هشت سال پس از تحولات موسوم به «بهار عربی»، لیبی در آستانه یک جنگ داخلی دیگر است. پس‌لرزه‌های شکست نظم قهرآمیز و مستبدانه معمر قذافی ادامه دارد. چندین گروه نظامی و ائتلاف سیاسی بر سر تصاحب دولت و منابع دولتی در شرق، غرب و شمال لیبی، با هم می‌جنگند. حکومت «وفاق ملی» که پس از توافق صلح در سال ۲۰۱۵ تشکیل شد و اکنون بر طرابلس حکم می‌راند، عملا در محاصره نیروهای ژنرال خلیفه حفتر، رهبر «ارتش ملی لیبی» قرار دارد. شبه نظامیان ژنرال حفتر، شرق و جنوب کشور را در کنترل دارند و مصمم اند تا به سوی پایتخت لشگر کشی کنند. در طرابلس، حاکمیت دولتی در گروگان نیروهای شبه نظامی‌ای است که هر یک، بر بخش‌هایی از پایتخت تسلط دارند. وقوع احتمالی جنگ در پایتخت، جان نزدیک به نیم میلیون شهروند ساکن طرابلس را تهدید می‌کند.
تلاش سازمان ملل متحد برای زدودن تنش میان ژنرال حفتر و فائز السراج، رئیس شورای ریاست جمهوری حکومت وفاق ملی که مورد حمایت آن نهاد بین‌المللی است، نتیجه نداده است. غسان سلامه، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور لیبی، روز گذشته به اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد هشدار داد که ادامه تنش‌ها و حمایت مالی و تسلیحاتی افراد تاثیرگذار در طرفهای درگیر، می‌تواند منجر به یک جنگ تمام عیار داخلی شود.
ژنرال حفتر چه می‌خواهد؟
خلیفه حفتر، کهن‌سال‌ترین و قدرتمندترین جنگ‌سالار لیبی، زندگی پر ماجرایی داشته است. روزگاری همسنگر قذافی بوده و سال‌ها نیز تحت حمایت سازمان سیا، بر ضد قذافی کار کرده است. پس از تحولات موسوم به «بهار عربی»، موفقیت او در جنگ با نیروهای جهادی و اسلام‌گرایان مسلط بر شهر بنغازی، جایگاه او را در بحران لیبی به عنوان مهره‌ای با توان ایفای نقشی عمده در تحولات، تثبیت کرد. در حالی که خطر انسجام و ظهور گروه‌هایی چون داعش و القاعده در لیبی وجود دارد، شماری از کشورهای منطقه، حفتر را آخرین امید در میانه یک هرج و مرج تمام عیار سیاسی-نظامی در لیبی می‌دانند، و از همین رو، با حمایت از او در تلاش‌اند تا بن‌بست سیاسی در لیبی فرو ریزد.
ناظران اوضاع لیبی می‌گویند حمایت سیاسی و تسلیحاتی کشورهای منطقه از حفتر، بر پیچیدگی اوضاع افزوده است و باعث شده است که او اعتنایی به پیشنهادهای مکرر سازمان ملل برای مذاکره با حکومت فائز السراج نکند. ژنرال بر این باور است که پیروزی بر شبه‌نظامیان طرفدار حکومت در طرابلس، سهل‌تر از جنگ با نیروهای جهادی در بنغازی خواهد بود. محاسبه او این است که تسلط وی بر پایتخت، موقعیت سیاسی او را مستحکم می‌کند و جهان راهی جز به رسمیت شناختن حکومت او در طرابلس نخواهد داشت.
راه حل چیست؟
پیشروی نیروهای ژنرال حفتر و تنگ کردن حلقه محاصره پایتخت، خطر جنگ داخلی را افزایش می‌دهد. با آن‌که «ارتش ملی لیبی» نیرومندترین گروه مسلح در میان طرفهای درگیر منازعه در لیبی است، اما در صورت وقوع یک جنگ داخلی، این نیروهای شبه نظامی توان شکست دادن تمامی گروه‌های رقیب و پیروزی کامل را ندارند. جنگ در طرابلس خونین خواهد بود و قطعا برای شبه نظامیان حفتر کم هزینه نیست. تسلط بر طرابلس دیرپا نخواهد بود. شبه نظامیان مخالف حفتر در مقابله با او از همدستی با هیچ گروهی، از‌جمله داعش، القاعده و سایر جهادی‌های منطقه، دریغ نخواهند کرد. بنا بر این، اجتناب از جنگ، به نفع تمامی طرفهای درگیر است. وضعیت انقلابی در لیبی دیر یا زود باید خاتمه بیابد. هشت سال جنگ بر سر منابع و قدرت توسط گروه‌های مختلف نشان داده است که راه حل منازعه لیبی، جنگ نیست. خویشتن‌داری طرفهای درگیر و قطع حمایت نیروهای ذینفع منطقه از شبه‌نظامیان حاکم و دولت‌های موازی ضرورت است.
ابتکار سیاسی دبیرکل سازمان ملل برای زمینه‌سازی مذاکرات میان حفتر و حکومت وفاق ملی، بی‌نتیجه بوده است. سازمان ملل متحد متاسفانه در منازعاتی با این سطح از دخالت منطقه‌ای و جهانی، ابزار و امکانات ناچیزی برای مدیریت اوضاع دارد. دخالت مداوم کشورهای ذینفع در منازعه لیبی، مشروعیت کار سیاسی سازمان ملل متحد را زیر سوال برده است. انفعال کشورهای قدرتمند مشتمل بر ایالات متحده آمریکا که بخشی از آنان خود در پدید آوردن این اوضاع مقصرند، پذیرفتنی نیست. جنگ داخلی در لیبی، این کشور را به پناهگاه امن تروریست‌های بین‌المللی تبدیل خواهد کرد و سر آغاز یک فاجعه انسانی، چنان که در سوریه رخ داد، خواهد بود.
