گسترش ظرفیت تسلیحاتی هسته‌ای جمهوری اسلامی اغلب با انتقاد شدید مواجه شده است و تازه‌ترین مورد بیانیه مشترک آمریکا و متحدان اروپایی‌اش در ۲۸ دسامبر ۲۰۲۳ بود، که در پی اقدام جمهوری اسلامی به افزایش تولید اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد صادر شد. این سطح از غنی‌سازی با اورانیوم ۹۰ درصدی یا همان اورانیوم با درجه تسلیحاتی فاصله چندانی ندارد.
دیوید آلبرایت، فیزیکدان آمریکایی و کارشناس تسلیحاتی، در مقاله‌ای که در وب‌سایت «موسسه علوم و امنیت بین‌المللی» منتشر شده است، می‌نویسد واقعیت تاسف‌آور این است که جمهوری اسلامی می‌داند چگونه سلاح هسته‌ای بسازد، گرچه چند کار ناتمام مرتبط با روند ساخت باقی مانده است. اگر رهبران جمهوری اسلامی تصمیم بگیرند سلاح هسته‌ای بسازند، چطور پیش می‌رود؟ چه مدت طول می‌کشد؟
آلبرایت در ادامه می‌افزاید دشوارترین و مهم‌ترین مرحله ساخت تسلیحات هسته‌ای در اصل تکمیل شده است. جمهوری اسلامی می‌تواند به‌سرعت اورانیوم کافی با درجه تسلیحاتی را برای تعداد زیادی سلاح هسته‌ای تولید کند. در حال حاضر، جمهوری اسلامی فقط حدود یک هفته وقت لازم دارد تا اورانیوم کافی برای اولین سلاح هسته‌ای‌اش را تولید کند، می‌تواند اورانیوم کافی برای ساخت شش سلاح را در یک ماه و اورانیوم کافی برای ساخت دوازده سلاح را در پنج ماه تولید کند.
سایر بخش‌‌های مهم «سلاح‌سازی هسته‌ای» و پرتاب است. جمهوری اسلامی دارای انواع سامانه‌های پرتاب است، از جمله موشک‌های با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بخش سلاح‌سازی نیاز به کار بیشتری دارد. این بخش محاسبات نظری و شبیه‌سازی‌ها؛ توسعه، آزمایش، و ساخت سایر قطعات سلاح هسته‌ای؛ تبدیل اورانیوم با درجه تسلیحاتی به قطعات فلزی؛ تلفیق تمام قطعات در یک سلاح هسته؛ و سوار کردن سلاح روی هواپیما و موشک یا آزمایش زیرزمینی کامل را شامل می‌شود.
جمهوری اسلامی چند مسیر برای تکمیل مرحله سلاح‌سازی دارد. دو مسیر اصلی عبارت‌اند از ۱) تسریع روند ساخت چند سلاح هسته‌ای ابتدایی، یا ۲) تکمیل برنامه هسته‌ای پیشین، که در سال ۲۰۰۳ متوقف شد، تا هر سال تعداد زیادی کلاهک برای موشک‌های بالستیک تولید کند.
به عقیده آلبرایت، مسیر دوم نیازمند این است که جمهوری اسلامی چند سال دیگر به فعالیت مخفیانه ادامه دهد، و هم‌زمان تاسیسات تولید کلاهک موشک بالستیک را بازسازی کند. اما این خطر وجود دارد که در همان مراحل اولیه لو برود و به واکنش شدید بین‌المللی منجر شود و اسرائیل، آمریکا و متحدانش فرصت کافی خواهند داشت تا واکنشی یکپارچه داشته باشند.
تسریع برنامه می‌تواند ظرف شش ماه تحقق پیدا کند و فعالیت‌ها را می‌شود در تاسیسات بسیار کوچک‌تر و پنهانی‌تر انجام داد. این مسیری مطمئن‌تر برای جمهوری اسلامی است تا خود را به‌عنوان یک قدرت هسته‌ای تثبیت کند، و جامعه بین‌المللی فرصت چندانی برای واکنش ندارد.
هدف از تسریع برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی تولید کلاهک برای موشک بالستیک نیست، کاری که بیش از شش ماه وقت لازم دارد. ساخت یک سلاح هسته‌ای ابتدایی می‌تواند ایران را وارد جرگه کشورهای هسته‌ای کند و دهمین عضو این باشگاه شود. احتمالا هدف بعدی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ساخت یک کلاهک موشکی خواهد بود.
جمهوری اسلامی همچنین می‌تواند مقدمات تبدیل اورانیوم با درجه تسلیحاتی به قطعات سلاح هسته‌ای را به‌سرعت آغاز کند. سازمان‌های اطلاعاتی غربی ممکن است متوجه آغاز فعالیت سلاح‌سازی جمهوری اسلامی نشوند. با توجه به وضعیت پیچیده و درگیری‌های فعلی در خاورمیانه، سازمان‌های اطلاعاتی غربی، از جمله اسرائیل، با محدودیت و کمبود منابع مواجه‌اند.
آلبرایت می‌نویسد، این یعنی جمهوری اسلامی ممکن است یک جدول زمانی شش‌ماهه داشته باشد، اما آمریکا و متحدانش ممکن است بازه زمانی کوتاه‌تری برای واکنش داشته باشند. از آن‌جا که جمهوری اسلامی به جدول زمانی بسیار کوتاهی برای تولید اورانیوم با درجه تسلیحاتی دست یافته است، می‌تواند تا ماه چهارم جدول زمانی شش‌ماهه صبر کند و بعد اورانیوم غنی‌شده‌اش را از پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خارج کند، گامی که احتمالا از نظر بازرس‌های آژانس دور نمی‌ماند، اما جمهوری اسلامی ممکن است تشخیص این موضوع را با ممانعت از دسترسی بازرس‌ها به سایت‌های ذخیره اورانیوم و سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم تا درجه تسلیحاتی، اعلام آتش‌سوزی، سانحه یا حادثه امنیتی دروغین تا چند هفته به تعویق بیندازد در نتیجه، سازمان‌های اطلاعاتی غربی ممکن است به‌جای شش ماه، کمتر از دو ماه فرصت برای هشدار و واکنش داشته باشند.
آلبرایت معتقد است با توجه به فرصت کوتاه هشدار و چشم‌انداز نامشخص توافق هسته‌ای، آمریکا و متحدانش گزینه چندانی ندارند جز اینکه روی راهبردی تمرکز کنند که جلو تصمیم جمهوری اسلامی به ساخت سلاح هسته‌ای را بگیرد. جمهوری اسلامی باید کاملا آگاه شود که ساخت سلاح هسته‌ای اقدام‌های سریع و شدید جامعه بین‌المللی از جمله حملات نظامی را در پی خواهد داشت.
همکاری نظامی آمریکا و اسرائیل با هدف تخریب ظرفیت هسته‌ای جمهوری اسلامی باید تقویت شود، و اگر نشانه‌ها حاکی از حرکت جمهوری اسلامی به سمت ساخت سلاح هسته‌ای است، باید اطمینان حاصل شود که اسرائیل قادر است ظرف مدتی کوتاه به سایت‌های هسته‌ای ایران حمله کند، و در صورتی که جمهوری اسلامی فعالیت‌هایش را از سر بگیرد، توانایی حمله دوم را داشته باشد.
او در ادامه با اشاره به اولویت تقویت ظرفیت نظامی متحدان و شرکای منطقه‌ای آمریکا در خاورمیانه، می‌نویسد آمریکا باید جلو دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای و تلافی‌جویی‌اش را بگیرد.
به عقیده نویسنده، آنچه این راهبرد را تقویت و تکمیل می‌کند این است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطمینان حاصل کند که جمهوری اسلامی به موارد مشاهده مواد هسته‌ای اعلام‌نشده و فعالیت‌های ناقض توافقنامه جامع پادمانی پاسخ می‌دهد. جمهوری اسلامی جز مانع‌تراشی هیچ دفاعی مقابل اتهام‌های آژانس ندارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید به فشار بر جمهوری اسلامی برای پاسخ به شواهد حاکی از صلح‌آمیز نبودن برنامه هسته‌ای‌اش ادامه دهد، پیام قاطع بفرستد که تخلف‌های جمهوری اسلامی پذیرفتنی نیست، و انزوای بین‌المللی جمهوری اسلامی افزایش پیدا کند.
آلبرایت در پایان می‌نویسد تسریع اقدام‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین کمک می‌کند که اطمینان حاصل شود مسئله هسته‌ای جمهوری اسلامی لابه‌لای سایر مسائل امنیتی گم و فراموش نمی‌شود. در هر صورت، دسترسی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای بیشتر آن مسائل را به‌شدت پیچیده‌تر خواهد کرد.
آلبرایت می‌نویسد، آمریکا و متحدانش می‌دانند که چگونه جلو دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای را بگیرند. در حالی که امید‌ها به احیای توافق هسته‌ای رنگ باخته و خطر اقدام جمهوری اسلامی به ساخت سلاح هسته‌ای افزایش یافته است، این تلاش باید تسریع و تشدید شود.
