به گفته مقام‌های آمریکایی، اسرائیلی و کارشناسانی که با روزنامه نیویورک‌پست گفتگو کرده‌اند، حملات ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی از جمله فردو، برنامه هسته‌ای تهران را حدود دو سال عقب انداخته است، با این حال، تهران همچنان برای دستیابی به بمب اتمی «انگیزه زیادی» دارد.
در حالی که دونالد ترامپ صبح سه‌شنبه وعده داد که جمهوری اسلامی «هرگز» برنامه تسلیحات هسته‌ای خود را بازسازی نخواهد کرد، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، اعلام کرد که مقدمات بازسازی سایت‌های بمباران‌شده فردو، اصفهان و نطنز آغاز شده است. او به خبرگزاری مهر گفت: «برنامه ما این است که مانع ایجاد وقفه در روند تولید و خدمات شویم» و افزود که تهران از پیش برای حملات هوایی آمریکا و اسرائیل و آسیب دیدن این مراکز آمادگی داشت.
ارزیابی دقیق میزان خسارت‌ها مستلزم دسترسی مستقیم به سایت‌ها است که تهران به اعطای چنین اجازه‌ای تمایلی ندارد، بنابراین ممکن است هرگز شدنی نباشد. با این حال، چند فیزیکدان هسته‌ای و تحلیلگر امنیت ملی گفته‌اند که این حملات، همراه با عملیات «طلوع شیران» اسرائیل که دانشمندان و مقام‌های نظامی ارشد جمهوری اسلامی را هدف قرار داد، جدول زمانی دستیابی تهران به بمب اتمی را از چند روز یا چند هفته به چند ماه یا حتی چند سال عقب انداخته است.
هارلی لیپمن، کارشناس خاورمیانه، روز دوشنبه در گفتگویی تلفنی که انجمن رسانه‌ای آمریکا‌ــ‌خاورمیانه ترتیب داد، به خبرنگاران گفت: «تهران حتی اگر بخواهد به بمب هسته‌ای دست یابد، ممکن است دوباره دو سال زمان لازم داشته باشد تا به نقطه‌ای برگردد که شش روز پیش قرار داشت.»
آندریا استریکر، معاون برنامه منع اشاعه و دفاع زیستی اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، نیز گفت: «جمهوری اسلامی احتمالا برای بازگرداندن گزینه ساخت سلاح هسته‌ای، به چند ماه، اگر نگوییم چند سال، زمان نیاز دارد. با این حال، انگیزه بالایی دارد که با داشته‌های موجود، برای تولید سلاح هسته‌ای تلاشی فشرده را آغاز کند.»
او افزود: «ممکن است ایالات متحده و اسرائیل ناچار باشند حملات بیشتری انجام دهند تا این تهدید را به‌طور کامل از بین ببرند. در کنار آن یا به‌عنوان جایگزین، واشینگتن می‌تواند از تهران بخواهد توافقی را بپذیرد که بر پایه آن، برنامه تسلیحات هسته‌ای و دارایی‌های باقی‌مانده‌اش به‌طور کامل، قابل‌راستی‌آزمایی و دائمی، برچیده شوند.»
اورانیوم غنی‌شده کجا است؟
اسرائیلی‌ها نگران‌اند که تهران برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد، اگرچه به گفته اسکات فلتمن، معاون صندوق مالی اسرائیل وان، احساس کلی نوعی آسودگی نسبی است، چرا که این تهدید دست‌کم تا مدتی کاهش یافته است.
او گفت: «این ترس بسیار درست است، اما بنیامین نتانیاهو ۲۰ سال است که در این مسیر حرکت می‌کند و من فکر می‌کنم او با آتش‌بس موافقت نمی‌کرد، مگر اینکه مطمئن بود این حملات، برنامه هسته‌ای تهران را حداقل دو سال، اگر نگوییم بیشتر، عقب انداخته‌اند. اما باور نمی‌کنم که او معتقد باشد که می‌توان به ایران تحت رژیم کنونی اعتماد کرد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
تصاویر ماهواره‌ای در روزهای پنجشنبه و جمعه نشان دادند که بیش از ۱۲ کامیون بیرون ورودی‌های فردو صف کشیده‌اند. خبری که باعث شد برخی حدس بزنند تهران پیش از حملات آمریکا، سوخت هسته‌ای را از این سایت خارج کرده است. برخی نیز احتمال داده‌اند که این کامیون‌ها حامل خاک برای مسدود کردن ورودی تونل‌ها باشند تا اثر بمب‌های سنگرشکن آمریکا کاهش یابد.
استیو نلسن، فیزیکدان هسته‌ای مستقر در واشنگتن، گفت: «اگر جمهوری اسلامی توانسته باشد حدود ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد خود را خارج کند، شمارش معکوس برای ساخت سلاح هسته‌ای می‌تواند دوباره به میزان خطرناکی کوتاه شود.»
او توضیح داد: «ویژگی اورانیومی که غنای آن از ۲۰ درصد بیشتر شده، این است که غنی‌سازی آن تا ۹۳ درصد (سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح) بسیار آسان‌تر می‌شود و وقتی به محدوده ۹۰ تا ۹۳ درصد برسید، ساخت سلاح هسته‌ای با استفاده از اورانیوم کار ساده‌ای است.»
کمیسیون امنیت ملی مجلس جمهوری اسلامی روز دوشنبه، همکاری تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به‌طور نامحدود تعلیق کرد و بدین ترتیب نظارت سازمان ملل بر برنامه هسته‌ای تهران متوقف شد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس انرژی اتمی، به شبکه فاکس‌نیوز گفت: «برنامه هسته‌ای تهران به‌میزان قابل‌توجهی به عقب رفته است… باید ببینیم که آیا قصد بازسازی دارند یا نه.»
فارغ از اینکه آیا جمهوری اسلامی واقعا موفق شده اورانیوم غنی‌شده را مخفی کند یا نه، آندریا استریکر بعید می‌داند که تهران در آینده نزدیک قادر به تولید سلاح هسته‌ای باشد؛ چرا که برای رساندن اورانیوم ۶۰ درصد به سطح لازم برای ساخت بمب، به تاسیسات غنی‌سازی نیاز دارد که در حملات آمریکا آسیب دیده یا نابود شده‌اند.
چه چیزهایی باقی مانده است؟
با توجه به اینکه کارولاین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه تایید کرد که دست‌کم یک ارزیابی اطلاعاتی حاکی از آن است که حملات آمریکا نتوانسته‌اند سانتریفیوژهای جمهوری اسلامی را به‌طور کامل نابود کنند، احتمال دارد درخواست‌ها برای حملات بیشتر افزایش یابد. البته لیویت صحت این ارزیابی را که به شبکه سی‌ان‌ان و روزنامه نیویورک تایمز درز کرده و مدعی است این حملات برنامه هسته‌ای تهران تنها چند ماه عقب انداخته‌اند، رد کرد و نویسنده آن را «یک بازنده سطح پایین» خواند.
ایلان اویاتار، نویسنده کتاب «هدف تهران: چگونه اسرائیل با خرابکاری، جنگ سایبری، ترور و دیپلماسی پنهان در پی توقف ایران هسته‌ای و خلق خاورمیانه‌ای نو است»، گفت: «حملات اسرائیل و آمریکا به برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی آن را به‌شدت عقب انداخت، اما پرسش این است که دقیقا چقدر؟»
او افزود: «اطلاعات اسرائیل نشان می‌دهد که تاسیسات نطنز به‌طور کامل نابود شده‌اند، اما وضعیت فردو هنوز کاملا روشن نیست. با این حال، حتی اگر سالن‌های سانتریفیوژ که صدها متر زیر زمین‌اند، به‌طور کامل تخریب نشده باشند، شدت انفجارها احتمالا خود سانتریفیوژها را نابود کرده است.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هم که پیش از انتشار این ارزیابی اطلاعاتی با فاکس نیوز صحبت کرده بود، گفت: «تفاوت توانمندی‌های تهران قبل و بعد از آغاز حملات هوایی اسرائیل در ۱۳ ژوئن، مثل فرق شب و روز است.»
برخی تحلیلگران گفته‌اند در نبود سانتریفیوژها، ممکن است تهران مقداری از اورانیوم خود را به گروه‌های نیابتی مانند حزب‌الله یا حوثی‌های یمن بدهد تا از آن برای ساخت «دستگاه پخش‌کننده مواد رادیواکتیو» (RDD) که به عنوان «بمب کثیف» شناخته می‌شود، استفاده کنند. اما به گفته آندریا استریکر، این مسیر چندان محتمل نیست.
او می‌گوید: «این پرسش جدی وجود دارد که آیا تهران واقعا چنین کاری خواهد کرد؛ آن هم در حالی که ایجاد وحشت گسترده و تهدید به استفاده از بمب کثیف هم احتمالا با واکنش سریع اسرائیل و آمریکا برای حذف کامل رهبر جمهوری اسلامی و نیروهای نیابتی رژیم مواجه خواهد شد. به نظر من تهران در حال حاضر برای حفظ بقای خود اقدام‌های سنجیده‌تری انجام می‌دهد و احتمالا می‌خواهد اورانیوم با غنای بالای باقی‌مانده خود را برای بازسازی گزینه سلاح هسته‌ای حفظ کند.»
