فعالان میراث فرهنگی تویسرکان درمورد خطر تخریب و نابودی قلعه اشتران در استان همدان ابراز نگرانی کردند. آن‌ها می‌گویند که این قلعه تاریخی در نبود نگهبانی و محافظت موثر به پاتوق افراد بی‌خانمان و بیماران مبتلا به اعتیاد بدل شده است.

قلعه تاریخی اشتران یا «اردلان»، یادگاری‌ به‌جامانده از دوران قاجار است که از نظر وسعت و موقعیت جغرافیایی‌ در فهرست قلعه‌های منحصربه‌فرد دوران قاجار قرار دارد. این قلعه در مسیر همدان به گنج‌نامه و در ۱۸ کیلومتری تویسرکان واقع شده است.

روزنامه جهان صنعت، به نقل از فعالان میراث فرهنگی تویسرکان، درباره قلعه تاریخی اشتران نوشت که در حال حاضر این قلعه در معرض تخریب کامل قرار دارد، به حال خود رها شده و در نبود نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی به محل مصرف مواد مخدر بیماران مبتلا به اعتیاد بدل شده است.

یکی از کنشگران میراث فرهنگی، ضمن اشاره به مرمت بخش‌هایی از قلعه اشتران در سال‌های گذشته، گفت که بازسازی بخش‌هایی از دیوار «ناشیانه» انجام شده است به‌طوری‌که روی قلعه ایزوگام نصب کردند و ناودان فلزی کار گذاشتند.

به گفته این کنشگر میراث فرهنگی، با وجود اینکه قلعه اشتران در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است، در وضعیت موجود نشانه‌های تاریخی آن از بین رفته‌اند. حال‌آنکه این قلعه تاریخی تا شهر همدان فاصله چندانی ندارد و با رسیدگی، مرمت و محافظت به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان همدان بدل خواهد شد.

ضمن اینکه حمام سنگی قدیمی مجاور قلعه تاریخی اشتران و روستای اشتران نیز ظرفیت‌ گردشگری این محوطه تاریخی را بیشتر می‌کنند. روستای اشتران از مناطق  گردشگری ایران است که بافت روستایی و پیاده‌راه‌هایش بسیاری از گردشگران را فرامی‌خواند.

به گواهی فعالان میراث فرهنگی همدان، با وجود اینکه قلعه تاریخی اشتران کاملا رها شده و هیچ محافظتی از آن نمی‌شود در تعطیلات نوروز امسال حدود ۵ تا ۶ هزار نفر از آن بازدید کردند.

اکنون ساکنان محلی و دوستداران میراث فرهنگی کارزاری راه انداخته‌اند و ضمن اشاره به وضعیت نامناسب قلعه اشتران از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خواسته‌اند که این قلعه را مرمت و احیا کند. به‌گفته آن‌ها، پس از مرمت و احیای قلعه اشتران، فضای اطراف آن نیز با درخت‌کاری و احداث آلاچیق می‌تواند به مکانی مناسب برای حضور گردشگران تبدیل شود.

فعالان محلی همچنین حضور دائمی نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی در این محوطه تاریخی را خواستار شدند. آن‌ها می‌گویند تخصیص اعتبار لازم برای بهسازی روستای اشتران، نخستین روستای هدف گردشگری استان همدان، نیز در کنار مرمت قلعه اشتران می‌تواند در مسیر احیای این قلعه تاریخی و ثبت ملی موثر باشد.

قلعه قاجاری اشتران مشرف به قلعه خان‌گرمز، حدود یک هزار هکتار زیربنا و بخش‌های مختلفی ازجمله حیات بیرونی، هشتی و راهروهای باریک دارد.

ساختمان‌های بیرونی و اندرونی دو طبقه مسکونی است که یک طبقه زیرزمین هم دارد. هر طبقه نیز ۱۳ اتاق دارد.  

سردر ورودی قلعه هم یک هشتی چشم‌نواز است که بالای آن ساختمانی چند اتاقه برای نگهبانی دیده می‌شود که با یک راهرو به داخل حصار طویله راه پیدا می‌کند.

در حیاط اندرونی قناتی وجود دارد که در حال حاضر خشک است اما در گذشته آب ‌شرب قلعه را تامین می‌کرده است.

در چهار کنج این قلعه نیز چهار برج مدور وجود دارد و اساس بنا بدین شکل است که در دیوارها از چینه و خشت استفاده شده و در نماها نیز آجرکاری‌هایی، که بیشتر حالت تزئینی دارند، به کار گرفته شده‌اند.

قلعه تاریخی اشتران را حاج مراد خان اردلان از بزرگان خاندان اردلان بنا کرد. این اثر تاریخی دهم بهمن ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.