حمله غافلگیرانه اسرائیل به ایران، که از روز جمعه آغاز شد و همچنان ادامه دارد، اگرچه با هدف مشخص آسیب زدن به برنامه هستهای جمهوری اسلامی آغاز شد، تحلیلهای دیگری را نیز درباره چگونگی و چرایی آن مطرح کرده است.
خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی نوشت که با توجه به مقیاس حملات انجامشده، انتخاب اهداف و هدف گرفتن چهرههای اصلی حکومت و با توجه به گفتههای مقامهای اسرائيلی به نظر میرسد که بنیامین نتانیاهو هدف بلندمدت دیگری را نیز در نظر دارد و آن سرنگونی رژیم حاکم بر ایران است.
بنا بر این تحلیل، حملات اوایل روز جمعه اسرائیل نهتنها تاسیسات هستهای و کارخانههای موشکی ایران، که چهرههای کلیدی در بخش فرماندهی نظامی جمهوری اسلامی و دانشمندان هستهای را نیز هدف قرار داد. حملاتی که به نظر میرسد با هدف بیاعتبار کردن تواناییهای ایران در داخل و در میان متحدانش در منطقه انجام میشود.
مایکل سینگ، مدیرعامل موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، به رویترز گفت که «میتوان فرض کرد یکی از دلایلی که اسرائیل حملهای در این مقیاس انجام داده این است که آنها امیدوارند شاهد تغییر رژیم باشند.»
او با بیان اینکه نتانیاهو بارها اشاره کرده که خواهان قیام مردم ایران علیه حکومت است، گفت: «در این حملات تنها ساعاتی پس از حمله جنگندههای اسرائیلی به تاسیسات هستهای و سامانههای دفاع هوایی ایران، نخستوزیر اسرائیل، در یک سخنرانی ویدیویی مستقیما به مردم ایران گفت همانطور که ما به هدفمان میرسیم، راه را برای شما نیز هموار میکنیم تا به آزادی برسید.»
با این حال سینگ افزود که هیچکس نمیداند چه شرایطی برای اتحاد مخالفان در ایران لازم است و تغییر رژیم چگونه انجام خواهد شد.
حملات روز جمعه اولین مرحله از عملیاتی بود که اسرائیل آن را عملیاتی طولانیمدت خوانده است. کارشناسان احتمال میدهند که اسرائیل حمله به زیرساختهای کلیدی هستهای ایران را ادامه دهد تا حرکت تهران به سمت بمب هستهای را به تاخیر بیندازد. اگرچه جمهوری اسلامی میگوید برنامه هستهای را فقط برای اهداف غیرنظامی میخواهد، دیدهبان هستهای سازمان ملل این هفته به این نتیجه رسید که اقدامات ایران ناقض تعهداتش تحت پیمان جهانی منع گسترش سلاحهای هستهای است.
سفارت اسرائیل در واشینگتن درباره حملات اخیر به خبرگزاری رویترز گفت: «در مقام یک کشور دموکراتیک، دولت اسرائیل معتقد است که مردم یک کشور خودشان باید سیاستهای ملیشان را شکل دهند و دولت خودشان را انتخاب کنند. آینده ایران فقط میتواند به دست مردم ایران تعیین شود.»
با این حال نتانیاهو در گذشته نیز بارها خواستار تغییر حکومت ایران شده است، ازجمله در ماه سپتامبر. اما از سوی دیگر، دولت دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، در حالی که با حملات اسرائیل موافقت کرده و به متحد نزدیک خود در دفع حملات موشکی تلافیجویانه ایران کمک میکند، هیچ نشانهای مبنی بر اینکه به دنبال تغییر رژیم در تهران است بروز نداده است.
یسرائیل کاتس، وزیر دفاع اسرائیل، نیز روز شنبه در هشداری صریح خطاب به رهبر جمهوری اسلامی گفت: «دیکتاتور ایران مردم کشورش را به گروگان گرفته است و شرایطی را رقم میزند که مردم ایران، بهویژه ساکنان تهران، باید بهای سنگینی برای این حملات جنایتکارانه به غیرنظامیان اسرائیلی بپردازند.»
حملات اسرائيل در شرایطی انجام میشود که تحلیلگران تردید دارند که دولت نتانیاهو مهمات کافی برای نابودی پروژه هستهای ایران را در اختیار داشته باشد، اگرچه ارتش اسرائیل اعلام کرده که چارهای جز حمله به ایران نداشته است، زیرا اطلاعاتی در دست دارد که نشان میدهد ایران در مسیر دستیابی به سلاح هستهای به «نقطه بیبازگشت» بسیار نزدیک شده است.
ارتش اسرائیل در بیانیهای گفت: «رژیم جمهوری اسلامی دههها است که برای دستیابی به سلاح هستهای تلاش میکند. جهان برای جلوگیری از این روند از راههای دیپلماتیک متعددی بهره گرفته است، اما ایران تمامی این تلاشها را رد کرده است.»
سیما شاین، تحلیلگر ارشد سابق موساد و محقق فعلی موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل، روز جمعه به خبرنگاران گفت: «اسرائیل احتمالا نمیتواند بهتنهایی و بدون مشارکت آمریکا پروژه هستهای را به طور کامل از بین ببرد.»
اگرچه عقب راندن برنامه هستهای تهران برای اسرائیل ارزشمند است، اما امید به تضعیف رژیم میتواند توضیح دهد که چرا بسیاری از چهرههای ارشد نظامی جزو اهداف اسرائیل بوده و نهاد امنیتی ایران را سردرگم کرده و به هرج و مرج کشانده است.
شاین درباره هدف گرفتن این چهرهها گفت: «این افراد بخش بسیار مهمی از ثبات رژیم، بهویژه ثبات امنیتی بودند و حمله به آنها نشان میدهد که اسرائیل ترجیح میدهد شاهد تغییر رژیم در ایران باشد.»