حدود دو سال پس از اینکه مدیران شهری همدان، از شهردار گرفته تا اعضای شورای شهر، وعده دادند با تمام توان از تخریب خانه تاریخی اقبالیان جلوگیری می‌کنند، این اثر ارزشمند با لودر تخریب شد.
در دی‌ماه ۱۴۰۰، خانه تاریخی حوائجی یا اقبالیان در خیابان جهان‌نمای همدان، که مالکانش برای تخریب آن خیز برداشته بودند، با تلاش کنشگران میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
بر مبنای ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی، تخریب تمام یا قسمت‌هایی از مکان‌ها و بناهای تاریخی و فرهنگی ثبت‌شده در آثار ملی ایران، جرم است و مجازات ۱ تا ۱۰ سال حبس به همراه دارد. براساس ماده ۵۶۴ همین قانون نیز اگر فردی بدون مجوز میراث فرهنگی به تغییر، تعمیر، توسعه و یا تزیین مکان‌های فرهنگی و تاریخی ثبتی مبادرت کند، علاوه بر جریمه نقدی به ۶ ماه تا ۲ سال حبس محکوم می‌شود.
این موارد قانونی اثبات می‌کند که خانه تاریخی اقبالیان، که اکنون نخاله‌ها و بقایای آن نبش کوچه قباد خیابان جهان‌نما مشهود است، با مجوز شهرداری و چراغ سبز میراث فرهنگی تخریب شده است.
صدور مجوز تخریب این اثر تاریخی معاصر در حالی است که مقام‌های شهری همدان، دی‌ماه ۱۴۰۰، در واکنش به هشدارهای کنشگران میراث فرهنگی ادعا کردند که مجوز تخریب خانه اقبالیان را لغو کرده‌اند و مانع تخریب آن شده‌اند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در همان زمان، حجت کریمی‌جاوید، شهردار منطقه ۲ همدان، به روزنامه همدان پیام گفت: «به محض اطلاع از واجد ارزش بودن بنا مجوز تخریب را باطل کردیم و حالا نظارت بر حفظ این خانه برعهده شهرداری و میراث فرهنگی است.»
کریمی‌جاوید همچنین وعده داد که شهرداری برای حفاظت از خانه اقبالیان تلاش می‌کند، هرچند ممکن است از تغییراتی که مالکان در داخل بنا ایجاد می‌کنند مطلع نشود.
ناصر صفری افلاکی، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر همدان، نیز پس از ثبت خانه اقبالیان در فهرست میراث ملی ایران گفت، حالا شرایط حفظ و نگهداری این خانه متفاوت است. او نیز وعده داد که نظارت میراث فرهنگی و شهرداری بر حفظ خانه اقبالیان «قوت» می‌گیرد و از تخریب آن جلوگیری می‌شود.
خطر تخریب خانه تاریخی اقبالیان با وجود ثبت در فهرست میراث ملی نیز از بین نرفت. پاییز سال گذشته که بار دیگر اصرار مالکان خانه اقبالیان بر تخریب آن در کانون توجه قرار گرفت، خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، در گزارشی ادعا کرد که شهرداری و شورای شهر همدان با همکاری دستگاه قضایی وارد کار شده‌اند و اجازه تخریب آن را نمی‌دهند.
در این گزارش به نقل از حمید بادامی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای شهر همدان، آمده بود: «حفظ بناهای تاریخی و واجد ارزش خط قرمز مدیریت شهری همدان است چراکه هویت یک شهر است و همه دربرابر آن مسئولیم.»
عضو شورای شهر همدان در ادامه افزود، محافظت از خانه اقبالیان برعهده میراث فرهنگی و قوه قضاییه است ولی با این حال شهرداری و شورای شهر همدان آماده‌اند که این مسئولیت را برعهده گیرند.
با وجود وعده‌های پیاپی مسئولان شهری و دولتی، مالکان خانه اقبالیان، با استفاده از نبود نظارت اصولی بر خانه‌های تاریخی، به‌تدریج قسمت‌های داخلی خانه را تخریب کردند تا امکان تخریب کامل آن مهیا شود.
بی‌‌اعتنایی به وضعیت خانه اقبالیان در حالی بود که کنشگران میراث فرهنگی، برخی از هنرمندان و روزنامه‌نگاران با تشکیل کارزارهایی خواستار محافظت از این بنای تاریخی و ارزشمند شده بودند. آذرماه ۱۴۰۰ نیز شماری از معماران مطرح در نامهای، که نسخه‌ای از آن را خبرگزاری ایسنا منتشر کرد، از میراث فرهنگی خواستند که به هنر معاصر ایران توجه ویژه داشته باشد و از تخریب خانه اقبالیان جلوگیری کند.
در این نامه آمده بود: «آثار هنرمندان بزرگی مانند مهندس هوشنگ سیحون، مهندس محسن فروغی، مهندس محمود نیامی، مهندس ضیاءالدین جاوید، مهندس محمد قهوه‌ای و مهندس علیرضا مددی مانند شخصیت هنری آنان تکرارناشدنی است و هیچ معمار متعهدی راضی به نابودی این سرمایه‌های هنری و فرهنگی نیست.»
پیش از آن نیز هنرمندانی ازجمله پرویز پرستویی و امیرشهاب رضویان در نامهای نسبت به تخریب خانه اقبالیان ابراز نگرانی کرده بودند. با این حال، مالکان خانه اقبالیان هم‌زمان با تخریب قسمت‌های داخلی این اثر تاریخی، از معماران و خبرنگارانی که پیگیر وضعیت خانه اقبالیان بودند شکایت کردند و آن‌ها را به دادگاه کشاندند. حسین زندی، حمید شمس و فاطمه کاظمی خبرنگاران و معمارانی بودند که با شکایت مالکان خانه اقبالیان دادگاهی شدند.
پس از تخریب خانه اقبالیان، امیرشهاب رضویان با انتشار تصویری از این خانه در اینستاگرامش نوشت: «آقای شهردار، آقای نماینده، آقای رئیس شورای شهر، آقای رئیس میراث فرهنگی، همین دو قدمی شما این خانه ثبت‌شده را ویران کردند.»
این کارگردان سینما پیش‌تر نیز گفته بود که مالکان خانه اقبالیان با اقدام «فراقانونی» و «بدون ترس از نهادهای قانونی» پلمپ درها را شکسته‌اند و تخریب خانه را آغاز کرده‌اند و به جای برخورد با قانون‌شکنان، خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای که اخبار این قانون‌شکنی را منتشرکرده‌اند به دادگاه فراخوانده شده‌اند.
براساس گزارش‌های محلی، مالکان خانه اقبالیان از ماه‌ها قبل این خانه را به محلی برای تجمع افراد خیابان‌خواب و دچار اعتیاد بدل کرده بودند تا زمینه را برای تخریب کامل آن فراهم کنند. گفته می‌شود شهرداری همدان با این ادعا که تخریب بالکن این ساختمان خطرساز شده بود مجوز تخریب کامل آن را صادر کرده است. خبرگزاری ایلنا عصر روز چهارشنبه ۱۶ اسفند از بی‌نتیجه ماندن تماس‌هایش برای ارتباط با مسئولان میراث فرهنگی خبر داد و نوشت که هیچ‌کدام در این زمینه پاسخ‌گو نبودند.
خانه اقبالیان را محمود نیامی، معمار مشهور همدانی ساخت. او یکی از شاگردان هوشنگ سیحون بود و در چند طرح ملی مانند شهرک ذوب‌آهن اصفهان، شهرک غرب تهران، تپه‌های عباس‌آباد و داوودیه تهران و طرح فلکه دور حرم امام هشتم شیعیان شرکت داشت.
نیامی در دهه ۱۳۴۰ مدیرکل اداره مهندسی ذوب‌آهن اصفهان بود و در دهه ۱۳۵۰ سرپرستی نظارت بر پروژه شهستان در دوره پهلوی دوم را داشت. گلنار نیامی، دختر محمود نیامی، دی‌ماه ۱۴۰۰ به هفته‌نامه همدان‌نامه گفت: «نام پدرم با خراب شدن این خانه خراب نمی‌شود بلکه بزرگ‌تر و به‌یادماندنی‌تر خواهد شد.»
در نامه هنرمندان درباره خانه اقبالیان آمده بود که این خانه «یکی از باارزش‌ترین خانه‌های دوره مدرن در همدان است که دقیقا همگام با جریان روز حاکم بر معماری جهان طراحی شده است؛ لذا یک اثر پیشرو در سطح جهانی به شمار می‌رود. این خانه را می‌توان برگرفته از سبک دِستیل دانست که در سال ۱۹۱۷ تئووان دوسبرگ آن را متاثر از آثار پیت موندریان و نقاشان دیگر به وجود آورد».
در بخش دیگری از این نامه آمده بود: «رنگ‌های آبی و سفید ما را یاد نقاشی‌های موندریان و ترکیب متریال آن ما را یاد خانه شرودر می‌اندازد. نیامی همچنین از سنگ‌های روستای دیوین در این خانه استفاده کرده بود که بومی همدان است و به عبارت دیگر این سبک را بومی‌سازی کرد که در استان همدان نمونه دیگری ندارد.»
خانه اقبالیان تنها خانه تاریخی همدان نیست که مجوز تخریب گرفت. پیش از این نیز تخریب خانه‌های تاریخی خانجانی، خوشبخت، دکتر شیری و ظفر در این شهر خبرساز شده بود.
