وارد اقدام شود، در غیر این‌صورت، جهان از شر و وحشت این افراد در آینده در امان نخواهد ماند. وی افزود: کسانی که در سوریه زندگی، می‌توانند عمق این فاجعه را به درستی درک کنند.