کاخ سفید گزارش‌های مبنی بر تلاش روسیه برای دستیابی به «توانمندی ضدماهواره» را تایید کرد که یک نگرانی جدی برای امنیت ملی آمریکا محسوب می‌شود.

مقام‌های فعلی و سابق امنیت ملی آمریکا به نشریه تایم گفتند این مسئله توجه را به تهدیدی جدی و قدیمی معطوف می‌کند که سال‌ها است سازمان‌های دفاعی و اطلاعاتی آمریکا بر آن متمرکزند. اداره اطلاعات ملی آمریکا در تازه‌ترین گزارش سالانه ارزیابی تهدیدها که در فوریه ۲۰۲۳ منتشر شد، هشدار داد: «روسیه به تعلیم عناصر نظامی فضایی‌اش ادامه می‌دهد و سلاح‌های ضدماهواره جدیدی را وارد میدان کرده است تا توان فضایی آمریکا و متحدانش را مختل و تضعیف کند.»

رابرت سوفر، مقام ارشد سابق سیاست هسته‌ای پنتاگون، به تایم گفت: «ما مدتی است که درباره این موضوع صحبت می‌کنیم، درباره ظرفیت‌های ضدماهواره چین و روسیه.» به گفته او، سلاح‌هایی که شبکه ماهواره آمریکا را هدف بگیرند احتمالا می‌توانند ارتباطات شهری و غیرنظامی و همین‌طور سامانه‌های نظارتی، مخابراتی و موقعیت‌یابی را که ارتش آمریکا و متحدانش به آن متکی‌اند از کار بیندازند. روسیه نشان داده است که توان شلیک و ساقط کردن ماهواره را دارد، هم از طریق حمله مستقیم و هم از طریق جنگ الکترونیک.

بررسی‌های مقام‌های آمریکایی نشان می‌دهد که چین و روسیه به پیشرفت در توانمندی‌های ضدماهواره ادامه داده‌اند، از سامانه‌های ایجاد پارازیت گرفته تا حملات مستقیمی که می‌تواند ماهواره‌ها را از بین ببرد.

کرملین، در واکنش، این گزارش‌ها را «تمهید بدخواهانه» کاخ سفید خوانده که در تلاش است قانون‌گذاران را تحت فشار بگذارد تا بودجه دفاعی بیشتر برای مقابله با روسیه، از جمله در اوکراین، را تایید کنند.

اما چنانچه روسیه به چنین ظرفیتی دست یافته باشد، چه پیامدهایی خواهد داشت؟

دکتر ربکا گرنت، رئیس سازمان پژوهشی مستقل آیریس (IRIS) که در زمینه دفاعی و فضایی تحقیق می‌کند، به نیویورک پست گفت: «در بدترین حالت، داریم درباره تریلیون‌ها دلار خسارت اقتصادی صحبت می‌کنیم. اقتصاد ما برای ناوبری و سیگنال‌های زمان‌بندی دقیق که همه‌چیز از گوشی‌ آیفون گرفته تا رانندگی و تراکنش بانکی را هدایت می‌کند، کاملا به فضا وابسته است.»

کاخ سفید تاکید کرده است که از چنین ابزاری نمی‌توان برای «حمله به انسان‌ها یا ایجاد ویرانی در زمین استفاده کرد». با وجود این، پیامدهای احتمالی استفاده از چنین سلاحی قابل‌ ملاحظه‌ است.

آیا این یک سلاح فضایی انتحاری است؟

چنین سلاحی ممکن است به تجهیزات فضایی روسیه نیز آسیب بزند. مسکو نمونه‌ای از این موضوع را در سال ۲۰۲۱ به چشم دید. آن زمان، وقتی که یک ماهواره را هدف شلیک موشک قرار داد، بقایای آن دو فضانورد روس و همکارانشان در ایستگاه فضایی بین‌المللی را وادار کرد که پناه بگیرند.

کری بینگن، مدیر پروژه امنیت هوافضا در مرکز مطالعات بین‌المللی و راهبردی، به نیویورک پست گفت: «روسیه دیگر آن قدرت فضایی نیست که زمانی بود. برنامه فضایی‌اش رو به افول است. بنابراین، آنچه در فضا از دست می‌دهد کمتر است.»

مسکو در سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که قصد دارد از ایستگاه فضایی بین‌المللی کاملا خارج شود.

بمب هسته‌ای یا سلاحی با قدرت هسته‌ای؟

بر اساس گزارش‌ها، از جمله گزارش نیویورک تایمز، این سامانه احتمالا یک «سلاح هسته‌ای مستقر در فضا» است، اما کاملا روشن نیست آیا ابزاری با قدرت هسته‌ای یا بمب هسته‌ای باشد.

از لحاظ نظری، برای تقویت سلاحی فضایی مانند پارازیت‌انداز مخابرات یا ابزاری تشعشعی برای سوزاندن مدارها و از کار انداختن ماهواره‌های رقیب، می‌توان از راکتور هسته‌ای استفاده کرد.

تاد هریسون، عضو ارشد موسسه امریکن اینترپرایز (American Enterprise Institute) که بر حوزه دفاعی متمرکز است، هشدار داد: «برخلاف انفجار بمب هسته‌ای در فضا که بر تمام آنچه در دامنه انفجار قرار دارد اثر می‌گذارد، یک سلاح مایکروویو قدرتمند فقط ماهواره‌ها را هدف می‌گیرد.»

اگر روسیه به سمت ساخت بمب هسته‌ای فضایی حرکت کند، این به‌منزله نقض پیمان ماوراء جو است که در سال ۱۹۶۷ امضا شد.

انفجار بمب هسته‌ای در ماوراء جو می‌تواند سامانه‌های ماهواره‌ای آمریکا را تخریب کند، و در عین حال ماهواره‌های روسیه را هم بی‌تردید از بین می‌برد.

تاریخچه سلاح‌های ضدماهواره روسیه

علاقه مسکو به فناوری ضدماهواره تازگی ندارد. اتحاد جماهیر شوروی در سراسر دوران جنگ سرد در مورد روش‌های از کار انداختن ماهواره‌های کشورهای متخاصم تحقیق می‌کرد.

به گفته هریسون، اتحاد جماهیر شوروی آزمایش سلاح‌های ضدماهواره را از اوایل دهه ۱۹۶۰ آغاز کرد و روسیه یکی از پیشرفته‌ترین کشورها در فناوری ضدماهواره است.

دونالد ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری‌اش شاخه ششم ارتش را تاسیس کرد‌‌ــ نیروی فضایی‌ــ تا این نوع تهدیدها را زیر نظر داشته باشد.

وجود مجموعه ماهواره‌ها ممکن است روسیه را ترغیب کند سراغ کاوش ظرفیت‌های هسته‌ای در فضا برود تا قدرت بازدارندگی‌اش مقابل آمریکا را تقویت کند.

بینگن می‌گوید: «اگر صدها هزار ماهواره را در معرض خطر قرار دهی، واقعا دشوار است.»  

سایر پیامدهای دردسرساز

تفکری که روسیه را به سمت ساخت چنین سلاحی سوق داده است نیز نگران‌کننده است. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، متذکر شد که اقدام‌های روسیه ناقض پیمان ماوراء جو است.

در حالی که روابط واشینگتن و مسکو همچنان سرد است و آمریکا در مورد ارسال تسلیحات بیشتر به اوکراین به نتیجه قطعی نرسیده، این توسعه فضایی نمونه‌ای دیگر از این است که چطور امکان دارد وضعیت از کنترل خارج شود.

در هر صورت، ساخت چنین سلاحی پیشرفتی مهم محسوب می‌شود. بینگن به نیویورک پست گفت: «امیدوارم این فرصت وجود داشته باشد تا دولت با همکاری متحدان و شرکا، روسیه را تحت فشار بگذارد کاری را که در دست دارد متوقف کند.»