باستان‌ شناسان در شهرستان محلات محوطه‌ای متعلق به دوران پیش از تاریخ کشف کرده‌اند که به اواخر دوره‌های نوسنگی و مس‌سنگی تعلق دارد.

این خبر را حسین محمودی، معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی، اعلام کرد و گفت: «در این محوطه که در جنوب‌غربی شهرستان محلات واقع شده، شواهدی از سکونت انسان در دوران پیش از تاریخ، به‌ویژه در دوره مس‌سنگی به دست آمده است.»

به گفته این مقام دولتی، دوره گذار از نوسنگی به مس‌سنگی بازه زمانی ۵۲۰۰ تا ۴۵۰۰ پیش از میلاد را شامل می‌شود و مهم‌ترین شاخصه آن، سفال قرمزرنگی است که به «فرهنگ چشمه‌علی» معروف است؛ شواهدی از این نوع سفال هم در محوطه یادشده مشاهده شده است.

محمودی با بیان اینکه دوره مس‌سنگی نسبت به نوسنگی فرهنگی جدیدتر محسوب می‌شود که تحولات گسترده‌ای در ابعاد مختلف زندگی انسان به وجود آورد، افزود: «این دوره که از حدود ۴۵۰۰ تا ۳۰۰۰ پیش از میلاد ادامه داشت، بر پایه شاخصه‌هایی چون استفاده از فلز مس و به‌کارگیری چرخ سفالگری شناخته می‌شود.»

به گزارش خبرگزاری مهر و به نقل از معاون میراث فرهنگی استان مرکزی، مطالعه گونه‌شناسی سفال‌های محوطه پیش از تاریخی محلات و مقایسه آن با دیگر محوطه‌های مربوط به فرهنگ مس‌سنگی در دست کار است.

دوران نوسنگی و مس‌سنگی از مهم‌ترین و تحول‌برانگیزترین دوره‌های تاریخ بشر به‌شمار می‌روند که گذار انسان را از زندگی شکارگری و گردآوری غذا به زندگی مبتنی بر کشاورزی، دامداری، یکجانشینی و تولید ابزار و ظروف رقم زدند. نوسنگی که تقریبا از ۱۰ هزار تا حدود ۵۵۰۰ سال پیش از میلاد ادامه داشت، دورانی است که انسان با اهلی‌ کردن گیاهان و حیوانات، ساخت خانه‌های ابتدایی و تولید ابزارهای سنگی صیقلی گام‌های نخست را به سوی تمدن برداشت. در این دوره، تولید سفال نیز آغاز شد و جوامع انسانی به‌تدریج شکلی منسجم‌تر یافتند.

پس از آن، دوران مس‌سنگی یا «چالکولیتیک» فرا رسید که از حدود ۵۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد را در بر می‌گیرد. این دوره مرحله‌ای گذرا میان نوسنگی و عصر مفرغ محسوب می‌شود و ویژگی اصلی آن، استفاده از فلز مس در کنار ابزارهای سنگی است.

در این دوران، فناوری‌های جدید مانند ذوب فلز، چرخ سفالگری و توسعه معماری پیشرفت چشمگیری داشت و زمینه‌ساز پیدایش شهرهای اولیه و سازمان‌های اجتماعی پیچیده‌تر شد. به طور کلی، این دو دوره را می‌توان آغاز فصل تمدن‌سازی در تاریخ بشر دانست.

شهر محلات، پایتخت گل ایران

محلات، واقع در جنوب شرقی استان مرکزی و در فاصله ۲۵۲ کیلومتری از تهران، یکی از شهرستان‌های شاخص استان مرکزی به شمار می‌رود که از شمال، با اراک، از جنوب، با اصفهان و گلپایگان، از غرب، با خمین و از شرق با دلیجان هم‌مرز است.

نام محلات برگرفته از ترکیب محله‌های گوناگون این منطقه با فرهنگ‌های متفاوت است. این شهر به «پایتخت گل ایران» شهرت دارد و از قطب‌های اصلی پرورش گل داوودی، بید قرمز و انواع گیاهان آپارتمانی محسوب می‌شود. حلواارده هم از سوغات معروف محلات است.

در دوران هخامنشیان، محلات بخشی از سرزمین ماد به‌شمار می‌رفت. در دوره اشکانیان، جزئی از ایالت ماد بزرگ بود و در دوره سلوکیان، به‌ویژه نواحی شمالی آن مانند دهستان خورهه، موردتوجه حکام یونانی قرار داشت. در دوره‌های نخستین اسلامی نیز این منطقه بخشی از سرزمین «جبال» یا «کهستان» محسوب می‌شد.

از برجسته‌ترین آثار تاریخی محلات می‌توان به محوطه باستانی خورهه اشاره کرد که یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های معماری دوره اشکانی در ایران است. این محوطه با ستون‌های سنگی بلند و باشکوه که زمانی بخشی از یک نیایشگاه یا کاخ اشرافی بود، در شناخت تاریخ معماری و تمدن اشکانی اهمیت بسیاری دارد.

از دیگر آثار مهم منطقه می‌توان به آتشکده آتشکوه اشاره کرد که در نزدیکی نیم‌ور قرار دارد و از دوره ساسانی به‌جا مانده است. این آتشکده با معماری خشتی و سنگی یکی از مهم‌ترین نمونه‌های باقی‌مانده از آتشکده‌های ایران باستان به‌ شمار می‌رود. محوطه باستانی نیم‌ور که بقایای سکونتگاه‌هایی از دوران‌های مختلف تاریخی در آن به‌دست آمد، در مطالعات باستان‌شناسی هم اهمیت زیادی دارد. طبق اسناد تاریخی موجود و اکتشاف‌های انجام‌شده در آثار باستانی، قدمت نیم‌ور به دوران ساسانیان و اشکانیان بازمی‌گردد.

حمام تاریخی محلات، قلعه جمشیدی، پل باقرآباد و امامزاده‌های متعدد از دیگر بناهای تاریخی این منطقه‌اند. علاوه بر آن، وجود چشمه‌های طبیعی با خواص درمانی، باغ‌های گل و خانه‌های تاریخی این شهر را به مقصدی جذاب برای پژوهشگران، گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ ایران تبدیل کرده‌اند.