همزمان با تداوم خاموشی‌های برق در ایران، نصب ماینرهای استخراج رمزارز به پایگاه‌های بسیج، مدارس و برخی صنایع و مکان‌هایی چون گاوداری‌ها رسیده است. این موضوع درحالی مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته که پیش از این نیز اخباری از فعالیت ماینرهای استخراج در مساجد و صنایع بهره‌مند از سهمیه یارانه برق منتشر شده است. عمره این مراکز در اختیار سپاه پاسداران و قرارگاه‌های وابسته به آن است. 

کارشناسان به این موضوع اشاره دارند که با در نظر گرفتن میانگین ۵۰۰ تومان یارانه به ازای هرکیلووات برق، برای استخراج هر واحد بیت‌کوین در ایران، حدود ۳۵ میلیون تومان یارانه دولتی مصرف می‌شود. رشد نرخ بیت‌کوین و برخی رمزارزهای شناخته‌شده موضوع استخراج رمزارز را به تجارتی پرسود برای سپاه پاسداران بدل کرده است.

آنچه ایران را به یکی از مقاصد جذاب برای استخراج رمزارزها تبدیل کرده است هزینه پایین برق به‌ویژه در مناطق صنعتی و کشاورزی است. قوانین مرتبط با یارانه اعطایی برق به مراکزی چون مساجد و پایگاه‌های بسیج نیز دلیل دیگری است تا این مراکز به پوششی مناسب برای نصب دستگاه‌های ماینر بدل شوند.

براساس برآوردهای موسسه‌های مختلف بین‌المللی، ایران تا سال ۲۰۲۱ حدود ۴.۵ تا ۷ درصد از کل شبکه بیت‌کوین جهان را به خود اختصاص داده بود. در این میان شواهدی مبنی بر حضور گسترده شبکه‌ها و مجموعه‌های متعلق به کشور چین در ایران برای استخراج رمزارز منتشر شده است که نشان می‌دهد پس از محدود شدن استخراج رمزارز در این کشور بسیاری از استخراج‌کنندگان چینی به دنبال مقصدهای جدید بودند، و ایران نیز به دلیل امتیازهای مختلف به‌خصوص در زمینه برق ارزان به مقصد مطلوب ماینرهای چینی بدل شد.

طی سال‌های گذشته فاش شدن حضور یک شرکت چینی در شهر رفسنجان، که از شهرهای صنعتی ایران است، ازجمله شواهد حضور چینی‌ها بود. به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر حضور چینی‌ها برای استخراج رمزارز در دیگر شهرهای ایران نیز گسترش یافته است. مراکزی چون مدارس، مساجد و گاورداری‌های در آستانه تعطیلی فرصتی ویژه برای فعالیت در اختیار ماینرهای چینی قرار داده است.

با در نظر گرفتن سهم متفاوت یارانه‌های برق در ایران، به‌ویژه برای مناطق مختلف کشور که براساس میزان گرما تقسیم‌بندی شده، در استان‌هایی چون یزد، زنجان و سیستان و بلوچستان و برخی شهرهای شمالی نیز شواهد حضور ماینرهای اتباع کشور چین دیده شده است.

براساس داده‌های کارشناسان جهانی: «هر کیلووات ساعت برق در ایران با قیمت ۰.۰۰۶ دلار به فروش می‌رسد. در حالی که هزینه برق ارائه‌شده در منطقه جنوب غربی چین در تابستان به حدود ۰.۱ یوان (۰.۰۱۵ دلار) در هر کیلووات ساعت می‌رسد و در فصل زمستان نیز تا ۰.۰۴ دلار در هر کیلووات ساعت افزایش می‌یابد.»

این اعداد نشان‌دهنده این واقعیت است که هزینه برق برای تولید بیت‌کوین در چین طی فصل تابستان ۲.۵ برابر بیشتر از ایران و در فصل زمستان ۶.۶ برابر است. موج تعطیلی فعالیت‌های مختلف صنعتی و کاهش استقبال از سرمایه‌گذاری در حوزه تولید، دلیل دیگری است که سبب شده برخی مالکان صنایع، برای جبران زیانشان، مراکز صنعتی‌شان را به مزارع استخراج رمزارز تبدیل کنند.

همچنین استفاده از گاوداری‌ها، با در نظر گرفتن سهمیه ارزان‌تر برق صنعتی این مراکز، زمانی تامل‌برانگیز می‌شود که بدانیم تداوم مصرف برق این صنایع در شرایطی در شبکه ثبت می‌شود که بسیاری از آنها با فروختن و واگذاری دام‌هایشان عملا غیرفعال‌اند.

این موضوع به تایید برخی مقام‌های رسمی دولت نیز رسیده است. همایون حائری، معاون امور برق و انرژی، گفته است: «روند رو به رشد راه‌اندازی واحدهای استخراج ارز دیجیتال، به گونه‌ای است که در برخی مراکز برخوردار از تعرفه برق رایگان مانند مساجد و مدارس نیز شاهد استخراج بیت‌کوین بوده‌ایم.»

این مقام وزارت نیرو هشدار داده است که با تداوم شیوه فعلی فعالیت ماینرها، وزارت نیرو باید تا حدود ۲۵۰ مگاوات از توان تولید خود را صرف تامین برق این واحدها کند. کارشناسان یادآور می‌شوند که دلیل توسعه این مراکز و دخالت نهادهای درون حاکمیتی مانند سپاه پاسداران در این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که با در نظر گرفتن شرایط فعلی، تبادل تجاری از طریق بیت‌کوین و دیگر رمزارزها فرصتی برای دور زدن تحریم است.

اما نکته مهم اصرار بر پنهان نگه داشتن میزان فعالیت ماینرها در ایران است. اخبار مختلف در این حوزه تنها به اخبار شناسایی ماینرهای غیرمجاز در مناطق مختلف محدود است و سرنوشت تجهیزات پس از کشف مشخص نیست. طبق نظر کارشناسان، به نظر می‌آید اخبار کشف مراکز ماینر تنها خبرسازی برای نمایش مقابله با فعالیت آن‌ها باشد.

برآوردها نشان می‌دهند که حدود ۷۰۰ هزار دستگاه ماینر غیرمجاز در ایران فعال است. مجموعه دستگاه‌هایی که بدون پرداخت هزینه واقعی برق، از شبکه عمومی استفاده می‌کنند و مصرفی معادل ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مگاوات برق دارند. این عدد تاثیر قابل‌توجهی بر ناترازی شبکه برق کشور دارد، اگرچه صاحب‌نظران یادآور می‌شوند که با توجه به تنوع دستگاه‌ها و میزان متفاوت مصرف آنها و نبود شفافیت لازم نمی‌توان سهم دقیق این تجهیزات در مصرف برق را به دست آورد.

گزارش‌ها حاکی از آن است که به طور متوسط یک ماینر مدرن حدود ۳۲۵۰ وات (۳.۲۵ کیلووات) در ساعت برق مصرف می‌کند. درحالی که ماینرهای پیشرفته‌تر ممکن است ۵ کیلووات یا بیشتر مصرف داشته باشند. این میزان مصرف با در نظر گرفتن ضرورت فعال بودن تمام‌وقت دستگاه‌ها به مصرف روزانه ۷۸ کیلووات ساعت برای هر دستگاه می‌رسد، عددی که با میانگین مصرف چند خانوار شهری برابر است.

آذرماه سال گذشته معاون سازمان توانیر اعلام کرده بود که ماینرهای غیرمجاز به اندازه برق تولیدی نیروگاه اتمی بوشهر مصرف داشته‌اند. محمد الله‌داد اماکن مختلف مسکونی، تجاری، دامداری‌ها و گلخانه‌ها را اصلی‌ترین مراکز نصب دستگاه‌های ماینر معرفی کرده بود.

در این فهرست، با احتساب سهمیه برق رایگان مراکز مذهبی مانند مساجد، باید یادآور شد این مراکز محل مطلوب‌تری برای پوشش ماینرها است و نام نبردن از آن‌ها به این دلیل است که این‌گونه فعالیت‌های موسسات مذهبی، جدای از اینکه یارانه‌های گسترده انرژی و بودجه‌های مختلف نیز دریافت می‌کنند و در صورت فعالیت استخراج نظارت کمتری بر آنها اعمال می‌شود، از اذهان عمومی پنهان بماند.

با در نظر گرفتن سهم ماینرها از مصرف برق شبکه رسمی، باید یادآور شد مقام‌های دولت چهاردهم طی روزهای اخیر هشدار داده‌اند که شبکه برق در نیمه دوم خردادماه به تقاضای ۶۸ هزار و ۵۰۰ مگاوات و ناترازی ۱۳ هزار مگاوات می‌رسد.

به گفته رئیس قرارگاه مدیریت مصرف برق کشور، شناسایی مولفه‌های نامتعارف برای کاستن از میزان ناترازی برق ضروری است، که گویای این است که تداوم فعالیت ماینرها در ایران با در نظر گرفتن امکان آسان شناسایی این مراکز و جمع‌آوری آنها بدون آگاهی کامل نهادهای اجرایی و قضایی ممکن نیست.

روزنامه جمهوری اسلامی در اواخر اردیبهشت‌ماه تجارت استخراج رمزارز را به برخی چهره‌های بانفوذ درون حاکمیت متعلق دانست و مدعی شد: «مقابله با صاحبان ماینرها در عین حال که تعدادی از دانه‌درشت‌ها را پشت سر خود دارند، به اراده‌ای حاکمیتی نیاز دارد که متاسفانه تاکنون در مسئولین دیده نشده است.»

نکته دیگر منافع گسترده وزارت ارتباطات از فعالیت این مراکز است که با در نظر گرفتن نیاز به اینترنت برای استخراج، سودآوری بالایی برای اپراتورهای مختلف دارد. بنا بر این ادعا، همین منافع دلیلی است تا وزارت ارتباطات حاضر نباشد برای شناسایی مراکز نصب ماینر همکاری کند.

افزایش فشار دولت بر شهروندان از طریق بالابردن تعرفه‌های برق و ادامه خاموشی‌ها نیز سبب می‌شود که برق مراکز فعالیت ماینرهای متعلق به سپاه و شرکت‌های چینی همچنان تامین شود؛ سیاستی که در آخرین نمونه آن با اعلام دو نوبتی شدن صدور قبض برق در طی ماه اجرا شده و برق مورد نیاز فعالیت شبکه ماینرها از طریق در تنگنا قرار گرفتن شهروندان تامین شده است.