با بی‌نتیجه ماندن میانجی‌گری شینزو آبه نخست وزیر ژاپن، امیدها به حل دیپلماتیک بحران تهران و واشینگتن کمرنگ‌تر شده است. انفجار دو نفتکش در دریای عمان و تصمیم دولت آمریکا برای اعزام هزار نیروی نظامی دیگر به منطقه و نیز ساقط شدن پهپاد آمریکایی توسط موشک‌های سپاه در تنگه هرمز، بار دیگر تنش بین دو کشور را افزایش داده است.
اتحادیه اروپا، چین و روسیه هر کدام به صورت جداگانه طرفین را به خویشتن‌داری و دوری از تحریک طرف مقابل دعوت کرده‌اند. با این‌حال حضور ناوها، تجهیزات و نیروهای نظامی آمریکا در منطقه احتمال وقوع خطای محاسباتی و در نتیجه آن سلسله عکس‌العمل‌های دوطرف و شروع جنگی تمام عیار را افزایش داده است.
با وجود نیروهای شبه نظامی مورد حمایت ایران و پایگاه‌های آمریکا در سراسر منطقه خاورمیانه، وقوع درگیری نظامی بین ایران و ایالات متحده آمریکا به سرعت به تمامی منطقه سرایت خواهد کرد. بنابراین احتمال درگیرشدن برخی از کشورهای منطقه در این جنگ وجود خواهد داشت.
در این بین باید دید ترکیه به عنوان یکی از کشورهای مهم در منطقه، در صورت وقوع درگیری میان ایران و آمریکا چه سیاستی در پیش خواهد گرفت. آیا این کشور با برگ ایران با غرب بازی خواهد کرد، در کنار همسایه خود خواهد ایستاد و یا اعلام بی‌طرفی خواهد کرد؟
روابط ترکیه با ایران
در سال‌های اخیر روابط سیاسی و اقتصادی ترکیه با ایران در سایه تحریم‌های آمریکا و جنگ سوریه، پر فراز و نشیب بوده است. این دو کشور سعی کرده‌اند در کنار رقابت ژئوپلیتیک منطقه‌ای، رفاقتی اقتصادی و تا حدودی سیاسی را بنیان بگذارند.
پس از خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، مقامات ترکیه در مقاطع مختلف این تصمیم را نادرست خوانده، تنها راه حل عبور از بحران میان تهران و واشنگتن را دیپلماسی و مذاکره عنوان کرده‌اند.
در همین راستا رجب طیب اردوغان، در ۹ مه ۲۰۱۸ در مصاحبه با «سی ان ان اینترنشنال» عنوان کرد: «از نظر من امضای قرداد اتمی میان دولت اوباما و ایران، قدمی در جهت صلح بود و در صورت از بین رفتن این صلح، مجدداً در منطقه دوره‌ای پر تنش آغاز خواهد شد. ما این حرکت را درست نمی‌دانیم و آن را تایید نمی‌کنیم». مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه نیز این تصمیم را گامی ناامید کننده توصیف کرده است.
رسانه‌های ترکیه نیز در این دوره به شکلی وسیع تنش سیاسی میان ایران و آمریکا را پوشش می‌دهند. در این خصوص شبکه تلویزیونی «سی ان ان» ترکیه، با اشاره به چهار میلیون پناهجوی سوری حاضر در ترکیه، اعلام کرد که درصورت وقوع جنگ، سیل پناهجویان ایرانی و میلیون‌ها پناهجوی افغانستانی ساکن در ایران به سمت ترکیه گسیل خواهد شد.
ارول مولتجی لر، استاد دانشگاه تجارت استانبول و از نظامیان سابق ارتش ترکیه نیز در گفتگو با شبکه «تی وی ۵» ترکیه، تضعیف دولت مرکزی در ایران از طریق کودتا و یا حمله خارجی را نگران کننده توصیف کرد. او در ادامه از احتمال تجزیه ایران سخن گفت و هشدار داد: «درصورت تجزیه ایران، احتمال یکپارچه ماندن ترکیه نزدیک به صفر خواهد بود». این گفتگو به سرعت توسط سایر رسانه‌ها نیز پوشش داده شد و حساسیت افکار عمومی ترکیه را نسبت به مسائل ایران بالا برد.
روابط ترکیه و آمریکا
ترکیه و آمریکا در سال‌های اخیر روابط پرتنشی را تجربه کرده‌اند. این دو کشور عضو ناتو، بر سر مسائل متعددی اختلاف نظر دارند و زبان تهدید و تحریم تبدیل به تعیین کننده‌ترین مولفه‌‌های این روابط شده است.
مخالفت ترکیه با تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، حضور نظامی هردو کشور در سوریه، اختلاف نظر این کشورها بر سر گروه‌های شبه نظامی کردی، خرید سامانه پدافند هوایی اس-۴۰۰، کشف نفت در جنوب شرق قبرس و حضور شرکت‌های اروپایی و آمریکایی در این منطقه از عمده اختلاف موجود در روابط ترکیه با آمریکا است.
پایگاه‌های نظامی آمریکا و ناتو در ترکیه
با وجود حداقل ۱۵ پایگاه نظامی ناتو و آمریکا در ترکیه، در صورت وقوع درگیری نظامی بین ایران و آمریکا، این پایگاه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهند شد.
این پایگاه‌ها بجز مناطق شمال شرقی، در سراسر ترکیه پراکنده شده‌اند. استانبول، دیاربکر، ازمیر، آدانا، مرسین، آنکارا و مالاتیا جزو مناطقی است که این پایگاه‌ها در آن تأسیس شده‌اند.
بجز پایگاه هوایی «اینجیرلیک»، که ارتش ترکیه در مدیریت و ممیزی آن حضور دارد، تقریباً باقی پایگاه‌ها موجود در ترکیه را ناتو و یا مستقیماً آمریکا مدیریت می‌کنند.
پایگاه‌های نظامی ناتو و آمریکا در خاک ترکیه
به گزارش روزنامه ملی چاپ ترکیه، آمریکا در بودجه سال ۲۰۱۸ خود، ۴.۶ میلیون دلار به منظور بهبود وضعیت پایگاه‌های نظامی این کشور در ترکیه اختصاص داده است، نکته قابل تأمل در این خصوص، درخواست بودجه در حوزه هوایی است. این روزنامه با اشاره به پایگاه نظامی «کوره جیک» که در ۴۵۰ کیلومتری از مرزهای غربی ایران واقع شده، ادعا کرد این پایگاه جزو پایگاه‌های سِّری موجود در این کشور است و اطلاعات بسیار محدودی درباره ساختار نظامی و نوع جنگ افزارهای موجود در آن موجود است.
پرفسور کنعان کاراتاش، نویسنده و استاد علوم سیاسی نیز در مصاحبه‌ای با خبرگزاری «ایلک حابر» اداعا کرد «پایگاه مالاتیا کوره جیک، بصورت مستقیم از سوی آمریکا برای مقابله با روسیه و بخصوص ایران تأسیس شده است. در این پایگاه سامانه‌های دفاع موشکی و رادارهای بسیار پیشرفته‌ای وجود دارد. بااین حال نه تنها دولت ترکیه نظارتی بر این پایگاه ندارد، بلکه مرکز کنترل سامانه‌های موجود در این پایگاه در کشور آلمان قرار دارد».
هرچند، در صورت وقوع درگیری نظامی بین ایران و ایالات متحده آمریکا، احتمالا ترکیه موضعی بی‌طرفانه خواهد داشت و اجازه استفاده از پایگاه‌های موجود را نخواهد داد. با این حال این کشور در کنار ضربه‌های اقتصادی و مشکلات امنیتی، بار دیگر در معرض سیل پناهجویان قرار خواهد گرفت.
البته این پایان ماجرا نیست، وجود پایگاه‌هایی نظامی نظیر «کوره جیک»، به دلیل بهره‌مندی از رادارهای پیشرفته که توانایی رصد بخش وسیعی از خاک ایران را دارد، می‌تواند تهدیدی برای ایران محسوب شده و با اولین اقدام ایران برای از دور خارج کردن این رادارها، ترکیه را نیز وارد این درگیری‌ها کند.
