رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات خبر از تعطیلی ۶۰۰ واحد تولیدی دخانی داده و اعلام کرده است که سیگار تا چند روز دیگر ارزان می‌شود.

تعطیلی ۶۰۰ واحد تولیدی دخانی، بر اساس تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا درباره تعطیلی اصناف گوناگون اتخاذ شده است. از زمان تعطیلی فروشگاه‌های عرضه مواد دخانی که باعث گران شدن سیگار و تنباکو شد، تصمیمی در خصوص کنترل و نظارت بر انواع مواد دخانی گرفته نشده بود.

عطاء‌الله معروفخانی، رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور، در خصوص چرایی افزایش قمیت سیگار در چندهفته اخیر به «رکنا»: «طبق تصمیمی که ستاد ملی مقابله با کرونا گرفته است، فروشگاه‌های عرضه مواد دخانی در لیست اصنافی هستند که فعلا فعالیت آنها ممنوع بوده بنابراین تا حدود زیادی قیمت دخانیات به این دلیل افزایش داشته است.» وی همچنین افزود:  «به محض اجازه دادن ستاد ملی مقابله با کرونا، تولید‌کنندگان می‌توانند از طریق نمایندگانشان محصولات را توزیع کنند.»

بسیاری معتقدند که مواد دخانی با مشکل عرضه مواجه است و همین امر موجب گرانی سیگار در هفته‌های اخیر و تعطیلی ۶۰۰ واحد تولیدی دخانی در ایران شده است. آقای معروفخانی در این مورد توضیح داد: «ما در تولید مشکل خاصی نداریم و با یک حداقلی، مواد دخانی در حال تولید شدن هستند. اما با توجه به تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا ۶۰۰ واحد تولیدی ما تعطیل شده اند.»

رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور همچنین تصریح کرد: «چند روزی است که با رعایت فاصله فیزیکی، بعضی از شرکت‌ها شروع به تولید کرده‌اند، اما فعلا ستاد ملی مقابله با کرونا اجازه بازگشایی این صنف را نداده است، که در این زمینه مکاتباتی صورت گرفته است و همکاران در حال بررسی مسایل هستند.» 

به گفته عطاء‌الله معروفخانی، «در چند روز آینده شاهد کاهش قیمت انواع محصولات دخانی اعم از سیگارت و تنباکو خواهیم بود.»

تاکید بر تاثیر مصرف دخانیات بر بیماری‌های ریوی و تنفسی

البته پیش‌تر بحث تاثیر مصرف دخانیات در مستعد کردن درگیری ریه‌ها در مواجهه با کووید۱۹ نیز مطرح شده بود که بر همین اساس، به نقل از «ایسنا»، حسین کریم، رئیس دانشگاه علوم پزشکی البرز، ضرورت «ترک سیگار به علت تضعیف شدید دستگاه ایمنی و مستعدسازی سیستم تنفسی به انواع بیماری‌ها، و عدم استفاده از قلیان» را بسیار مهم عنوان کرد.

این تاکیدها البته صرفا به ایران محدود نیست و در کشورهای دیگر نیز  برخی از مقامات دولتی یا مسئولان بهداشتی، هشدارها و توصیه‌هایی مطرح کرده‌اند. 

چندی پیش «رویترز» نوشت: «دِ بلازیو در یک کنفرانس مطبوعاتی درباره شیوع ویروس کرونا گفت که سیگار کشیدن باعث می‌شود به محض آلوده شدن فرد سیگاری به ویروس کووید۱۹، خطر این که شدیدا بیمار شوند، افزایش یابد.» دِ بلازیو همچنین گفت: «سیگاری بودن شما را آسیب‌پذیرتر می‌کند. اگر سیگار سنتی یا الکتریکی می‌کشید، اکنون بهترین زمان برای ترک این عادت است و ما به شما کمک می‌کنیم.» 

در ادامه آمده بود که طبق گزارش روزنامه سان‌فرانسیسکو کرانیکل، دکتر متی نیز گفته است: «بر اساس مطالعات قبلی ما در مورد عفونت‌های ریوی، چه ویروسی چه باکتریایی، احتمال بسیار زیادی وجود دارد که کشیدن سیگار، اعم از سنتی و الکتریکی، ریسک ابتلا به ذات‌الریه کرونایی و تشدید آن را افزایش دهد، هرچند نمی‌دانیم تا چه اندازه.» 

متخصصان به مطالعه‌ای که سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۹ انجام داده بود، نیز اشاره می‌کنند. آن مطالعه که مشخص کرد ۴۷.۶ درصد از مردان چینی سیگاری هستند، برای آن انجام شد تا ارتباط بین سیگار کشیدن و ویروس کرونا را بررسی کند. پیش از آن، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری چین گزارش کرده بود که  تعداد مردانی که به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند و در اثر آن فوت می‌کنند، از زنان بیشتر است.

مرکز تحقیقاتی آموزشی کنترل تنباکو، یو‌سی‌اس‌اف، گفته است: «احتمال پیشرفت بیماری (و از جمله مرگ) در آن دسته از بیماران چینی که ذات‌الریه مرتبط با کووید۱۹ در آنها تشخیص داده شده بود، در بیماران دارای سابقه سیگار ۱۴ برابر بیشتر از کسانی بود که سیگار نکشیده بودند. این قوی‌ترین عامل ریسک در بین افراد معاینه شده بود.

درآمد دولت از «دود»

سال گذشته خبرگزاری مهر در خبری، درآمد دولت از فروش و مصرف سیگار را در سال ۱۳۹۸ بیش از ۲هزارهزارمیلیارد تومان برآورد کرد. بر اساس آن گزارش، دولت در لایحه بودجه پیشنهادی برای سال ۹۸، مالیات بر مصرف سیگار را ۱۵۰۰ میلیارد تومان و مالیات بر فروش سیگار را ۶۳۱ میلیارد تومان پیش‌بینی کرد. 

گرانی سیگار از اسفند ۹۷ و همراه با تحولات در بازار ارز آغاز شد. اما با شیوع کرونا و تشدید عدم تعادل در بازار ارز در روزهای پایانی سال ۹۸ و آغاز سال ۹۹، قیمت سیگار تا حدی زیاد شد که به گفته برخی از مصرف‌کنندگان سیگار در داخل ایران به «ایندیپندنت فارسی»، بسیاری در اقشار کم‌درآمدتر کوشیدند عادت سیگار را ترک کنند. از سوی دیگر،  بیشتر دستفروشان هم ترجیح می‌دهند که سیگار را با قیمت بالا به صورت «دست به دست» به فروش برسانند. کم شدن عرضه سیگار و گران بودن قیمت آن، موجب شده است که اجبار به ترک آن، بر ادامه مصرف ارجح شمرده شود. 

پیش‌تر، در تاریخ ۱۴ اسفند، نشریه «بازار» در گزارشی با بررسی دلایل گرانی سیگار نوشت: «مصوب قیمت هر پاکت سیگار وینیستون برای سال ۹۸، حدود هشت هزارتومان لحاظ شده، اما در حال حاضر این کالا با قیمت ۱۱هزار تومان و گاه به قیمت ۱۱هزار و ۵۰۰ تومان به مشتریان فروخته می‌شود و این ارقام روزبه روز افزایش می‌یابد.» 

در ادامه آن گزارش، به سیگارهایی که به صورت قاچاق وارد ایران می‌شوند و با قیمت‌های بالاتر به فروش می‌رسند نیز اشاره شد: «سیگار مارلبرو که به صورت قاچاق و از مبادی غیر رسمی وارد کشور می‌شود اما به وفور در تمام مراکز عرضه سیگار وجود دارد... قیمتشان به بالای ۳۵ هزار تومان می‌رسد. لذا با ممنوع شدن واردات این نوع سیگار در گذشته، قیمتش به چندین برابر رسیده است.» به اعتقاد بهزاد ولی‌زاده، مسئول دبیرخانه ستاد کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت، افزایش قیمت سیگار و محصولات دخانی همچنین می‌تواند ناشی از نوسانات ارزی و تورم بوده باشد.

بر اساس گزارش «ایسنا»، در بند (م) تبصره (۶) قانون بودجه سال ۱۳۹۷ عوارض جدیدی نیز برای سیگار وضع شد که شامل ۷۵ ریال برای هر نخ سیگار با نشان ایرانی، ۱۵۰ ریال برای هر نخ تولید مشترک، ۲۵۰ ریال برای هر نخ تولید داخل با نشان بین‌المللی، و ۶۰۰ ریال برای هر نخ سیگار وارداتی بود. عوارض جدید، از ابتدای اردیبهشت ۹۷ به اجرا درآمد. 

بر آن اساس، قیمت‌های خرده‌فروشی محصولات دخانی در سال ۱۳۹۸ نیز  با توجه به تصمیم‌گیری‌های سال ۹۷  ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز تنظیم شد که بر اساس آن، ارزشگذاری کالاهای دخانی مکشوفه به ظن قاچاق، و تشکیل کارگروه مشترک ستاد مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور و گمرک تشکیل شده بود. در جدولی که در پی آن تهیه و اعلام شد، هر کارتن سیگار معادل ۵۰ قراصه (باکس)، هر قراصه معادل ۱۰بسته، و هر بسته معادل ۲۰ نخ سیگارت در نظر گرفته شد. ارزش «سایر محصولات دخانی» نیز جهت جلوگیری از قاچاق «برند»های متفاوت و متعدد در سطح کشور، به میزان حداکثر قیمت موجود در این فهرست در نظر گرفته شد.

اما به گفته رئیس مرکز برنامه‌ریزی سازمان‌ امور مالیاتی، در بودجه سال ۹۹ مالیات بر فروش سیگار ۲۸ درصد نسبت به سال ۹۸ افزایش یافته است. به گفته احمد زمانی، در سال ۹۹ دولت افزایش ۳۳ درصدی درآمد حاصل از مالیات بر مصرف سیگار خواهد داشت. 

در عین حال، رئیس مرکز برنامه‌ریزی سازمان امور مالیاتی نیز دی ماه ۹۸، میزان مالیات مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده سیگارهای داخلی و خارجی و همچنین انواع توتون و تنباکو را اعلام کرد. به گزارش ایسنا، برای سیگارهای وارداتی ۹۲ درصد، سیگارهای تولید داخل ۲۷ درصد، سیگارهای تولید مشترک ۳۷ درصد، و برای سیگارهای تولید داخل با نشان بین‌المللی ۴۲ درصد انواع مالیات و عوارض لحاظ می‌شود که در اختیار وزارت بهداشت و ورزش قرار خواهد گرفت.

مالیات بر دخانیات و سیگار، یکی از انواع مالیات بر ارزش افزوده است که از مصرف‌کننده دریافت می‌شود و به سود بدنه درمان و بهداشت هزینه می‌شود.

با اعلام میزان مالیات بر دخانیات توسط سازمان امور مالیاتی، وزارت بهداشت به نرخ‌های اعلام شده واکنش نشان داد. در پی انتقاد وزارت بهداشت از نرخ اعلامی، اختلاف میان وزارت بهداشت و سازمان امورمالیاتی بالا گرفت. 

بهزاد ولی زاده عنوان کرد: «سهم وزارت بهداشت از محل درآمد مالیات بر دخانیات ۵۰ درصد اعلام شده، در حالی که وزارت بهداشت در سال ۹۷ و ۹۸ حتی یک ریال هم از محل مالیات بر دخانیات درآمد نداشته است.»

سنتی و صنعتی ممنوع است

با شیوع گستره ویروس کرونا و تعطیلی اصناف، مراکز خرید، مدارس و دانشگاه‌ها در ایران، یکی از مهم‌ترین مراکز دیگری نیز که به دلیل محل تجمع بودن تعطیل شد، رستوران‌ها و چایخانه‌ها بود. از جمله در نیمه دوم اسفند، در شیراز ۱۴ واحد صنفی عرضه کننده قلیان تعطیل شدند. به نقل از «باشگاه خبرنگاران جوان»، این واحدهای صنفی که به دلیل توجه نکردن به اخطار کتبی همچنان قلیان عرضه می‌کردند، با دستور مقام قضایی تعطیل شدند و از ادامه فعالیت آنان جلوگیری به عمل آمد.

مسعود قنبریان، کارشناس مسئول بهداشت محیط مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز، در این خصوص توضیح داد: «با توجه به شیوع ویروس کرونا و لزوم پیگیری فوری و اهمیت رعایت بهداشت عمومی و همچنین مصوبات شورای تامین استان مبنی بر جلوگیری از فعالیت واحد‌های صنفی که قلیان عرضه می‌کنند، ضمن هماهنگی با مرجع قضایی و اداره اماکن نیروی انتظامی، از سوی کارشناسان بهداشت محیط مراکز خدمات جامع سلامت، طرح ضربت نظارتی ویژه و فوری بر اماکن عمومی برای اجرای طرح برخورد با عرضه کنندگان و مصرف کنندگان قلیان شامل رستوران‌ها، سفره خانه‌ها، کافی‌شاپ و قهوه‌خانه‌ها، هتل و مسافرخانه‌ها اجرا شد.»