فیلم «مجمع کاردینال‌ها» (Conclave) شاید تماشاگران سینما را با آیین باشکوه و ماجرای هیجان‌انگیز یک مجمع مدرن کاردینال‌ها آشنا کرده باشد، اما رای‌گیری‌های دوره‌ای برای انتخاب پاپ جدید قرنها است که جریان دارد و حتی ژانر کاملی از دانستنی‌های تاریخی پدید آورده است.
در ادامه، برخی نکات جالب درباره مجمع‌های گذشته را می‌خوانید که برگرفته از مطالعات تاریخی شامل کتاب «انتخاب پاپ در ایتالیای آغاز دوران مدرن، سال ۱۴۵۰ تا ۱۷۰۰» نوشته مایلز پتندن، و همچنین مصاحبه با کارشناسانی مانند النا کانجیانو، باستان‌شناس کاخ پاپ‌ها در ویتربو، است.
طولانی‌ترین مجمع کاردینال‌ها در تاریخ
در قرن سیزدهم، انتخاب جانشین پاپ کلمنت چهارم نزدیک به سه سال طول کشید‌ــ دقیقا ۱۰۰۶ روز‌ــ که آن را به طولانی‌ترین مجمع کاردینال‌ها در تاریخ کلیسای کاتولیک تبدیل کرد. واژه conclave نیز از همین‌جا آمده است‌ــ به‌معنای «قفل و کلیدشده»ــ زیرا کاردینال‌هایی که در ویتربو، در شمال رم، گرد آمده بودند آن‌قدر روند را طولانی کردند که شهروندان خشمگین آن‌ها را در اتاق حبس کردند.
رای‌گیری محرمانه‌ای که به انتخاب پاپ گریگوری دهم انجامید از نوامبر ۱۲۶۸ تا سپتامبر ۱۲۷۱ طول کشید. این نخستین نمونه از انتخاب پاپ از طریق «توافق» بود، که پس از کشمکشی طولانی میان حامیان دو جناح اصلی ژئوپلیتیکی قرون وسطی‌ــ گروه وفادار به پاپ و گروه حامی امپراتوری مقدس روم‌ــ صورت گرفت.
قانون «یک وعده غذا در روز»
پاپ گریگوری دهم پس از آن انتخاب شد که ساکنان ویتربو سقف ساختمان محل اقامت اسقف‌ها را برداشتند و وعده‌های غذایی‌شان را به نان و آب محدود کردند تا به آن‌ها فشار بیاورند که به نتیجه برسند.
گریگوری دهم به امید جلوگیری از تکرار چنین وضعیتی، در سال ۱۲۷۴ فرمان داد که اگر مجمع بیش از سه روز طول بکشد، کاردینال‌ها فقط «یک وعده غذا در روز» دریافت کنند، و اگر از هشت روز فراتر برود، فقط «نان، آب و شراب» به آن‌ها داده شود. این محدودیت اکنون کنار گذاشته شده است.
کوتاه‌ترین مجمع کاردینال‌ها در تاریخ
پیش از سال ۱۲۷۴، گاهی پاپ جدید همان روز مرگ پاپ پیشین انتخاب می‌شد. اما پس از آن، کلیسا تصمیم گرفت دست‌کم ۱۰ روز پیش از برگزاری نخستین رای‌گیری صبر کند. بعدها این مدت به ۱۵ روز افزایش پیدا کرد تا همه کاردینال‌ها فرصت داشته باشند خود را به رم برسانند.
به نظر می‌رسد مجمعی که قانون ۱۰ روز انتظار را رعایت کرد و در کوتاه‌ترین زمان به نتیجه رسید هنگام انتخاب پاپ ژولیوس دوم در سال ۱۵۰۳ بوده باشد که به گفته آمبروجو پیاتزونی، مورخ واتیکان، طی فقط چند ساعت او را انتخاب کرد. در دوران متاخر، پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۳ در پنجمین دور رای‌گیری انتخاب شد، پاپ بندیکت شانزدهم در سال ۲۰۰۵ در چهارمین دور، و پاپ پیوس دوازدهم در سال ۱۹۳۹ در سومین دور به مقام پاپی رسیدند.
اولین مجمع کاردینال‌ها در کلیسای سیستین
اولین مجمع کاردینال‌ها که زیر سقف منقش به دیوارنگاره‌های میکل آنژ در کلیسای سیستین برگزار شد، در سال ۱۴۹۲ بود. از سال ۱۸۷۸ تاکنون، این کلیسای کوچک که شهرت جهانی دارد به محل برگزاری تمام مجمع‌های کاردینال‌ها تبدیل شده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
پاپ ژان پل دوم در سند سال ۱۹۹۶ برای تنظیم مقررات مجمع کاردینال‌ها، با عنوان «کل رمه خداوند» (Universi Dominici Gregis) نوشت: «همه چیز به آگاهی از حضور خداوند کمک می‌کند، خدایی که هر فرد روزی در پیشگاهش داوری خواهد شد.»
کاردینال‌ها در فاصله کوتاهی از محل رای‌گیری، در هتل دوموس سانتا مارتا یا اقامتگاهی در همان نزدیکی می‌خوابند.
مکان‌های جایگزین
بیشتر مجمع‌های کاردینال‌ها در رم برگزار شده‌اند، و برخی از آن‌ها خارج از دیوارهای واتیکان بوده‌اند. چهار مجمع در کلیسای پائولین در کاخ کویریناله، محل اقامت پاپ، برگزار شده‌اند، و ۳۰ مجمع دیگر در کلیسای سنت جان لاتران بازیلیکا، سانتا ماریا سوپرا مینروا، یا مکان‌های دیگر در رم برگزار شده‌اند.
در ۱۵ مورد، مجمع‌ها کلا خارج از رم و واتیکان، از جمله در شهرهای ویتربو، پروجا، آرتزو و ونیز در ایتالیا و کنستانس در آلمان و لیون در فرانسه برگزار شدند.
پاپ‌های جایگزین، یا ضدپاپ‌ها
بین سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۴۱۷، که مورخان از آن با عنوان «انشقاق غربی» یاد می‌کنند، مدعیان رقیب برای عنوان پاپ وجود داشتند. این انشقاق چندین مدعی پاپی، به‌اصطلاح ضد‌پاپ، به وجود آورد و کلیسای کاتولیک را به‌مدت نزدیک به ۴۰ سال دچار انشعاب کرد.
برجسته‌ترین ضدپاپ‌ها در دوره انشقاق غربی عبارت بودند از کلمنت هفتم، بندیکت سیزدهم، الکساندر پنجم و ژان بیست‌و‌سوم. این انشقاق سرانجام با شورای کنستانس در سال ۱۴۱۷ به پایان رسید که به انتخاب پاپ مارتین پنجم منجر شد، پاپی که به‌طور جهانی پذیرفته شد.
چالشی برای بهداشت فردی
ماهیت بسته و منزوی مجمع چالش دیگری برای کاردینال‌ها ایجاد می‌کرد: حفظ سلامت جسمانی. پیش از ساخت مهمان‌سرای دوموس سانتا مارتا در سال ۱۹۹۶، کاردینال‌های رای‌دهنده روی تخت‌‌های ساده در اتاق‌هایی متصل به کلیسای سیستین می‌خوابیدند. به گفته مایلز پتندن، مورخ، مجمع‌های قرن شانزدهم و هفدهم «چندش‌آور» و «بدبو» توام با نگرانی‌های جدی درباره شیوع بیماری، به‌ویژه در فصل تابستان، توصیف شده‌اند.
پتندن نوشت: «کاردینال‌ها فقط باید از شیوه زندگی منظم‌تر و راحت‌تری برخوردار می‌بودند چون مسن بودند، بسیاری از آن‌ها با بیماری‌های به‌نسبت پیشرفته دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند.»
فضای بسته و نبود تهویه مناسب این مشکلات را تشدید می‌کرد. برخی رای‌دهندگان هنگام ترک مجمع دچار بیماری اغلب جدی بودند.
سوگند رازداری
در ابتدا، انتخابات پاپ چندان محرمانه نبود، اما نگرانی‌ها در مورد دخالت سیاسی در طولانی‌ترین مجمع کاردینال‌ها در ویتربو شدت گرفت. پاپ گریگوری دهم فرمان داد که کاردینال‌های رای‌دهنده باید در انزوا، «با کلید» (cum clave)، محبوس شوند تا زمانی که پاپ جدید انتخاب شود.
هدف این بود که محیطی کاملا منزوی ایجاد شود تا کاردینال‌ها بتوانند بدون هیچ‌گونه دخالت سیاسی یا حواس‌پرتی، تنها با هدایت اراده خداوند بر وظیفه‌شان تمرکز کنند. در طول قرنها، پاپ‌های مختلف قوانین مربوط به مجمع را اصلاح و تقویت و بر اهمیت رازداری تاکید کرده‌اند.
جوان‌ترین و مسن‌ترین پاپ‌ها
پاپ ژان دوازدهم وقتی در سال ۹۵۵ میلادی انتخاب شد، فقط ۱۸ سال سن داشت. مسن‌ترین پاپ‌ها سلستین سوم (منتخب سال ۱۱۹۱) و سلستین پنجم (منتخب سال ۱۲۹۴) بودند که هر دو نزدیک به ۸۵ سال سن داشتند. پاپ بندیکت شانزدهم در سال ۲۰۰۵ در سن ۷۸ سالگی به مقام پاپی رسید.
پاپ غیرکاردینال و پاپ غیرایتالیایی
هیچ الزامی وجود ندارد که پاپ کاردینال باشد، اما قرنها این روال برقرار بوده است. آخرین بار که یک پاپ غیرکاردینال انتخاب شد اربان ششم در سال ۱۳۷۸ بود. او راهب و اسقف اعظم شهر باری بود.
در حالی که ایتالیایی‌ها طی قرنها سلطه‌ای قوی بر مقام پاپی داشته‌اند، موارد استثنای بسیاری وجود داشته است. علاوه بر ژان پل دوم (لهستانی در سال ۱۹۷۸)، بندیکت شانزدهم (آلمانی در سال ۲۰۰۵) و فرانسیس (آرژانتینی در سال ۲۰۱۳)، پاپ الکساندر ششم که در سال ۱۴۹۲ انتخاب شد اسپانیایی بود؛ پاپ گریگوری سوم که در سال ۷۳۱ انتخاب شد سوری بود؛ و پاپ آدریان ششم که در سال ۱۵۲۲ انتخاب شد اهل هلند بود.
© The Independent
