در آستانه سومین سالروز سقوط کابل به دست طالبان، گروهی از سرمایه‌گذاران ایرانی به افغانستان سفر کردند و در دیدار با مقام‌های رژیم طالبان از سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف از جمله در معادن خبر دادند.

دفتر ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر طالبان و از چهره‌های قدرتمند این گروه، روز دوشنبه ۲۲ مرداد، در اطلاعیه‌ای گفت سرما‌یه‌گذاران ایرانی در ملاقات با ملا برادر به سرمایه‌گذاری در افغانستان تمایل نشان داده‌اند. در اطلاعیه این دفتر آمده است که سرمایه‌گذاران ایرانی در این ملاقات گفته‌اند که آماده‌اند در بخش‌های «استخراج معادن، تولید انرژی خورشیدی، توسعه بزرگراه‌ها، توسعه شبکه راه آهن، ایجاد کارخانه‌های صنعتی و ایجاد منطقه صنعتی مشترک میان افغانستان و ایران» سرمایه‌گذاری کنند.

در این اطلاعیه همچنین آمده است که «افغانستان به کشوری مناسب برای سرمایه‌گذاری بدل شده است». سرمایه‌گذاران ایرانی همچنین به معاون نخست‌وزیر طالبان گفتند که حاضرند تجاربشان در زمینه‌های مختلف را با بازرگانان افغان به اشتراک بگذارند و حتی زمینه آموزش بازرگانان افغان را در داخل ایران فراهم کنند. در این اطلاعیه مشخص نشده است که این آموزش‌ها در چه زمینه‌هایی است.

ملا عبدالغنی برادر نیز به سرمایه‌گذاران ایرانی اطمینان داد که از فعالیت آنان در افغانستان استقبال می‌کند و همه نهادهای رژیم نیز در این زمینه آماده همکاری‌اند. 

در سه سالی که از سلطه طالبان بر افغانستان می‌گذرد، «برقراری امنیت» از شعارهای کلیدی این گروه برای جذب سرمایه‌گذاری است. در این مدت سرمایه‌گذاران چینی، ایرانی و پاکستانی در صدر فهرست سرمایه‌گذارانی‌اند که برای ارزیابی وضعیت افغانستان و برآورد زمینه‌های سرمایه‌گذاری به این کشور سفر کرده‌اند.

در این میان چند شرکت‌ بزرگ چینی قراردادهای استخراج معادن افغانستان را با طالبان امضا کردند، اما هنوز روند استخراج این معادن و سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی آغاز نشده است.

شرکت «نفت و گاز شین‌جیانگ در آسیای میانه» قرارداد ۲۵ ساله استخراج نفت حوزه آمودریا در شمال افغانستان را در دی‌ماه ۱۴۰۱ در کابل امضا کرد، اما هنوز سرمایه‌گذاری ابتدایی برای آماده‌سازی روند استخراج چاه‌های نفت را در استان‌های سرپل، جوزجان و فاریاب آغاز نکرده است. وزارت «معادن و پترولیم» رژیم طالبان در بخشی از این حوزه نفتی روند استخراج نفت از ۲۴ حلقه چاه در سرپل، فاریاب و جوزجان را ادامه می‌دهد، اما کار شرکت چینی به دلایل مختلف، ازجمله به رسمیت شناخته نشدن رژیم طالبان، آغاز نشده است.

امضای قرارداد ۲۵ ساله میان شرکت چینی و رژیم طالبان اعتراض‌های گسترده مخالفان طالبان را در پی داشت و کارشناسان حقوقی نیز هشدار دادند که امضای قرارداد با رژیمی که هیچ‌یک از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی آن را به رسمیت نشناخته‌اند ممکن است با چالش‌هایی مواجه شود. 

با این حال، بازرگانان ایرانی اخیرا به سرمایه‌گذاری در بخش معادن افغانستان تمایل نشان داده‌اند.

وزارت «معادن و پترولیم» رژیم طالبان، به مدیریت ملا هدایت‌الله بدری، نیز در اطلاعیه‌ای گفت هیئت سرمایه‌گذاران ایرانی با ضیاءالرحمن الاریوبی، معاون این وزارتخانه، دیدار کرده‌اند. در اطلاعیه این وزارتخانه آمده است که هیئت ایرانی به سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز و همچنین معادن فلزات تمایل نشان داده‌اند. در اطلاعیه‌های منتشرشده طالبان، جزئیاتی درمورد شهرت سرمایه‌گذاران ایرانی و اینکه مشخصا روی کدام معادن افغانستان قرار است سرمایه‌‌گذاری کنند ذکر نشده است. هیئت سرمایه‌گذاران ایرانی را در سفر به افغانستان سیدحسن مرتضوی، معاون سفارت جمهوری اسلامی در کابل، همراهی می‌کرد. مرتضوی از بنیان‌گذاران لشکر فاطمیون و از فرماندهان لشکر قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که، پس از بازگشت طالبان به قدرت، به معاونت سفارت ایران در کابل گماشته شد. مرتضوی به‌دلیل نفوذی که در میان رده رهبری طالبان دارد، در سه سال گذشته پیوسته برای گسترش تعامل میان رژیم طالبان و جمهوری اسلامی تلاش کرده است.

با این حال، هنوز هیچ‌یک از شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران ایرانی روی معادن افغانستان سرمایه‌گذاری نکرده‌اند. افغانستان یکی از غنی‌ترین کشورها از لحاظ منابع طبیعی است، اما جنگ و بی‌ثباتی دوامدار (پایدار) در این کشور باعث شده است گروه‌های شورشی و قدرتمندان قانون‌گریز از معادن به‌منزله منابع درآمد غیرقانونی استفاده کنند. طالبان تا پیش از بازگشت به قدرت از معادن لاجورد در شمال افغانستان و معادن سنگ‌های گرانبها در شرق و جنوب افغانستان و همچنین قاچاق مواد مخدر برای کسب درآمد و تامین نیازهای میدان جنگ استفاده می‌کردند.

در کنار طالبان، شماری از فرماندهان جهادی و مقام‌های دولت‌های پیشین افغانستان نیز از معادن سودجویی می‌کردند، و تلاش‌هایی که سال‌های آخر حاکمیت اشرف غنی در زمینه قانونی ‌ساختن روند استخراج معادن صورت گرفت هم بی‌نتیجه ماند.

هرچند تلاش طالبان برای جلب سرمایه‌گذاری روی معادن، به‌منزله مهم‌ترین منبع درآمد، نتیجه ملموسی در پی نداشته است، این گروه در سه سال گذشته با استخراج معادن زغال، لاجورد، زمرد، طلا و چندین معدن دیگر به پول هنگفتی دست یافته‌اند.

در حالی که با گذشت سه سال از سلطه طالبان، رژیم این گروه را هیچ دولتی به رسمیت نمی‌شناسد و به‌دلیل نقض گسترده حقوق بشر در انزوای بین‌المللی قرار دارد، سفر گروهی از سرمایه‌گذاران ایرانی به کابل با نوید سرمایه‌گذاری در معادن، بزرگراه‌ها و شرکت‌های تولیدی باعث خلق امید در دل رژیم طالبان می‌شود.