در سال ۱۳۸۵، هنگامی که گروهی از کارگران مشغول عملیات عمرانی و لوله‌گذاری گاز در منطقه جوبجی در شمال‌شرقی شهرستان رامهرمز بودند، بیل مکانیکی آنان با چندین شی فلزی و سنگی برخورد کرد؛ اشیایی که در نگاه نخست تصور می‌شد موانعی فلزی‌‍اند، با توقف عملیات و کاوش‌های باستان‌شناسی، سرآغاز داده‌های نوین و مهم در این محوطه باستانی شدند؛ زیرا باستان‌شناسان پس از بررسی‌های دقیق دریافتند که این نقطه که در جایی میان دشت‌های خوزستان و دامنه‌های زاگرس قرار داد، در دل خود آرامگاه‌هایی از دوره عیلامی را نهفته است.

دو سال پس از این کشف مهم، در جریان بررسی‌های دقیق‌تر برای تعیین عرصه و حریم محوطه باستانی جوبجی، آثار دیگری از دل خاک بیرون آمد. این‌بار آثار نویافته دوره‌های مختلفی از عیلامیان تا دوره اسلامی را شامل می‌شدند. مطالعات بعدی نیز نشان داد که جوبجی محوطه‌ای وسیع و چندلایه است که بقایایی از دوره‌های عیلامی، هخامنشی و اشکانی را در خود جای داده است. باستان‌شناسان احتمال می‌دهند که در صورت ادامه کاوش‌ها ممکن بود آثاری از دوره ساسانی هم در این محوطه یافت شود منتها این امکان وجود نداشت؛ زیرا نه تنها میراث فرهنگی مقدمات لازم برای کاوش‌های دقیق در منطقه جوبجی را فراهم نکرد که این محوطه با تمام رازهای سر به مهری که دارد، همواره مورد تعرض و تخریب قرار گرفته است. مثل همین حالا که تلاش فعالان میراث فرهنگی برای توقف عملیات عمرانی و معدن‌کاری در این محوطه تاکنون بی‌نتیجه مانده و تخریبگران زودتر از باستان‌شناسان بر بالین این خاک پر رمز و راز حاضر شده‌اند.

روز چهارشنبه بیست‌وهشتم آبان، پایگاه خبری میراث‌باشی به نقل از منابع محلی گزارش داد که تعدادی کارگر، در کف دیواره‌های سنگ‌چین‌ محدوده جوبجی اقدام به ریختن سنگ کرده‌اند تا روز پنج‌شنبه همان بخش‌ها را با سیمان و بتن پر و سطح آن را هم‌تراز کنند؛ عملیاتی که هدف نهایی‌اش فراهم‌کردن مسیر عبور خودروهای معدن‌کاران از میان این محوطه باستانی است.

در این گزارش آمده است آنچه این اقدام را نگران‌کننده‌تر می‌کند، اصرار برخی از معدن‌کاران بر عبور دادن جاده از عرصه ثبت‌شده جوبجی است؛ در حالی‌که عرصه و حریم این محوطه در سال ۱۳۹۷، یعنی هفت سال پیش، رسما تصویب و به استان ابلاغ شده و بر اساس قانون، هیچ فرد یا دستگاهی بدون مجوز میراث فرهنگی حق کوچک‌ترین مداخله در عرصه و حریم چنین محوطه‌ای را ندارد.

روز پنج‌شنبه، روزنامه پیام ما، در گزارشی با عنوان «بازگشت لودرها به سرزمین عیلامی‌ها» تعرض دوباره به محوطه باستانی جوبجی را مورد انتقاد قرار داد و نوشت که موقعیت جغرافیایی حساس جوبجی، همراه با فعالیت کارخانه سنگ‌شکن و معدن شن و ماسه در مجاورت آن، از همان روزهای نخستین کشف آثار تمدنی، منبع چالش‌های متعدد بوده است. در تمام این سال‌ها، بارها حریم این محوطه از سوی معدن‌داران، اداره آب خوزستان، کشاورزان و دیگر ذی‌نفعان مورد تعرض قرار گرفته و هر بار پیگیری‌های حقوقی میراث فرهنگی یا بی‌نتیجه مانده یا پس از توقفی کوتاه، دوباره همان اقدامات غیرقانونی از سر گرفته شده است.

در این گزارش آمده است که در سال ۱۳۹۹، تنش‌ها به درگیری مستقیم کشید؛ چند نفر از نیروهای یگان حفاظت میراث‌فرهنگی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفتند و لودرها ترانشه‌هایی را که باستان‌شناسان برای مطالعات علمی باز کرده بودند، به‌طور کامل پر کردند. با دستور دادستان، چند متخلف بازداشت و پروژه موقتا متوقف شد اما اکنون، همان پروژه درست از همان نقطه پیشین دوباره آغاز شده است؛ با این تفاوت که این‌بار شفافیتی درباره مجریان طرح وجود ندارد.

محوطه جوبجی در مرداد سال ۱۳۸۷ ثبت ملی شده اما نقشه محدوده عرصه، حریم و ضوابط حفاظتی و معماری این محوطه عیلامی  زمستان سال ۱۳۹۸ تعیین و در مرداد ۱۴۰۰ ابلاغ شد آن هم در حالی که این محوطه بارها مورد تعرض قرار گرفت.

تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که هر بار کارخانه سنگ‌شکن یا معدن‌داران به حریم جوبجی تعرض کرده‌اند، اداره میراث فرهنگی استان شکایت طرح کرده اما پس از مدتی همان چرخه تکرار شده است؛ گویی قانون، برخلاف صراحت خود، در برابر متجاوزان به عرصه جوبجی چندان کارآمد نبوده است. به خصوص که در مواردی حتی اداره‌های دولتی مانند آبفای خوزستان در تخریب این محوطه باستانی نقش داشته‌اند. 

گواه این ناکارآمدی نیز همین بس که در همین روزهایی که لودرها به محوطه باستانی جوبجی یورش برده‌اند و عملیات تخریب را آغاز کرده‌اند، محمد جوروند، مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان می‌گوید که با شروع پروژه معدن‌های مجاور جوبجی برای احداث جاده، شکایتی تنظیم کرده و در انتظار حکم قضایی است. این احتمال وجود دارد که حکم قضایی توقف پروژه وقتی صادر شود که کار از کار گذشته باشد. شاید هم دستگاه قضایی حکم به ادامه عملیات بدهد. با این حال مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان می‌گوید که پرونده باید روند قانونی خود را طی کند و چنانچه تخریبی صورت بگیرد، «متخلف باید پاسخگو باشد».

به رغم وعده‌ این مدیر دولتی، ابهام‌ها درباره سرنوشت محوطه باستانی جوبجی ادامه دارد و برخی فعالان گفته‌اند که زمزمه‌هایی از «بازنگری در حریم» شنیده‌اند؛ اقدامی که در صورت اجرا به کوچک‌تر شدن حریم جوبجی و رفع موانع قانونی برای پیشبرد پروژه منجر خواهد شد. اما به گفته جوروند، کارشناسان تاکید کرده‌اند که عملیات فعلی «دقیقا در عرصه محوطه باستانی» در حال انجام است؛ امری که براساس قانون، توقف فوری و کامل پروژه را ضروری می‌کند.

با وجود این، برخی اهالی دو روستای دهیور و جوبجی به پیام ما گفته‌اند که عملیات اجرایی به‌صورت شبانه در حال پیشبرد است و برخلاف ادعاهای مطرح‌شده، پروژه متوقف نشده است.

از سوی دیگر شنیده‌ها حاکی از آن است که نماینده رامهرمز در مجلس به کشاورزان وعده داده که اجازه نخواهد داد مسیر جاده از زمین‌های آنان در دوکوهک و پیرعزیز عبور کند؛ اقدامی که عملا مسیر جاده را به سمت عرصه و حریم جوبجی هدایت خواهد کرد.

پروژه‌ای که سال ۹۷ با دستور دادستان متوقف شد، اکنون به گفته مطلعان محلی نزدیک به ۵۰ درصد پیشرفت کرده است. آن‌ها می‌گویند هزینه ساخت پل بدون هیچ مجوز رسمی، از سوی پیمانکاران و معدن‌داران تامین می‌شود و این گروه‌ها با برخی مسئولان محلی به توافقاتی رسیده‌اند تا پروژه بدون مانع ادامه یابد. فعالان میراث فرهنگی در رامهرمز معتقدند مجریان طرح می‌کوشند دستگاه‌های نظارتی را در برابر «عمل انجام‌شده» قرار دهند تا ناگزیر به کوچک‌سازی حریم و صدور مجوز عبور جاده شوند.