معاونت محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت از محیط‌زیست روز یکشنبه ۲۲ تیر اعلام کرد حملات موشکی اسرائیل به انبارهای نفتی شهرری و کن تهران در جریان جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و جمهوری اسلامی موجب شد ۴۷ هزار تن گاز گلخانه‌ای و بیش از ۵۷۸ هزار و ۸۲۱ کیلوگرم آلاینده هوا وارد جو تهران شود.

این در حالی است که کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی در مصاحبه تلویزیونی اخیر به روشنی اعلام کرده است که ترامپ در نامه‌ای که دو ماه پیش از حمله اسرائیل به علی خامنه‌ای ارسال کرده بود، به او ۶۰ روز فرصت داده بود که راه دیپلماسی و توافق را برگزیند. غریب‌آبادی برای نخستین بار به‌‌طور رسمی گفته است که ترامپ در این نامه درباره اقدام نظامی هم هشدار داده بود. اما مقامات جمهوری اسلامی و رهبر آن بدون توجه به این هشدار و مهلت ۶۰ روزه و استفاده از مذاکرات برای خرید زمان به‌منظور پیشبرد اهداف خود، زمینه را برای حمله اسرائیل فراهم کردند.

بر اساس این گزارش، در حملات هوایی ماه گذشته حدود ۱۹.۵ میلیون لیتر سوخت از بین رفت و ورود گازهای سمی ناشی از آتش گرفتن این مخازن سوختی به هوای تهران موجب کاهش بیشتر کیفیت هوای تهران در هفته‌های گذشته شد.

اکنون رهبران جمهوری اسلامی در سخنرانی‌هایشان بار دیگر از «اقتدار موشکی» و «پیروزی راهبردی» بر اسرائیل دم می‌زنند، در واقعیت، آنچه به جا مانده، سوختن زمین‌ها و سمی شدن هوای تنفس مردمی است که در تصمیم‌های جنگ‌طلبانه حاکمانشان هیچ نقشی نداشتند.

سازمان محیط زیست همچنین اعلام کرد در جریان حملات اخیر، در تهران حدود ۱۵۰ هزار تن نخاله و آوار جنگی تولید شد که زیان مستقیم آن بالغ بر ۷۵۰ میلیارد تومان براورد می‌شود. هزینه پاکسازی و دفع ایمن پسماندهای صنعتی، الکترونیکی و نظامی در پایتخت ایران نیز به حدود ۳۰۰ میلیارد تومان رسیده است.

بنا بر گزارش این نهاد، در تهران و دیگر استان‌ها، سطح آلودگی هوا به مرز هشدار رسیده و به‌طور مثال در شهرستان کنگان، آسیب به پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی به سوختن ۵.۵ میلیون مترمکعب گاز، انتشار بیش از ۱۲ هزار تن گاز گلخانه‌ای و ۴۳۷ هزار کیلوگرم آلاینده در هوا منجر شده و افزایش شدید ذرات معلق، کربن سیاه و اکسیدهای نیتروژن در جو و افت محسوس کیفیت هوا را به دنبال داشته است.

معاون سازمان محیط زیست می‌گوید حملات اسرائیل موجب شد تا علاوه بر آلودگی هوا، منابع آب‌ سطحی و زیرزمینی و خاک هم در اثر نشت پساب‌های صنعتی، فاضلاب‌های شهری و آلودگی‌های صوتی، لرزشی، پرتوی و حرارتی، آسیب ببینند و حیات انسان‌ها، جانوران و گیاهان به‌شدت تهدید شود.

این سطح از تخریب زیست‌محیطی در حالی است که پیش‌تر نیز نهادهای مستقل هشدار داده بودند زیرساخت‌های نفتی، صنعتی و نظامی جمهوری اسلامی به‌طور نگران‌کننده‌ای در نزدیکی مناطق مسکونی و منابع طبیعی متمرکز شده‌اند؛ مسئله‌ای که طی یک ماه اخیر و در جریان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، به‌ شکل بحرانی تمام‌عیار آشکار شد.  به‌ویژه در تهران، نزدیکی انبارهای نفتی شهرری به مناطق مسکونی جنوب پایتخت و نیز نزدیکی سوله‌های نظامی سپاه در بافت مسکونی غرب شهر، باعث شد تا دود و گاز ناشی از انفجارها مستقیم وارد هوای تنفسی میلیون‌ها ساکن این مناطق شود.

از سوی دیگر، بسیاری از فعالان محیط‌زیستی می‌گویند جمهوری اسلامی نه‌تنها برای مقابله با پیامدهای زیست‌محیطی جنگ هیچ برنامه‌ پیشگیرانه‌ای نداشت، بلکه همچنان از انتشار آمار دقیق جلوگیری می‌کند. بنا بر گزارش‌های میدانی، برخی مناطق آلوده حتی پس از گذشت ۱۹ روز از پایان حملات اسرائیل، هنوز پاکسازی نشده‌اند و حجم زیادی از نخاله‌های شیمیایی، قطعات انفجاری و مواد سوختی آتش‌نگرفته در حاشیه شهرها و مناطق صنعتی رها شده‌اند.

در این میان، سکوت نهادهای مرتبط با مدیریت بحران و سلامت عمومی نیز به نگرانی‌ها دامن زده است. وزارت بهداشت تاکنون هیچ گزارشی از پیامدهای تنفسی یا سایر موارد مرتبط با سلامت جسمی ساکنان مناطق درگیر منتشر نکرده و سازمان مدیریت بحران نیز تنها به هشدارهایی کلی اکتفا کرده است. فعالان مدنی هشدار می‌دهند که بی‌توجهی به این بحران می‌تواند در ماه‌ها و سال‌های آینده به افزایش بیماری‌های تنفسی، سرطان و ناباروری در میان جمعیت آسیب‌دیده منجر شود.

با افزایش شاخص آلودگی هوای تهران و رسیدن آن به مرز بحرانی عدد ۵۰۰ در روزهای اخیر، گزارش‌ها و شنیده‌هایی مبنی بر وجود عناصر مسمومیت‌زا مانند آرسنیک و سیانور در هوای پایتخت، هم نگرانی مردم را بیشتر برانگیخته است.

با اینکه آلودگی هوای تهران در سال‌های گذشته همواره یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی بود، تداوم گردوغبار سنگین و عبور شاخص کیفیت هوا از محدوده خطر در روزهای اخیر، واکنش کارشناسان محیط‌زیست و نهادهای درمانی را در پی داشته است و برخی منابع هم در شبکه‌های اجتماعی روز ۱۸ تیر مدعی شدند که منشا آلودگی اخیر ممکن است گردوغبار برخاسته از تالاب خشک‌شده بندعلی‌خان در جنوب ورامین باشد.

این منابع افزودند که به‌ دلیل احتمال وجود پسماندهای صنعتی در بستر این تالاب، امکان ورود عناصر سمی مانند آرسنیک و سیانور به هوای تهران وجود دارد.