سرگذشت اثر هنری گنت آلتارپیس (Ghent Altarpiece) که همچنین با نام «ستایش بره مرموز» (The Adoration of the Mystic Lamb) یا به هلندی «خدایگان بره» (Lam Gods) نامیده می‌شود برای اثری متعلق به اواخر قرون وسطی، تاریخی سراسر هیجان و ماجراجویی است.

از زمان تکمیل آن به دست برادران هوبرت و جان فن‌ایک در ۶۰۰ سال قبل، این اثر تکه پاره شده، دوباره سر هم شده، اثرات جعلی از آن ساخته شده، سانسور شده، توسط کشیشان فاسد فروخته شده، به دست ناپلئون دزدیده شده و بعد به جای خود بازگشته، و در دوران جنگ جهانی دوم چندین بار سرقت شده چرا که هیتلر سودای به دست آوردنش را در سر داشت ولی به طرزی معجزه‌آمیز اکثر آن هنوز امروز در کلیسای کاتدرال سینت باوو در شهر گنت بلژیک موجود است.

اما خبرسازی این نقاشی به این زودی‌ها تمام نخواهد شد. پروژه‌ای به ارزش ۲.۴ میلیون دلار برای احیای این نقاشی در ماه اکتبر ۲۰۱۲ آغاز شد که اکنون در حال اتمام است و منجر به کشف این واقعیت شده است که بعضی از بخش‌های نقاشی از جمله چهره آشنای گوسفند، به طور عمده حدود ۱۰۰ سال بعد از رونمایی از این نقاشی در سال ۱۴۳۲ و به روی اثر اصلی نقاشی شده‌اند.

احیای جدید نقاشی باعث شده است چهره بره آنطور که در اصل نقاشی شده بود بازسازی شود و نتیجه نهایی کاملا غیرمنتظره است.

به جای این که چهره بره از نظر زیست‌شناسی شبیه گوسفند واقعی باشد که چشم‌هایش در در طرف سر قرار دارد، این اثر تازه احیا شده چهره بره‌ای را به تصویر می‌کشد که کمتر شبیه یک گوسفند واقعی و بیشتر شبیه انسان است و همانطور که بعضی از منتقدان هنری اذعان کرده‌اند با قرار گرفتن چشمانش در جلوی صورت، بیشتر شبیه یک گربه یا انسان است. بره بازسازی‌شده همچنین بینی و لب‌هایی آشکارا صورتی‌تر دارد.

گرچه بازسازی آخرین بخش‌های نقاشی در اواخر ماه دسامبر سال گذشته تکمیل شد، عکس‌های قبل و بعد بازسازی نقاشی این حیوان در روز دوشنبه در توییتر منتشر شد. این توییت که توسط حسابی به نام فر ای شرنک (Fr A Schrenk) منتشر شده در طول ۲۴ ساعت اول بیش از ۶۰ هزار لایک گرفته است.

تصویر چهره جدید گوسفند تا‌کنون با ژست لب‌غنچه‌ای بن استیلر برای فیلم «زولاندر» (Zoolander)، فیلم به شدت مورد انتقاد «گربه‌ها» (Cats)، مجسمه برچیده شده کریستیانو رونالدو فوتبالیست از فرودگاه مادیرا، و حتی بازسازی مطایبه‌آمیز مستر بین از نقاشی «مادر ویسلر» (Whistler’s Mother) تشبیه شده است.

این بازسازی همچنین به احیای مبتدیانه نقاشی دیواری از تصویر عیسی مسیح در کلیسایی در دهکده‌ بورجا در اسپانیا در سال ۲۰۱۲ تشبیه شده است.

البته که این روند معمول در توییتر است ولی ساز و کار بازسازی این نقاشی اصلا قابل مقایسه با وحشت حاصل از احیای آن اثر هنری در اسپانیا نیست.

خبرنگاران آرت‌نت نیوز (Artnet News ) اظهار داشتند صورت بازسازی شده گوسفند «اطلاعاتی غیرمنتظره به دست داده» از جمله این که این حیوان «چهره‌ای انسان‌نما» دارد.

موسسه سلطنتی بلژیک برای میراث فرهنگی که مسئول بازسازی نقاشی بود، کار انجام یافته توسط تیم خویش را جشن گرفته است.

این موسسه می‌گوید نقاشی دوباره و غیر اصلی بر روی این اثر هنری «در اواسط قرن شانزدهم میلادی انجام شد تا با سبک روز نقاشی در انطباق بوده و بعضی از آسیب‌های اثر اصلی را بپوشاند.»

بیانیه این موسسه اظهار می‌دارد: «ظاهرا نقاشی اصلی اثر برادران فن‌ایک خیلی خوب حفظ شده و تنها حدود ۵ درصد رنگ اصلی آن از دست رفته است. تمام آسیب‌های آن شناسایی شده و با بازسازی‌هایی دقیق جایگزین شدند.»

این بیانیه افزود: «توصیف نتیجه نهایی با کلمات ممکن نیست. با رهایی از شر لایه‌های ضخیم لاک زرد و رنگ روغنی از روی اثر اصلی ما می‌توانیم به راحتی و وضوح با ذوق و مهارت هنری برادران فن‌ایک آشنا شویم.»

روزنامه آرت (The Art Newspaper) در ماه دسامبر سال گذشته به نقل از هلن دوبویس، رئیس پروژه احیای نقاشی نوشت: «رنگ زدن به روی این نقاشی خیلی زود بعد از خلق آن صورت پذیرفت و خطوط و اشکال اثر اصلی را پی گرفته و از رنگ‌های کاملا مشابهی استفاده کرده که مانند اثر اصلی تحت تاثیر زمان قرار گرفته‌اند به حدی که وقتی این اثر برای تعمیر و بازسازی به دست ما افتاد چنین تغییری در مدارک فنی آن ذکر نشده بود. تا کنون چیزی نظیر این مورد در نقاشی‌های سبک آغازین هلندی‌ (early Netherlandish painting) مشاهده نشده است.»

او گفت این کشف «برای همه غیرمنتظره بود، از جمله خود ما، کلیسا، تمام دانشمندان و کمیته بین‌المللی که وظیفه انجام این پروژه را بر عهده داشت.»

دکتر بندور گراسونور، مورخ هنری به ایندیپندنت گفت تصمیم بر سر این که آیا می‌توان چنین رنگ‌آمیزی قدیمی به روی نقاشی را از آن حذف کرد، آن هم اکنون نسبت به زمانی نزدیک‌تر به زمان خلق آن نقاشی، ممکن است باعث بحث و مناظره میان دانشمندان و روشنفکران شود.

او گفت: «همیشه بحث این وجود دارد که آیا بازسازی یک نقاشی بخشی از سیر تاریخی آن است و باید به همین خاطر حفظ شود یا این که چیزی شنیع است که سعی در پنهان کردن اثر هنرمند اصلی دارد و باید از اثر حذف شود. درباره گوسفند مرموز اگر بازسازی ۵۰۰ سال بعد از اثر اصلی صورت گرفته بود به نظرم نظر اکثر کارشناسان بر این می‌بود که آن را بر روی نقاشی نگاه دارند چرا که حداقل با تکیه بر فناوری‌های مدرن می‌توانیم به راحتی ببینیم منظور اصلی برادران فن‌ایک در زیر بازسازی چه بوده است. می‌توانستیم از اشعه مادون قرمز دیجیتال و چیزهایی نظیر آن استفاده کنیم تا تصویر زیرین را ببینیم. می‌توانستیم هم اثر بازسازی شده را نگاه داریم و هم ببینیم زیر آن چه خبر بوده است.»

وی افزود: «اما اگر این گوسفند در سال ۱۹۷۴ توسط فردی بی‌مهارت که فکر می‌کرده می‌خواهد شاهکار یکی از هنرمندان بزرگ دنیا را بهبود بخشد، به روی تصویر کشیده شده بود آنگاه به نظر من همه متفق‌القول می‌گفتند باید از اثر اصلی حذف شود چرا که در همان وهله اول انجام چنین کاری مسخره بوده است.»

کانراد جانکهیر از دانشگاه گنت گفت: «اقدامات بازسازی و محافظت از آثار هنری و تحقیقات تلفیقی و چندرشته‌ای انجام یافته درباره آنها اغلب به کشف اموری مهم منجر می‌شود. همکاری احیاگران، شیمی‌دان‌ها و مورخان تاریخی با یکدیگر پیرامون آثار هنری به ما اطلاعات جدیدی می‌دهد از این که آن شاهکار چگونه خلق شده، در طول تاریخ چگونه تغییر یافته و نیت اصلی هنرمند چه بوده است.»

او گفت به نظر می‌رسد این لایه‌های کدر رنگ به روی نقاشی در اواسط قرن شانزدهم به آن اضافه شده است.

او اظهار داشت: «به نظر می‌رسد هدف آن بازسازی پوشاندن ساییدگی‌ها، آسیب‌های خرد و بازسازی‌های قبلی بوده است تا به نوعی جلوه شود که انگار این اثر هنری بدون نقص حفظ شده است. این احیا به خطوط اصلی نقاشی و معماری آن وفادار بوده گرچه رنگ‌های اصلی آن کمی دستکاری و اشکال آن ساده‌انگاری شده بودند.»

او افزود: «این کار به گزارش مارکوس فن‌فائرنیویک، مورخ گنت، احتمالا توسط لنسلوت بلاندیل و جان فن‌اسکورل انجام شده است. به گفته این مورخ «آنها در تاریخ ۱۵ سپتامبر ۱۵۵۰ به گنت آمدند و با عشقی سرشار شروع به شستن این نقاشی کردند تا بتوانند زدگی‌های این شاهکار بی‌نظیر را در بسیاری از بخش‌های آن احیا کنند.»