اقتصاد عربستان به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت، به صادرات نفت وابسته است. کاهش تدریجی قیمت نفت در ماه‌های اخیر، ضمن افزایش نگرانی‌ها نسبت به آینده بازار نفت، تاثیر منفی خویش را بر اقتصاد کشورهای تولید کننده انرژی گذاشت. با نگاهی به عملکرد کشورها در مقابله با شیوع ویروس کرونا، داشتن اقتصاد قوی و پویا یکی از شرایط لازم و ضروری برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا و کنترل ویروس است. کاهش قیمت نفت باعث شد درآمد ارزی عربستان کاهش یابد. در این راستا، ریاض ۱۳ میلیارد دلار از بودجه عمومی را کاهش داد.  اما دولت تلاش کرد تا میزان تاثیر ویروس کرونا را بر مردم  و اقتصاد آن کشور به حداقل برساند.

شیوع ویروس کرونا در عربستان

از اوایل ماه فوریه بحث شیوع ویروس کرونا در عربستان  مطرح شد. اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا در عربستان، در روز اول مارس رسما اعلام شد. پس از ثبت نخستین مورد، مشخص شد که فرد مبتلا به  ویروس کرونا سفری به ایران کرده بوده است.  اولین مورد مرگ ناشی از ویروس کرونا هم در تاریخ ۲۴ مارس گزارش شد. تا روز ۱۴ آوریل تعداد کل بیماران مبتلا به ویروس کرونا در آن کشور ۵.۳۶۹ نفر بوده است و تا این تاریخ ۷۳ نفر جان خویش را از دست داده‌اند و ۸۸۹ نفر نیز بهبود یافته‌اند. 

بیشترین میزان ابتلا به ویروس کرونا، در بازه زمانی ۱۶ مارس تا ۱۲ آوریل گزارش شده است، چنان که در روز ۱۶ مارس تعداد بیماران ۱۳۳ نفر بوده است و این رقم در روز  ۱۲ آوریل به ۴۴۶۲ نفر رسیده است. به گزارش بلومبرگ، تا روز ۱۴ آوریل تعداد بیماران مبتلا به ویروس کرونا در شهر مکه با جمعیت دو میلیونی، ۱۰۵۰ نفر بوده است. در همین مدت، تعداد بیماران در شهر ریاض ۱۴۲۲ نفر بوده است.

اقدامات دولت برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا

دولت عربستان در اوایل مارس به علت مشاهده موارد تازه ابتلا به ویروس کرونا، استان  قطیف (اکثرا شیعه نشین)  را قرنطینه کرد. به گفته مسئولان دولتی، ۱۱ نفر از بیماران مبتلا  به کرونا  به ایران سفر کرده بودند. رقابت ژئوپلتیک بین ایران و عربستان طی ماه‌های اخیر افزایش یافته است و این دو کشور در مسایل منطقه‌ای منافع متضادی را دنبال می‌کنند. شیوع ویروس کرونا در ایران و افزایش تصاعدی تعداد بیماران در آن کشور و سفر به ایرانِ اولین فرد عربستانی مبتلا به ویروس، باعث تشدید اختلافات بین دو کشور شد. روز  دهم مارس، کابینه عربستان در نشست خود به ریاست ملک سلمان، ایران را به رفتار «غیر مسئولانه» در شیوع ویروس کرونا متهم کرد. این کشمکش‌ها در مطبوعات عربستان هم نمود یافت . روزنامه عکاظ که سیاستی متمایل و نزدیک  به دولت عربستان را دنبال می‌کند، در مقاله‌ای نوشت که شورای وزیران عربستان  در نشست خود از ایران خواست به مسئولیت خود در جلوگیری از شیوع  ویروس کرونا عمل کند.

 با افزایش تعداد بیماران مبتلا به ویروس، ریاض بازگشت شهروندان و افراد مقیم کشورهای حاشیه خلیج فارس از خارج از منطقه را به خاک آن کشور، به مدت ۱۴ روز ممنوع اعلام کرد. وزارت بهداشت عربستان برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا از طریق افرادی که به کشورهای حوزه خلیج فارس سفر کرده‌اند، خواست تا اطلاعات لازم در مورد سفر خود را به وزارت بهداشت اطلاع دهند. عربستان همچنین ورود مسافران از کشو‌رهای درگیر شیوع ویروس کرونا را به طور موقت ممنوع کرد. اواخر فوریه، وزارت امور خارجه عربستان  طی بیانه‌ای  ورود افراد با ویزای توریستی را از کشو‌رهایی که درگیر شیوع شیوع ویروس کرونا هستند، موقتا ممنوع اعلام کرد.  

روز ۴ مارس، عربستان حج عمره سال جاری را تعلیق کرد. اگر چه برگزاری مراسم حج برای عربستان از هر لحاظ مهم و حیاتی است، اما دولت ریاض مسئله سلامت شهروندان خود را در اولویت قرار داد تا بتواند با تعلیق مراسم حج، مانع افزایش تعداد افراد مبتلا به ویروس کرونا در آن کشور شود. روز ۲۲ مارس، پادشاه عربستان در حکمی با هدف جلوگیری از گسترش بیشتر شیوع ویروس کرونا ، قانون منع رفت ‌و آمد از ساعت ۷ عصر تا ۶ صبح هر روز را به مدت ۲۱ روز، وضع کرد. دولت این کشور پیش‌تر  نیز برگزاری  نماز جمعه و جماعت، تمام پرواز‌های داخلی و فعالیت اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها را به مدت دو هفته لغو کرده بود. 

دیپلماسی فشرده ریاض

 ریاض همزمان برای افزایش همکاری بین‌المللی برای مقابله با شیوع ویروس کرونا دو اجلاس مجازی در حد رهبران گروه جی ۲۰ و همچنین وزیران نفت و انرژی این گروه برگزار کرد که یکی از محورهای اصلی  این نشست‌ها راه‌های مقابله با شیوع ویروس کرونا و کاهش تاثیر آن بر اقتصاد کشورها بود. ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، که ریاست اجلاس گروه ۲۰ را بر عهده دارد، در سخنانی در اجلاس مجازی رهبران  جی ۲۰  گفت که «برگزاری این اجلاس در راستای پاسخ‌گویی به مسئولیت ما در مقابله با ویروس کروناست. تاثیر این شیوع احتمالا اقتصادها، بازارهای مالی و تجارت و زنجیره‌های امدادرسانی جهانی را دربرمی‌گیرد.» ملک سلمان با اشاره به تاثیر شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد عربستان و همه کشورهای جهان، افزود: «تاثیر شیوع ویروس منجر به مانع‌تراشی در چرخه توسعه، پیشرفت و تاثیر منفی بر دستاوردهای کشورها طی سال‌های گذشته می‌شود. این بحران انسانی نیاز به یک واکنش جهانی دارد. مهم است که با هم جمع شویم و برای مقابله با این چالش همکاری کنیم.»

سرمایه‌گذاری برای دوران پساکرونا

با توجه به تداوم کاهش قیمت نفت و در بحبوحه جنگ قیمت نفت، عربستان اقدام به خرید سهام چهار شرکت بزرگ نفتی کرد. چند روز پیش از اجلاس مجازی اوپک پلاس، وال استریت ژورنال از خرید سهام چهار شرکت بزرگ نفتی توسط عربستان خبر داد. به گزارش منابع خبری وال استریت ژورنال، این چهار شرکت بزرگ نفتی عبارتند از شل (انگلیس)، رویال دات شل (انگلیسی-هلندی)، توتال (فرانسه)، ایکویینر (نروژ) و انی (ایتالیا). بنا بر این گزارش، آن منابع اعلام کردند که عربستان حدود ۲۰۰ میلیون دلار برای خرید  سهام شرکت ایکویینر پرداخت کرده است.

وال استریت ژورنال همچنین به نقل از یک  مقام مسئول سعودی اعلام کرد که قراردادهای مشابهی نیز احتمالا برای خرید  سهام برخی از دیگر شرکت‌های نفتی توسط صندوق سرمایه‌گذاری عربستان، در آینده منعقد خواهد شد. براساس گزارش این نشریه،  صندوق سرمایه‌گذاری عمومی سعودی دوباره در بازار فعال شده است. دارایی این صندوق سرمایه‌گذاری بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار است و سهامدار شرکت‌های اوبر و لاکهید موتورز است.

با توجه به جمعیت سی میلیونی عربستان و تعداد افراد مبتلا به ویروس کرونا در آن کشور، می‌توان گفت که دولت عربستان تا به امروز عملکرد موفقی در مهار شیوع بیماری کووید-۱۹ داشته است. با توجه به سفر توریست‌ها و مسلمانان برای انجام فرایض دینی به آن کشور، اگر اقدامات لازم از سوی دولت در زمان مقرر انجام نمی‌شد، به یقین شمار ابتلا به ویروس کرونا در آن افزایش می‌یافت. این نکته وقتی اهمیت می‌یابد که به تعداد کارگران خارجی نیز در آن کشور نیز اشاره شود.

 وجود منابع مالی کافی  در آن کشور این امکان را برای دولت عربستان فراهم کرده است تا در زمان شیوع ویروس کرونا نه تنها کلیه مایحتاج مردم را فراهم کند، بلکه با استفاده از فرصت کاهش ارزش سهام شرکتهای نفتی که در پی کاهش قیمت نفت رخ داد، با خرید سهام این شرکت‌ها هم در آینده سودآوری بیشتری داشته باشد، هم بتواند در پروژه‌های آینده آن‌ها تاثیرگذار باشد. عربستان هم برای  گذر از دوران کرونا با کمترین هزینه برنامه‌ریزی کرده است، و هم با خرید سهام شرکت‌های بزرگ نفتی در فکر دوران پسا کروناست. هر چند، در این موارد با چالش‌هایی هم روبه‌رو خواهد بود.