حملات نظامی اسرائیل به ایران و هدف گرفتن مقام‌های ارشد سپاه پاسداران و متخصصان هسته‌ای و پس از آن پاسخ جمهوری اسلامی با پهپادها و موشک‌ها، مسکو را در موقعیت دشواری قرار داده است.
بنابر تحلیل آسوشیتدپرس، روسیه که دهه‌هاست می‌کوشد توازن حساس میان روابط گرمش با اسرائیل و همکاری‌های اقتصادی و نظامی نزدیک با ایران را برقرار نگه دارد، اکنون با این چالش روبه‌رو است که چطور بدون آسیب به منافعش روابطش با هر دو طرف را حفظ کند. در عین حال، رویارویی تهران و تل‌آویو می‌تواند فرصتی برای روسیه فراهم کند که در مهار وپایان دادن به این نبرد به یک قدرت تاثیرگذار تبدیل شود.
برخی از ناظران در مسکو استدلال می‌کنند که تمرکز بر رویارویی اسرائیل و ایران می‌تواند توجه جهانی را از جنگ اوکراین منحرف کند و با تضعیف بالقوه حمایت غرب از کی‌یف و معطوف شدن نگاه‌ها به تل‌آویو به نفع روسیه تمام شود.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، صحبت کرده و پیشنهاد کمک به کاهش تنش در این درگیری را داده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
پوتین در تماس با پزشکیان، حملات اسرائیل را محکوم کرده و گفته که کشورش ابتکارات خاصی را با هدف حل و فصل وضعیت برنامه هسته‌ای ایران ارائه کرده است.
وزارت امور خارجه روسیه هم با صدور بیانیه‌ای شدیداللحن حملات اسرائیل را «غیرقابل قبول» خواند و هشدار داد که «تمامی عواقب این اقدام تحریک‌آمیز برعهده رهبری اسرائیل خواهد بود». این بیانیه از هر دو طرف خواست «برای جلوگیری از تشدید بیشتر تنش‌ها و جلوگیری از ورود منطقه به یک جنگ تمام‌عیار، خویشتن‌داری کنند.»
اما به‌رغم محکومیت شدید اقدامات اسرائیل و باوجود پیمان همکاری بین تهران و مسکو، روسیه هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه کاری فراتر از حمایت سیاسی از تهران خواهد کرد بروز نداده است.
کرملین در بیانیه‌ای اعلام کرد که پوتین در تماس تلفنی با نتانیاهو «بر اهمیت بازگشت به روند مذاکره و حل همه مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران منحصرا از طریق سیاسی و دیپلماتیک تاکید کرد» و «برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها» پیشنهاد میانجی‌گری داد. در ادامه این بیانیه آمده است: «توافق شد که طرف روسی با هدف حل و فصل وضعیت فعلی به تماس‌های نزدیک با رهبران ایران و اسرائیل ادامه دهد.»
در سوی دیگر نیز پوتین و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز شنبه درمورد اوضاع رو به وخامت خاورمیانه تلفنی گفتگو کردند. یوری اوشاکوف، مشاور امور خارجه پوتین، گفت که رهبر کرملین بر آمادگی روسیه برای انجام تلاش‌های میانجیگرانه تاکید و خاطرنشان کرد که روسیه گام‌هایی را «با هدف یافتن توافق‌های قابل قبول» در طول مذاکرات ایالات متحده و ایران پیشنهاد کرده است.
روابط مسکو و تهران: از تنش تا شرکای استراتژیک
روابط مسکو و تهران در طول جنگ سرد و زمانی که ایران متحد ایالات متحده بود، پرتنش بود. پس از انقلاب اسلامی، روح‌الله خمینی ایالات متحده را «شیطان بزرگ» نامید، اما اتحاد جماهیر شوروی را نیز «شیطان کوچک‌تر» نام داد.
روابط روسیه و ایران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، زمانی که مسکو برای ایران به شریک تجاری مهم و تامین‌کننده اصلی سلاح و فناوری در مواجهه با تحریم‌های بین‌المللی تبدیل شد، به‌سرعت گرم شد. روسیه اولین نیروگاه هسته‌ای ایران را در بندر بوشهر ساخت که در سال ۲۰۱۳ عملیاتی شد.
در سال ۲۰۱۵ روسیه بخشی از توافق ایران و شش قدرت هسته‌ای بود و در ازای محدود کردن برنامه اتمی تهران و فراهم کردن نظارت گسترده‌تر بین‌المللی بر آن، تخفیف تحریم‌ها برای تهران را پیشنهاد داد.
پس از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، روسیه و ایران برای تقویت دولت بشار اسد بسیار کوشیدند. آنها به اسد کمک کردند که بیشتر کشور را پس بگیرد، اما نتوانستند از فروپاشی سریع حکومت او در دسامبر ۲۰۲۴ جلوگیری کنند.
وقتی مسکو در سال ۲۰۲۲ حمله تمام‌عیار به اوکراین را آغاز کرد، گزارش‌های متعددی منتشر شد، مبنی‌بر اینکه تهران برای تحویل پهپادهای شاهد و راه‌اندازی تولید آنها در روسیه قردادی با کرملین امضا کرده است.
در ماه‌های گذشته نیز پوتین و پزشکیان پیمان «مشارکت استراتژیک جامع» را امضا کردند که متضمن روابط نزدیک سیاسی، اقتصادی و نظامی است.
روابط روسیه و اسرائیل
در طول جنگ سرد، مسکو دشمنان عرب اسرائیل را مسلح می‌کرد و آموزش می‌داد. روابط دیپلماتیک با اسرائیل در سال ۱۹۶۷ قطع اما در سال ۱۹۹۱ از سر گرفته شد. روابط روسیه و اسرائیل پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به‌سرعت گرم شد و همچنان نیز پابرجا است.
به‌رغم روابط نزدیک مسکو با تهران، پوتین بارها از منافع اسرائیل حمایت کرده است. او روابط گرم و شخصی‌اش را با نتانیاهو، که قبل از جنگ اوکراین بارها به روسیه سفر کرده بود، حفظ کرده است.
روسیه و اسرائیل روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نزدیکی برقرار کرده‌اند که به آنها در حل مسائل حساس و اختلاف‌برانگیز، ازجمله تحولات سوریه، کمک کرده است. این روابط در سال ۲۰۱۸ از یک آزمون دشوار جان سالم به در برد، زمانی که یک هواپیمای نظامی روسیه در پاسخ به حمله هوایی اسرائیل به دست نیروهای سوری سرنگون شد و هر ۱۵ سرنشین آن کشته شدند.
روسیه سامانه‌های موشکی دفاع هوایی پیشرفته اس-۳۰۰ را به ایران تحویل داد، اما در پاسخی آشکار به نگرانی‌های اسرائیل در تحویل سایر سلاح‌ها تعلل کرد. به‌ویژه، در ارائه جنگنده‌های پیشرفته سوخو ۳۵، که ایران برای بهبود ناوگان فرسوده‌اش به آنها نیاز دارد، تاخیر کرده است.
در عوض، به نظر می‌رسد اسرائیل با نشان دادن بی‌میلی برای ارائه سلاح به اوکراین در جنگ سه ساله، منافع مسکو را در نظر گرفته است.
روابط دوستانه کرملین با اسرائیل باعث نارضایتی تهران شده است و ظاهرا برخی از اعضای رهبری سیاسی و نظامی ایران به نیات مسکو تردید دارند.
دستاوردهای احتمالی روسیه از تنش‌های خاورمیانه
در حال حاضر، حفظ روابط خوب با اسرائیل و ایران می‌تواند نتیجه‌بخش باشد و مسکو را در موقعیت یک میانجی قوی و مورد اعتماد هر دو طرف و یک شرکت‌کننده بالقوه در هرگونه توافق آینده بر سر برنامه هسته‌ای تهران قرار دهد.
مدت‌ها قبل از حملات روز جمعه، پوتین در تماس‌های تلفنی با ترامپ درمورد تنش‌های فزاینده خاورمیانه گفتگو کرده بود، گفتگوهایی که به رهبر روسیه فرصت داد تا بتواند از جنگ اوکراین فاصله بگیرد و در مورد مسائل بین‌المللی با واشینگتن به تعاملی گسترده‌تر برسد.
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، در روزهای اخیر پیشنهاد داده است که روسیه می‌تواند اورانیوم غنی‌شده با غلظت بالا را از ایران دریافت و نگهداری کند.
اکنون و پس از حملات اسرائیل، چشم‌انداز مذاکره برای توافقی که براساس آن ایران محدودیت‌های شدیدتری را بر برنامه هسته‌ای خود بپذیرد، کم‌رنگ به نظر می‌رسد، اما اگر مذاکرات از سر گرفته شود پیشنهاد روسیه می‌تواند به‌منزله بخش محوری توافق احتمالی ظاهر شود.
از سوی دیگر، بسیاری از ناظران معتقدند که حملات اسرائیل احتمالا قیمت جهانی نفت را افزایش می‌دهد که به نفع اقتصاد مسکو است.
برخی از مفسران در مسکو همچنین استدلال می‌کنند که رویارویی در خاورمیانه احتمالا توجه غرب را از جنگ در اوکراین منحرف و پیگیری اهداف جنگی روسیه را آسان‌تر می‌کند. به اعتقاد تحلیلگران طرفدار کرملین، جنگ اسرائیل و ایران به موفقیت ارتش روسیه در اوکراین کمک خواهد کرد.
