همه‌گیری کرونا فکر جهانیان را مشغول کرده است اما باعث نشده که رأی‌دهندگان فرانسوی بحران اقلیمی را به دست فراموشی بسپارند. در انتخابات محلی فرانسه موج بی‌سابقه سبزگرایی امانوئل مکرون رییس جمهور این کشور را هم وادار کرده است تا برنامه زیست‌محیطی جدیدی اعلام کند.

حزب سبز فرانسه و متحدان چپ‌گرای این حزب روز ۲۸ ژوئن با کسب اکثریت در شهرهای مهمی چون لیون، بوردو و مارسی به پیروزی‌های چشم‌گیری دست یافتند. در پاریس «آن ایدالگو» شهردار سوسیالیست مورد حمایت سبزها که بابت برنامه‌هایش در زمینه مقابله با آلودگی محیط زیست و حمایت از پیاده‌روی شهرت دارد با اکثریت چشم‌گیری دوباره انتخاب شد.

انتخابات شهرداری‌ها در فرانسه خیلی بیش‌تر از مشابه آن در بریتانیا نشان‌گر چشم‌انداز سیاسی است. از همین رو موج سبز و نتایج بدی که حزب جمهوری به پیش (LREM)، حزب رییس‌جمهور فرانسه در انتخابات به دست آورد، حکم بیدارباش را برای او داشته است. مکرون در واکنش به این اوضاع وعده داده است که در دو سال آینده ۱۵ میلیارد یورو صرف مقابله با تغییرات اقلیمی کند و از ۱۴۹ پیشنهادی که هفته پیش انجمن اقلیم شهروندان منتشر کرد همه پیشنهادها را به غیر از سه پیشنهاد پذیرفت.

این انجمن در سال ۲۰۱۹ در پی جنبش جلیقه زردها پاگرفت و ۱۵۰ شهروند از رده‌های سنی مختلف که به صورت اتفاقی انتخاب شده‌اند در آن حضور دارند. «امتیازبندی کربنی» تمامی فراورده‌ها و فراخواندن شهروندان فرانسوی به کاستن از مصرف گوشت و پنیر به میزان ۲۰ درصد از جمله توصیه‌های این انجمن است. مکرون هم‌چنین از برگزاری دو همه‌پرسی درباره موضوعات زیست‌محیطی در سال ۲۰۲۱ استقبال کرد: همه‌پرسی اصلاح بند ۱ قانون اساسی فرانسه و گنجاندن «مفاهیم تنوع زیست‌محیطی، محیط زیست و مقابله با گرمایش زمین» در آن و همه‌پرسی جرم‌انگاری بوم‌کُشی (ecocide). این در حالی است که در بریتانیا طومار جرم‌انگاری بوم‌کُشی به علت برگزاری انتخابات عمومی از دور خارج شد و فقط ۲۲ هزار نفر آن را امضا کردند.

تعهدات برنامه ۱۴۶ بندی مکرون برای مقابله با بحران اقلیم خیلی فراتر از تمامی تعهداتی است که دولت بوریس جانسون تاکنون اعلام کرده است و بی‌شک با چالش‌هایی هم روبه‌رو خواهد شد. چند توصیه مثل حمایت از وضع مالیات کربن در اروپا نیز به همکاری بین‌المللی نیاز دارد.

این برنامه‌ها در داخل فرانسه با انتقاداتی هم مواجه شده است. مخالفت مکرون با وضع مالیات ۴ درصدی بر سود شرکت‌های دارای سود سالانه بیش از ده میلیون یورو نیز احتمالاً شهرت وی را به عنوان «رییس‌جمهور ثروت‌مندان» تحکیم می‌کند. طبق نظرسنجی روشن‌گری که مؤسسه یوگاو انجام داده است به نظر ۵۸ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی مکرون در دغدغه‌های زیست‌محیطی‌اش صداقت ندارد. بی‌شک با توجه به این که مکرون چند روز بعد از عمل‌کرد ضعیف حزبش در انتخابات محلی این روی‌کرد زیست‌محیطی را در پیش گرفته است، اقدام وی بیش‌تر نشان‌گر فرصت‌طلبی سیاسی است تا پایبند بودن به بینش زیست‌محیطی. اما با توجه به آن که رأی‌دهندگان فرانسوی در سخت‌گیری نسبت به رهبران‌شان مشهور هستند، جای تعجبی ندارد که چنین رأی‌دهندگان بی‌رحمی به دید سوءظن به برنامه مکرون بنگرند.

کارنامه بوریس جانسون در رسیدگی به  اضطرارهای اقلیمی در قیاس با کارنامه امانوئل مکرون کم‌رنگ است. برنامه سبک روزولت نخست وزیر بریتانیا به نام «پیمان جدید» به خاطر اندک بودن درون‌مایه‌های زیست‌محیطی‌اش فریاد اعتراض کارشناسان را بلند کرد. اگر بخواهیم با برنامه ۱۴۶ بندی رییس‌جمهور فرانسه مقایسه کنیم برای مثال می‌توانیم از وعده‌های بیانیه‌ای تحقق‌نیافته‌ای نام ببریم که دولت بریتانیا در مورد افزایش درخت‌کاری عنوان می‌کرد و قادر به اجرای آن نیست.

اقدامات جانسون با وعده‌هایش در انتخابات سال ۲۰۱۹ فرسنگ‌ها فاصله دارد که می‌گفت هیچ چیز محافظه‌کارانه‌تر از حفظ محیط زیست نیست. لفاظی‌هایش در مورد «احیای سبزگرایانه‌تر» بیش‌تر به رجزخوانی‌های توخالی شباهت داشت. دولت بریتانیا به عنوان میزبان اجلاس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP26) باید پایبندی بیش‌تری به مقابله با بحران اقلیم داشته باشد.

بنابراین بریتانیا چه کار باید انجام دهد؟ باید به این جنبش سیاسی بالنده که سراسر اروپا را درمی‌نوردد توجه کند. فرانسه می‌تواند سرمشق سیاسی بسیار خوبی باشد. فرانسه در سال ۲۰۱۶ نخستین کشور جهان بود که قانون مبارزه با هدر دادن مواد غذایی را تصویب کرد. بریتانیا هم باید همین کار را انجام دهد. دولت بریتانیا باید انجمن شهروندان را متشکل از افرادی که به صورت اتفاقی انتخاب می‌شوند تشکیل دهد تا شانه به شانه کارشناسان پیشنهادهای زیست‌محیطی خود را عرضه کنند.

قرنطینه سراسری در بریتانیا به کاهش آلودگی و افزایش پیاده‌روی در مراکز شهری منجر شده است. این پیش‌رفت را تا حد امکان باید حفظ کرد. امیدواریم که در آن سوی کانال مانش نیز شوق جدید زیست‌محیطی مکرون صادقانه باشد. به هر حال شورش علیه انقراض و اعتصابات دانشجویی به ما نشان داده است که کنش‌گری اقلیمی جنبشی جهانی است.

ویروس جهان‌گستر کرونا جان هزاران نفر را گرفته است و بحران اقلیمی نیز به تدریج چنین خواهد کرد. انتخابات سال ۲۰۱۹ مجلس اروپا شاهد تولد موج سبز بود. رأی‌هندگان فرانسوی هم در انتخابات محلی هفته پیش نشان دادند که محیط زیست هم‌چنان درصدر دستور کار قرار دارد. پس بریتانیا منتظر چیست؟