پس از آغاز حمله اسرائيل به ایران در روز جمعه و سپس حملات متقابل تهران و تل‌آویو، بسیاری انتظار داشتند که نیروهای موسوم به محور مقاومت از جمهوری اسلامی حمایت و به اسرائیل حمله کنند؛ اتفاقی که هنوز رخ نداده است.

خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی تحلیلی به این پرسش پاسخ می‌دهد که چرا متحدان تهران از درگیری اسرائیل و ایران دوری می‌کنند و به دفاع از جمهوری اسلامی برنمی‌خیزند.

بنابر نوشته این رسانه، گروه حزب‌الله لبنان خط مقدم دفاع جمهوری اسلامی در وضعیت جنگ با اسرائیل در نظر گرفته می‌شد، اما حتی این گروه شبه‌نظامی هم از این درگیری‌ها دوری کرده است.

شبه‌نظامیان تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران در عراق نیز در این باره سکوت کرده‌اند، در حالی که گفته می‌شود اسرائیل از فضای هوایی عراق نیز برای انجام حملاتش استفاده کرده است.

به نظر می‌رسد نگرانی‌های سیاسی داخلی و همچنین خسارات سنگینی که در تقریبا دو سال درگیری‌ها و تحولات منطقه‌ای به بار آمده، سبب شده است که متحدان جمهوری اسلامی در این درگیری خود را عقب نگه دارند.

حزب‌الله در اوایل دهه ۱۹۸۰ با حمایت جمهوری اسلامی و در نقش نیروی چریکی، که در آن زمان علیه اشغال جنوب لبنان می‌جنگید، تشکیل شد.

این گروه شبه‌نظامی به بیرون راندن اسرائیل از لبنان کمک کرد و زرادخانه‌اش را طی دهه‌های بعد تقویت کرد و به یک نیروی منطقه‌ای قدرتمند بدل شد و در محوریت مجموعه‌ای از جناح‌ها و دولت‌های تحت حمایت جمهوری اسلامی موسوم به «محور مقاومت» قرار گرفت. محور مقاومت همچنین شامل شبه‌نظامیان شیعه عراق، شورشیان حوثی یمن و گروه شبه‌نظامی فلسطینی حماس است.

زمانی تصور بر این بود که حزب‌الله حدود ۱۵۰ هزار موشک و راکت دارد و حسن نصرالله، رهبر سابق این گروه، هم به داشتن ۱۰۰ هزار جنگجو افتخار می‌کرد.

حزب‌الله که پس از حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز جنگ غزه درپی یاری متحد خود حماس بود، شروع به پرتاب موشک از مرز لبنان و اسرائیل کرد.

این امر باعث حملات هوایی و گلوله‌باران اسرائیل شد و این تبادل آتش در سپتامبر گذشته به جنگی تمام‌عیار بدل شد. اسرائیل پیش از آنکه آتش‌بس نوامبر گذشته به این درگیری پایان دهد، خسارات سنگینی به حزب‌الله وارد کرد؛ نصرالله و دیگر رهبران ارشد آن را کشت و بخش زیادی از زرادخانه آن را نابود کرد. اسرائیل همچنان بخش‌هایی از جنوب لبنان را در تصرف دارد و تقریبا هر روز حملات هوایی انجام می‌دهد.

حزب‌الله در پی درگیری‌های سال گذشته پس از سقوط بشار اسد، رئیس‌جمهوری سابق سوریه، و با از دست دادن مسیر اصلی تامین تدارکات سلاح، که ازسوی جمهوری اسلامی تامین می‌شد، بسیار ضعیف شد.

حزب‌الله و رهبر آن نعیم قاسم حملات اسرائیل را محکوم کرده و کشته‌شدن افسران ارشد ایرانی را تسلیت گفته‌اند. با این حال قاسم به شرکت حزب‌الله در هرگونه اقدام تلافی‌جویانه علیه اسرائیل اشاره‌ای نکرده است.

به گفته برخی کارشناسان، بسیاری از اعضای حزب‌الله معتقدند که از زمان حمله حماس به اسرائیل، این گروه قربانی منافع منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران شده‌ و آنها اکنون می‌خواهند به جای دفاع از ایران بر منافع لبنان‌محور تمرکز کنند.

پس از حملات اسرائیل، شبه‌نظامیان کتائب حزب‌الله عراق نیز بیانیه‌ای منتشر کردند و گفتند «عمیقا مایه تاسف» است که ظاهرا اسرائیل از حریم هوایی عراق به ایران شلیک کرده است. این گروه شبه‌نظامی عراقی از دولت بغداد خواست «فورا نیروهای متخاصم را از کشور اخراج کند»، اما هیچ تهدیدی به استفاده از زور نکرد.

به باور برخی از تحلیلگران هم حوثی‌های یمن و هم شبه‌نظامیان عراق فاقد توانایی استراتژیک برای حمله علیه اسرائیل‌اند. حزب‌الله زمانی این قابلیت را داشت، اما آن نیز اکنون ضعیف شده است.

رناد منصور، پژوهشگر ارشد اندیشکده چتم‌هاوس در لندن، می‌گوید که شبه‌نظامیان متحد ایران در عراق همواره کوشیده‌اند از کشاندن کشورشان به یک درگیری بزرگ جلوگیری کنند.

برخلاف حزب‌الله، که شاخه نظامی‌اش جزو دولت لبنان نیست، شبه‌نظامیان عراق اعضای ائتلافی گروه‌هایی‌اند که رسما بخشی از نیروهای دفاعی دولتی به شمار می‌روند.

منصور تاکید کرد که «اوضاع در عراق در حال حاضر برای آنها خوب است، آنها با دولت مرتبطند و از نظر سیاسی و اقتصادی سود می‌برند. همچنین آنها دیده‌اند که چه اتفاقی برای ایران و حزب‌الله افتاده است و نگران‌اند که اسرائیل به آنها نیز حمله کند.»

از این رو، برخی می‌گویند در شرایط کنونی تنها «قطب جدید احتمالی در محور مقاومت» حوثی‌ها خواهند بود. با این حال این گروه هم به اندازه کافی قوی نیست و از نظر جغرافیایی در موقعیتی نیست که بتواند به اسرائیل آسیب استراتژیک برساند.

افزون بر این، روزنامه عبری یدیعوت احرنوت، به نقل از منابع خود اعلام کرده است که اسرائیل شنبه‌شب سه شخصیت مهم را در یمن و تهران هدف قرار داده است. رسانه‌های‌عربی نیز خبرهای تاییدنشده‌ای از کشته شدن عبدالملک حوثی در یمن منتشر کردند.

با توجه به تمامی این تحولات، به نظر می‌رسد که محور مقاومت بیش از پیش ناتوان و به یک شبکه سست تبدیل شده است که در آن هر کس دغدغه بقای خودش را دارد.