به‌رغم آنکه چارلز سوم در جایگاه پادشاه بریتانیا، رئیس تشریفاتی کشور کانادا نیز به شمار می‌رود، سفر او به اتاوا در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه ۲۶ و ۲۷ مه (۶ و ۷ خرداد) تنها یک مراسم سنتی یا دیپلماتیک محسوب نمی‌شود. در شرایطی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، با اظهارات جنجالی و اعمال سیاست‌های سختگیرانه علیه اتاوا، کانادا را به‌عنوان «ایالت پنجاه‌و‌یکم» خطاب می‌کند، حضور رسمی و آشکار پادشاه بریتانیا برای افتتاح دوره چهل‌وپنجم پارلمان این کشور معنای سیاسی و نمادین روشنی دارد: کانادا مستقل است و پادشاهی مشروطه در ساختار حاکمیتی آن هنوز زنده است.

کانادا، صحنه تشریفاتی با بار سیاسی

از صبح دوشنبه ۲۶ مه وقتی شاه چارلز سوم و ملکه کامیلا با استقبال رسمی ماری سیمون، فرماندار کل کانادا، مارک کارنی، نخست‌وزیر، و همسرش و نیز شماری از رهبران جوامع بومی، نمایندگان اقلیت‌های نژادی و فرهنگی و فعالان مدنی در فرودگاه بین‌المللی مک‌دونالد‌ــ‌کارتیه وارد کانادا شدند، فضای اتاوا، پایتخت کانادا، رنگ‌وبویی ویژه به خود گرفت.

این بیستمین سفر رسمی‌ چارلز سوم به کانادا است. او در نخستین روز این سفر، در مراسمی در پارک لانسداون در جمع مردم حضور یافت و سپس در قصر ریدو، اقامتگاه رسمی فرماندار کل، درختی از نوع افرا (نماد ملی کانادا) غرس کرد.

پس از آن، نشست‌هایی جداگانه با ماری سیمون و نخست‌وزیر جدید برگزار شد.

خطابه سلطنتی؛ سنتی با پیام روشن

چارلز سوم و ملکه کامیلا صبح سه‌شنبه، با همراهی گارد سلطنتی وارد مجلس سنای کانادا می‌شوند و در ساعت ۱۱ به وقت محلی، پادشاه خطابه سلطنتی را ایراد و آغاز دوره چهل‌وپنجم پارلمان کانادا را رسما اعلام می‌کند.

گرچه بر اساس عرف، این سخنرانی را معمولا نماینده پادشاه، یعنی فرماندار کل کشور، ایراد می‌کند، چارلز سوم این بار تصمیم گرفت شخصا در این جایگاه حضور یابد. این نخستین بار در ۴۸ سال گذشته است که رئیس کشور خود این سخنرانی را ایراد می‌کند. آخرین بار، ملکه الیزابت دوم در سال ۱۹۷۷ چنین کاری انجام داد؛ نخستین بار نیز در سال ۱۹۵۷ چنین شد.

حضور شخص پادشاه یا ملکه در صحن پارلمان، به‌ویژه هنگام ایراد سخنرانی، اقدامی بسیار نادر و به‌شدت نمادین تلقی می‌شود. اکنون، پس از گذشت نزدیک به نیم قرن، چارلز سوم برای نخستین‌بار به‌عنوان پادشاه و نه صرفا در نقش تشریفاتی، بلکه به‌عنوان نماد وحدت ملی کانادا، در پارلمان حاضر می‌شود تا پیام دولت را از زبان پادشاه قرائت کند.

این بازگشت به سنت پادشاهی، به‌ویژه در بافت زمانی کنونی و فضای پرتنش حاکم بر روابط کانادا و ایالات متحده، بار سیاسی ویژه‌ای پیدا کرده است. همان‌گونه که ملکه الیزابت دوم در دوران جنگ سرد با حضور در پارلمان کانادا پیام ثبات و پیوند تاریخی را منتقل می‌کرد، اکنون چارلز سوم نیز تلاش دارد در بحبوحه تهدیدهای اقتصادی و بی‌ثباتی‌های ژئوپولیتیک، نشانه‌ای از استقلال، استمرار و حاکمیت ملی کانادا ارائه دهد.

مراسم خطابه سلطنتی که در مجلس سنا و بر صندلی مخصوص پادشاه انجام می‌شود، پیش‌نیاز قانونی برای آغاز فعالیت رسمی مجالس عوام و سنا است و محتوای آن در واقع برنامه دولت منتخب را در دوره پیش‌ رو تشریح می‌کند.

چرایی سفر چارلز؛ پاسخ نرم به فشار سخت

مارک کارنی، نخست‌وزیر جدید کانادا، که در ماه مه ۲۰۲۵ رسما قدرت را در دست گرفت، دعوت از پادشاه بریتانیا برای افتتاح پارلمان را «تصمیمی راهبردی» توصیف کرد. او در جمع خبرنگاران گفت: «این سفر تاکیدی روشن بر حاکمیت ملی ما است. افتخاری تاریخی که دقیقا در زمان درست روی می‌دهد.»

کارنی این سخنان را در فضایی بیان می‌کند که روابط اتاوا و واشینگتن، در پی اظهارات دونالد ترامپ، به تیرگی گراییده است. رئیس‌جمهوری ایالات متحده در نطق‌ها و مصاحبه‌های متعددش، بارها کانادا را «ایالت ۵۱» خواند و حتی از جاستین ترودو، نخست‌وزیر پیشین این کشور، با عنوان «فرماندار ایالت کانادا» یاد کرده بود.

در کنار این اظهارات، اعمال تعرفه‌های تجاری جدید بر صادرات کانادا از سوی دولت ترامپ و تلاش‌ لابی‌های نفتی و صنعتی برای گسترش نفوذ اقتصادی آمریکا در کانادا در محافل سیاسی و مدنی این کشور، نگرانی‌های گسترده‌ای برانگیخته است.

اقدام‌های نمادین چارلز؛ سیاست بی‌سیاست‌ورزی

چارلز سوم اگرچه بر اساس نقش خود حق مداخله مستقیم در سیاست ندارد، در ماه‌های گذشته بارها با ژست‌های نمادین به حمایت از هویت مستقل کانادا اشاره کرده است.

او ماه مارس، در مراسم روز کشورهای مشترک‌المنافع، در کلیسای وست‌مینستر بر صندلی مخصوص کانادا نشست و هنگام بازدید از ناو هواپیمابر بریتانیا، مدال‌های افتخار کانادا را بر سینه داشت. در باغ سلطنتی کاخ باکینگهام نیز درختی از نوع افرا غرس کرد.

شاه چارلز در فوریه ۲۰۲۵ هم به مناسبت شصتمین سالگرد رسمی شدن پرچم کانادا با نماد برگ افرا، این کشور را «سرزمین استوار، شریف و عزیز» خواند؛ عبارتی که تحلیلگران آن را پاسخی نرم به تهدیدهای ترامپ تفسیر کردند.

دیدار پادشاه بریتانیا از کانادا در زمانی که فشار اقتصادی و سیاسی دولت آمریکا شدت گرفته، نمادی از پیوند پایدار اتاوا با ساختار مشروطه سلطنتی و جامعه کشورهای مشترک‌المنافع است.

در حالی‌ که بسیاری از کشورهای حوزه نفوذ ایالات متحده به‌ دنبال الگوهای یکپارچه‌سازی سیاسی و اقتصادی‌اند، کانادا با دعوت از پادشاه بریتانیا، تاکید کرد که هویت، حاکمیت و سیاست خارجی خود را مستقل تعریف می‌کند و اگرچه در همسایگی قدرت اول جهان قرار دارد، همچنان برای استقلال سیاسی‌اش، روایت‌های نمادین می‌سازد.