ارگ تاریخی بلقیس در شهر اسفراین که پیشینه آن به حدود چهار هزار سال قبل بازمی‌گردد، در پی بی‌توجهی و نبود اعتبار برای مرمت و رسیدگی در معرض خطر تخریب قرار دارد و بخش‌هایی از دیوار این کهندژ فروریخته است. 

حسین رحمانی، مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر تاریخی بلقیس، ریزش بخشی از دیوار مرمت‌شده ارگ تاریخی این شهر را تایید کرد و گفت: «در دو سه‌ سال اخیر این نگرانی وجود داشت که بخشی‌ از دیوار این بنای تاریخی بریزد و حتی مکاتبات لازم نیز انجام شد اما به دلیل اختصاص نیافتن بودجه، علاج‌بخشی صورت نگرفت.»

به گفته مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر تاریخی بلقیس، حدود ۱۶۰ مترمربع از دیوار مرمت‌شده ارگ تاریخی ریزش کرده است و خطر ریزش بخش‌های دیگری از این کهندژ هم وجود دارد. رحمانی به خبرگزاری ایسنا گفت که طی دو سال اخیر هیچ اعتباری برای مرمت این بنای تاریخی اختصاص نیافته و بودجه اندک این پایگاه نیز صرف پرداخت حقوق کارکنان شده است.

او درباره چرایی ریزش بخش‌هایی از دیوار ارگ تاریخی بلقیس توضیح داد: «مرمت غیراصولی سبب شد که این مشکل به وجود بیاید؛ به‌ طوری‌ که بخش‌های مرمتی در پایین دیوار ۱۰ سانتی‌متر و در بالاترین ارتفاع تا ۸۰ سانتی‌متر بود.»

مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر تاریخی بلقیس با اشاره به اینکه مرمت یک بنای تاریخی به مطالعات مقدماتی نیاز دارد، تاکید کرد که در مرمت یک اثر باید از مصالح به کار رفته در آن یا مصالح مشابه استفاده کرد، اما در مرمت ارگ تاریخی بلقیس از خشت خام و روی آن اندود کاهگل استفاده شد؛ در حالی‌ که استفاده از کاهگل در ملات در دوره‌های تاریخی منتسب به ارگ بلقیس مرسوم نبود.

حسین رحمانی افزود: «در زمان ساخت این بنا، سازندگان آن به‌خوبی‌ می‌دانستند که در این منطقه موریانه وجود دارد و خطر موریانه‌زدگی بنا را تهدید می‌کند بنابراین از کاهگل استفاده نکردند اما در مرمت از این ملات استفاده شد.»

 به گفته او، موریانه‌زدگی و فرسایش، استفاده از خشت و سنگینی بنا سبب شد تا بخش‌هایی از دیوار مرمت‌شده ارگ تاریخی بلقیس بریزد.

رحمانی اعتبار موردنیاز برای مرمت این اثر تاریخی را یک میلیارد و ۲۰۰ هزار تومان اعلام کرد.

شهر تاریخی بلقیس که بسیاری آن را با نام «اسفراین کهن» می‌شناسند، مجموعه‌ای از قدیمی‌ترین بناهای خشتی و گلی ایران را در خود جای داده و پس از یزد، دومین شهر خشت و گلی ایران است. شواهد، بقایا و اسناد تاریخی که باستان‌شناسان در شهر تاریخی بلقیس کشف کرده‌اند، از پیشینه چهار هزار ساله این مکان خبر می‌دهند. البته این شهر پس از ورود سپاه اسلام به ایران و در دوره‌های مختلف تاریخی مانند ایلخانیان، سلجوقیان و صفویان حوادث مختلفی را پشت سر گذاشت و بارها ویران و دوباره آباد شد.

درباره وجه تسمیه شهر تاریخی بلقیس نیز روایت‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی اسناد تاریخی به شباهت این شهر با سرزمین بلقیس، ملکه سبا، اشاره کرده‌اند و برخی دیگر نیز می‌گویند از آنجا که دستور بازسازی این شهر را بلقیس خاتون، مادر تیمور گورکانی صادر کرد، این شهر بلقیس نام گرفت.

این شهر تاریخی بیش از ۱۸۰ هکتار مساحت دارد و آثار متعددی از جمله برج و بارو، مقبره شیخ آذری، منار تپه، یخدان‌ها، کوره‌های سفال، بازار و آب‌انبار را در خود جای داده است. ارگ تاریخی بلقیس نیز مهم‌ترین اثر تاریخی این مجموعه است که سالانه گردشگران زیادی را به این مکان فرامی‌خواند. این ارگ بیش از یک هزار و ۲۰۰ سال قدمت دارد و مساحت آن نیز به حدود ۵۱ هزار مترمربع می‌رسد.

ارگ تاریخی بلقیس، پس از ارگ تاریخی بم، دومین بنای گلی ایران است که با سبک ویژه معماری دوران ساسانیان چشم‌نوازی می‌کند. این بنای باستانی ۲۹ برج با ارتفاع حدود ۱۱ متر دارد و برخلاف دیگر دژهای تاریخی و باستانی که روی ارتفاع ساخته می‌شدند، بر  دشتی هموار بنا شده است. در قدمگاه این دژ نیز خندقی عمیق وجود دارد که با هدف جلوگیری از حمله احتمالی دشمنان ساخته شده است.

در سال‌های اخیر، بخش‌های قابل‌توجهی از فضای داخلی و پیرامونی ارگ تاریخی بلقیس در پی حفاری‌های متعدد تخریب شدند و حالا تنها پوسته‌ای از دیوارهای این کهندژ به جا مانده که آن‌ هم در نتیجه بی‌اعتنایی مسئولان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی در حال فروریختن است.