سازمان امنیت ملی ازبکستان از شناسایی و متلاشی شدن یک هسته مخفی وابسته به شاخه خراسان گروه داعش در شهر نمنگان، در شرق این کشور، خبر داد.

در بیانیه سازمان امنیت ملی ازبکستان آمده است که این گروه را یک دختر ۱۹ ساله رهبری می‌کرد که پیش‌تر برای تحصیل علوم دینی در یکی از «مراکز اسلامی» در شهر استانبول ترکیه آموزش دیده بود. اعضای این هسته مخفی داعش خراسان که در زمینه تبلیغات جهادی در فضای مجازی، به‌ویژه در پلتفرم تلگرام، فعالیت می‌کرد، عمدتا زنان و مردان جوان بودند و محتواهایی را که مشوق و محرک جهاد علیه حکومت ازبکستان بود، در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کردند. 

بر اساس بیانیه یادشده، این شبکه در نتیجه عملیات مشترک این سازمان و وزارت کشور ازبکستان که از روز یکشنبه ۱۹ ژوییه آغاز شده بود، متلاشی شد و از محل فعالیت آنان کتاب‌ها و جزوه‌هایی حاوی محتوای جهادی به دست آمد.

نام این زن جوان ۱۹ ساله که رهبری این گروه بر عهده داشت فاش نشده، اما عکسی از او در حالی که صورتش را تار کرده‌اند، منتشر شده است. در بیانیه سازمان امنیت ملی ازبکستان در مورد این زن جوان آمده است که او سال ۲۰۲۲ به ترکیه سفر کرد و پس از گذراندن آموزش‌های دینی، با گرایش‌های افراطی به کشور بازگشت. این تغییر دیدگاه‌ ناگهانی موجب نگرانی پدر این زن جوان شد، اما زمانی که تلاش کرد تا دخترش را از این مسیر بازگرداند، با برخوردی تند روبرو شد. «او پدرش را کافر خواند و به دلیل نپذیرفتن عقایدش، او را به بی‌دینی متهم کرد.»

بنا بر اعلام سازمان امنیت ملی ازبکستان، این زن جوان پس از بازگشت به کشورش، یک هسته مخفی متشکل از دست‌کم ۱۶ نفر را در شهر نمنگان سازماندهی کرد. او از طریق پیام‌رسان تلگرام بیش از ۱۲۰ کانال و گروه مجازی ایجاد کرد که در آن‌ها محتواهای افراط‌ی، نمادهای گروه داعش و فایل‌های صوتی و تصویری با محتوای جهادی منتشر می‌شد. اعضای این گروه در برخی جلسات هم به تبلیغ عقاید افراطی می‌پرداختند و جوانان را به «جهاد» و «شهادت» دعوت می‌کردند.

بر پایه یافته‌های اخیر، این گروه در پوشش آموزه‌های مبتنی بر شریعت، درصدد جذب جوانان بود و می‌کوشید علیه اصلاحات سیاسی، اجتماعی و دینی دولت ازبکستان فضای اعتراضی ایجاد کند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «در این گروه، آموزش جوانان با روحیه جهاد و تربیت آنان بر اساس نارضایتی از اصلاحات سیاسی، اجتماعی و دینی در کشور هدف‌گذاری شده بود.»

در جریان عملیات امنیتی، خانه‌ ۱۶ عضو این گروه در نمنگان بازرسی و اقلام مختلفی از جمله ۳۷ دستگاه تلفن همراه، ۵۱ جلد کتاب دینی بدون نام ناشر، ۴۰ دی‌وی‌دی، چهار فلش، یک لپ‌تاپ و یک تبلت کشف و ضبط شد. به گفته مقام‌های امنیتی، این موارد به‌عنوان مدرک در روند قضایی استفاده خواهند شد.

در بیانیه اداره امنیت ملی همچنین تاکید شده که یکی از اعضای این گروه، بنیان‌گذار یک دانشگاه خصوصی در شهر نمنگان بوده که نشان‌دهنده نفوذ شبکه در برخی نهادهای آموزشی این کشور است. مقام‌های رسمی ازبکستان سه عضو فعال گروه از جمله رهبر آن را بازداشت کرده‌اند و برای آن‌ها پرونده قضایی باز شده است. تحقیقات درباره دیگر اعضای گروه همچنان ادامه دارد.

هرچند این نخستین‌ بار نیست که ازبکستان از فعالیت گروه‌های تندرو اسلامی در خاک خود پرده برمی‌دارد، رهبری زنی جوان بر یک هسته داعش، آن‌هم در کشوری با ساختار مذهبی و محافظه‌کار، به تهدید افراط‌گرایی در آسیای مرکزی ابعاد تازه‌ای می‌دهد.

سازمان امنیت ملی ازبکستان اعلام کرد که در عملیاتی جداگانه هم دو مرد ۲۱ ساله و ۴۳ ساله را که مخفیانه و غیرقانونی به کودکان محتوای دینی درس می‌دادند، بازداشت کرده است. بر اساس بیانیه این نهاد امنیتی، این افراد در خانه‌ای در تاشکند، به بیش از ۴۰ نفر از جمله کودکان نابالغ محتوای دینی تدریس می‌کردند و این فعالیت را از نهادهای حکومتی پنهان نگه داشته‌ بودند.

هرچند حکومت ازبکستان در زمینه پخش و نشر محتوای دینی و به ویژه محتوای جهادی محدودیت‌های شدیدی وضع کرده است، گروه‌های افراطی از جمله داعش خراسان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و با انتشار محتوا به زبان‌های بومی و رایج کشورهای آسیای میانه، همچنان در جذب نیرو از میان جوانان این کشورها موفق عمل می‌کنند.

داعش در مارس ۲۰۲۳ از راه‌اندازی مرکز جدید رسانه‌ای به نام «فرسان الترجمه» خبر داد که محتوای تبلیغاتی این گروه را به ۱۸ زبان از جمله زبان‌های رایج در آسیای میانه منتشر می‌کند. مرکز رسانه‌ای داعش خراسان که شاخه داعش در افغانستان، پاکستان و بخش‌هایی از آسیای میانه است، محتوای تبلیغاتی خود را از طریق «موسسه العزائم» به زبان‌های پشتو، فارسی، ازبکی، چینی، خط تاجیکی، اردو، انگلیسی، عربی و چند زبان دیگر تولید می‌کند. ده‌ها کانال در تلگرام این محتوا را بازنشر می‌کنند و مبلغان داعش نیز با برگزاری کلاس‌های آنلاین، این محتوا را برای مخاطبان این گروه تشریح و بازخوانی می‌کنند.