بامداد روز جمعه ۲۰ تیر ماه ۱۳۹۹، صدای چهار انفجار مردم منطقه گرمدره در نزدیکی کرج را دچار وحشت کرد. بر اساس مشاهدات مردم محلی پدافند در منطقه فعال شده بود و مشخص نیست آیا انفجار‌ها ناشی از شلیک و خودکشی (Self-kill) موشک‌های زمین به هوا بودند یا خیر. دقایقی بعد از انفجار، برق در مناطق شهریار و شهر قدس (قلعه حسن خان) قطع شد که ۱۵ الی ۳۰ دقیقه به طول انجامید. انتشار خبر انفجار در گرمدره سریعا تبدیل به موضوعی داغ برای سازندگان تئوری توطئه تبدیل شد و اخبار تایید نشده‌ای مبنی بر انفجار در پایگاه سپاه قدس و یا پایگاه‌هایی که بعضا به طور اشتباه موشکی نامیده می‌شدند، منتشر شد. رسانه‌های حکومتی و مقامات محلی در ابتدا با انتشار اخبار قدیمی سعی در بی اهمیت نشان دادن انفجار‌ها داشتند، اما در حال حاضر سعی در انکار کلی خبر انفجار‌ها را دارند. در این گزارش به بررسی میزان صحت این اخبار و اینکه منشاء انفجار چه محلی می‌تواند باشد، می‌پردازیم.

قطع برق پس از انفجار

پس از انتشار خبر مبنی بر شنیده شدن صدای انفجار در منطقه گرمدره، مردم محلی در شهر قدس خبر از قطع برق در بخش‌های گسترده‌ای از این شهر دادند. بررسی پست‌های اینستاگرام مردم محلی نشان می‌دهد، قطع برق بین ساعت ۲ الی ۳ بامداد رخ داده است. با بررسی پیام‌ها و پست‌های اینستاگرامی ساکنان شهر قدس می‌شود فهمید که برخلاف گرم‌دره، صدای انفجار در شهر قدس شنیده نشده، ولی در عوض برق در این منطقه قطع بوده است. در حالی که برخلاف شهر قدس، در گرم‌دره که صدای انفجار در آن شنیده شد، خاموشی رخ نداده است. کانال‌های خبری تلگرامی و اینستاگرامی همچنین خبر قطع برق در شهریار کرج دادند که نگارنده موفق نشد سندی دال بر صحت آن پیدا کند.

نه تنها دلیل یا دلایل اصلی قطع برق در شهر قدس اعلام نشد، بلکه لیلا واثقی فرماندار این منطقه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خبر انفجار در شهر قدس را رد کرده، بلکه به دروغ مدعی شد که قطعی برق مربوط به کل شهر نبوده و تنها روبروی بیمارستان ۱۲ بهمن و آن هم در ساعت ۲۲ شب گذشته و به مدت تنها ۵ دقیقه رخ داده است. اما پیام‌های اینستاگرامی مردم محلی زیر اخبار مربوط به قطع برق نشان دهنده آن است که خاموشی در بخش گسترده ای از شهر به مدت بیش از ۱۵ دقیقه ادامه داشته و پس از ساعت ۲ بامداد رخ داده است. بنابراین این اتفاق پس از شنیده شدن صدای انفجار در گرم‌دره رخ داده است و نه قبل از آن.

احتمال شلیک موشک‌های زمین به هوا

بر اساس گزارش‌های مردم محلی، صدای انفجار در منطقه گرمدره ناشی از فعالیت پدافند هوایی بوده است. بنابراین چنانچه این خبر درست باشد، موشک‌های زمین به هوای شلیک شده از پایگاه شهید قدیری نیروی هوافضای سپاه پاسداران واقع در این منطقه شلیک شده‌اند. این پایگاه محل استقرار یک رصد سامانه پدافند موشکی زمین به هوا از نوع اچ‌کیو-۲جِی (HQ-2J) ساخت چین است. سامانه موشکی مورد نظر مجهز به شش موشک زمین به هوا از سال‌های اواسط دهه ۱۳۶۰ شمسی وظیفه حفاظت از حریم هوایی غرب تهران دربرابر اهداف پرنده پروازی در ارتفاع بالا چون هواپیماهای شناسایی و بمب افکن میگ ۲۵آر بی تی (MiG-25RBT) نیروی هوایی سابق عراق را داشته است.

بر اساس تصاویر ماهواره ای موجود، یک پرتابگر طبس-۱ مجهز به سه موشک زمین به هوای طائر نیز از اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ در این سایت پدافندی مستقر شده است تا از آن در برابر حملات ناشی از موشکهای کروز و هواپیماهای متخاصم پرواز کننده در ارتفاع پست محافظت کند زیرا اچ کیو-۲جِی از مقابله با اهداف پروازی در این ارتفاع عاجز هستند. چنانچه خبر پرتاب موشک ضد هوایی صحت داشته باشد، شلیک موشک‌های طائر بر ضد اهداف پروازی ناشناس برفراز گرمدره بیشتر محتمل است. لازم به ذکر است که در گوشه شمالی این سایت پدافندی، سه تونل جهت انبار و ذخیره سازی موشک‌های زمین به هوا و همچنین سامانه های پدافندی تور ام۱ وجود دارد. یکی از این سامانه ها در تاریخ ۱۸ دی ماه ۱۳۹۸ جهت محافظت از پایگاه موشکی امیر المومنین به بیدگنه منتقل شده بود، سامانه‌ای که خدمه آن به اشتباه ااقدام به ساقط نمودن پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمای اوکراینی کردند.

اخبار دروغ مربوط به انفجار در پایگاه موشکی سپاه

برخی رسانه‌های زرد اقدام به انتشار اخباری مربوط به انفجار در پایگاه موشکی نیز در منطقه گرم‌دره کرده و در این راستا تصاویر و فیلم‌هایی منتشر کردند که عمدتا مربوط به انفجار منطقه خجیر در تاریخ ۶ تیر ماه ۱۳۹۹ بوده و یا در چند مورد مربوط به حملات هوایی اسرائیل به سوریه در سال ۱۳۹۷ بودند! لازم به ذکر است که نیروی هوافضای سپاه پاسداران فاقد پایگاه موشکی در گرم‌دره بوده و نزدیک‌ترین پایگاه موشک‌های بالستیک آن در فاصله ۲۰ کیلومتری از آن در منطقه بیدگنه واقع شده است.

برخی منابع خبر نیز خبر از انفجار سه خمپاره در این منطقه را دانده‌اند که در صورت صحت داشتن آن می‌تواند در یک مرکز آموزش مقدماتی نیروهای بسیج و سپاه متعلق به نیروی زمینی سپاه پاسداران در منطقه گرم‌دره باشد. گزارش شده است که این مرکز در سال‌های گذشته در مواردی بسیار محدود جهت آموزش نیروهای وابسته به سپاه قدس نیز مورد استفاده واقع گرفته است.

از تلاش برای بی‌اهمیت جلوه دادن خبر انفجار تا انکار آن

ساعاتی پس از انفجار، خبرگزاری های حکومتی از قول استانداری البرز مدعی شدند که صدای انفجار ناشی از عملیات عمرانی جهت ایجاد تونل در نزدیکی منطقه بوده است. با یک بررسی ساده سریعا مشخص شد که خبر مربوطه متعلق به ۶ دی ماه ۱۳۹۵ بوده است! پس از آن وبسایت خبری صدای ایران از جانب فردی به نام هومن قدوسی که شهردار گرم‌ده معرفی کرده بودند، در یک گزارش خبری مدعی شدند که انفجار در یک کارگاه سیلندر گاز رخ داده است. اما در نهایت مشخص شد که هومن قدوسی  نه تنها در سال گذشته فوت شده است، بلکه خبر مربوط به انفجار در کارگاه سیلندر گاز در تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ منتشر شده بوده است! 

خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران نیز اقدام به اعزام فردی که خبرنگار خود می‌نامید به شهریار و شهر قدس کرد تا با مصاحبه با مردم محلی اوضاع شهر را آرام نشان داده و خبر انفجار را بطور کامل رد کند. این در حالی بود که صدای انفجار در منطقه گرم‌دره به گوش رسیده بود و خبر قطعی برق متعلق به شهریار بود. لازم به ذکر است که در گزارش مورد نظر یکی از شهروندان شهر قدس خبر قطعی برق آن هم به مدت ۱۵ دقیقه تایید کرد، اما خبر انفجار به کلی رد شد. پیش‌تر نیز در تاریخ ۶ تیر ۱۳۹۹ تنها ساعاتی پس از انفجار مخازن گاز پروپان در مجاورت یک مرکز تحقیق و توسعه سوخت مایع موشک‌های بالستیک در خجیر واقع در شرق تهران، خبرگزاری فارس با اعزام خبرنگار خود به پارچین سعی در عادی نشان دادن شرایط و ناچیز نشان دادن انفجار داشت.

استناد به اخبار قدیمی در سانه‌های حکومتی و تلاش خبرگزاری‌های وابسته به سپاه پاسداران در انکار اخبار انفجار در گرم‌دره می‌تواند تلاشی جهت سرپوش گذاشتن بر خبری باشد که از دید فرماندهان سپاه پاسداران ممکن است یک افتضاح محسوب شود. از احتمال شلیک اشتباهی سامانه‌های پدافندی به سمت یک پرنده بدون سرنشین خودی تا شلیک موشک به اهداف مجازی ایجاد شده به علت حمله سایبری به شبکه یکپارچه پدافندی، دو فرضیه‌ای است که در صورت صحت خبر شلیک موشک‌های زمین به هوا از پایگاه پدافندی شهید قدیری، می‌توانند از دلایل بروز آن باشند.