در ۲۱ شهریور ۱۴۰۲، طی فراخوانی، چهل و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر عملا کار خود را در دو بخش ملی و بین‌المللی به دبیری مجتبی امینی آغاز کرد. اما همه این فراخوان‌ها و جار و جنجال‌ها بر سر پیکر بی‌جان سینمای ایران است، سینمایی که می‌توانست اکنون جایگاه رفیعی در جهان داشته باشد، اما حتی در کشورهای پیرامون و مسلمان هم جایگاهی ندارد.

بلایی که سانسور و ایدئولوژی حاکم بر سر سینمای ایران آورد آن را جنازه‌ متحرکی کرده است که هنوز به مدد سینمای تا حدودی مستقل نفس می‌کشد. خبرگزاری فارس، که وابسته به سپاه پاسداران است، بالای سر این جسد متحرک ایستاده است و نوحه می‌خواند: «سینمای نوین ایران به‌عنوان پرتو درخشانی از فرهنگ ایرانی و اسلامی همواره در سراسر جهان با ارزش‌های انسانی، اخلاقی، انقلابی، و معنوی شناخته شده است. جشنواره فیلم فجر با تکیه بر این کلان ارزش‌ها و با هدف حمایت از سینمای اخلاق‌مدار، آگاهی‌بخش، و امیدآفرین، به‌منظور معرفی آثار برگزیده یک سال سینمای ایران و تقدیر از تلاش هنرمندانه سینماگران خلاق و فراهم آوردن زمینه رشد و اعتلای آثار سینمایی بر پایه هویت ملی و دینی، برگزار می‌شود.»

حالا خوب است نگاهی سرسری بیندازیم به فیلم‌هایی که گمانه‌زنی می‌شود در فجر امسال حضور داشته باشند. از آنجا که همه‌ نهادهای حکومتی فیلم‌سازی اکنون دست سپاه و جناح اصول‌گرایان افراطی است، با ذکر این نهادها گمانه‌زنی‌ها را مطرح می‌کنیم.

بنیاد سینمایی فارابی

بنیاد سینمایی فارابی، با ۹ فیلم در جشنواره چهل‌ و یکم، سالی فشرده را پشت سر گذاشت. اما این عملکرد قطعا برای امسال به این میزان نخواهد بود. فعلا و بر روی کاغذ، احتمال حضور ۲ فیلم از فارابی بسیار زیاد است: «راه شیری» و «مومن».

«راه شیری» را علی جعفرآبادی سال گذشته جلوی دوربین برد. مراحل فنی آن اکنون به پایان رسیده است. فیلمی است بر محور پیاده‌روی اربعین؛ مراسمی که هر سال با تبلیغات دولتی آغاز می‌شود و مردمی به‌جان‌آمده جانشان را در دست می‌گیرند و به سفر زیارتی می‌روند.

گویا «فارابی» و «اوج» سرداران و نظامیان ارتش و سپاه را بین خودشان تقسیم کرده‌اند. «مومن»، به کارگردانی هادی مقدم‌دوست، بخش‌هایی از زندگی حسین همدانی را روایت می‌کند. حسین همدانی یکی از سرکوبگران معترضان خیابانی بود که به سوریه اعزام شد و در آنجا کشته شد. حالا باید ببینیم از این چهره‌ منفور که شمایل مقدسی می‌سازند.

سازمان هنری رسانه‌ای اوج

سازمان اوج، که همه می‌دانیم وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، امسال حضور پررنگی در جشنواره فجر خواهد داشت. «اسپند»، «قلب رقه»، «آبی روشن»، و «مجنون» در فهرست آثار احتمالی اوج در جشنواره امسال است. طبق معمول، فیلم‌های این بنیاد به جنگ و سرداران و فرماندهان سپاه می‌پردازد.

فیلم «اسپند» در مورد زندگی «علی هاشمی» است. او از فرماندهان میانی سپاه پاسداران بود که در جنگ ایران و عراق حضور داشت. هاشمی فرماندهی قرارگاه نصرت در جزیره مجنون را به عهده داشت و هنگام خروج از این جزیره با شلیک گلوله‌ای از هلیکوپتر ارتش عراق کشته شد. زندگی او دست‌مایه ‌دانش اقباشاوی شده است که این فیلم را برای اوج تولید کند. البته، این فیلم قرار بود سال گذشته ساخته شود که به دلایلی نامشخصی ساخت آن به امسال موکول شد و هم‌اکنون در آبادان فیلم‌برداری می‌شود.

«قلب رقه»، به کارگردانی خیرالله تقیانی‌پور، فیلم دیگری از اوج است. این فیلم نیز حواشی زیادی داشته است. فیلم مربوط به شهر «رقه» در کنار رود فرات در استان رقه در سوریه است و مشخص است که به عملیات سپاه در سوریه مربوط می‌شود. اما اطلاعات بیشتری از آن در جایی درج نشده است. فقط می‌دانیم فیلم‌برداری آن تمام شده است و دارد راهی فجر می‌شود.

کارگردان «آبی روشن» بابک خواجه‌پاشا است. او سال گذشته نخستین فیلم بلندش را با عنوان «در آغوش درخت» رونمایی کرد و در شرایطی تقریبا بی‌رقیب موفق شد هم جایزه بهترین فیلم‌نامه را از آن خود کند و هم جایزه بهترین فیلم اول را برنده شود. این‌ نوع کارگردانان طعمه‌های خوبی برای سپاه‌اند که در سال جاری ساخت فیلم «آبی روشن» را به او سپرده‌ است. «مجنون» فیلم دیگری است درباره‌ یکی از فرماندهان سپاه به نام «مهدی زین‌الدین». او فرمانده لشکر ۱۷ علی ابن ابی‌طالب بود که در ۲۷ آبان ۱۳۶۳، وقتی داشت از کرمانشاه به سردشت می‌رفت، به‌دست گروه‌های کرد مسلح کشته شد. مهدی شاه‌حاتمی کارگردانی این فیلم را به عهده دارد.

سازمان سینمایی سوره (سازمان توسعه سینمایی سوره)

سازمان سینمایی، سوره که اکنون به‌طور کامل حکومتی شده است، سال گذشته با دو فیلم «عطرآلود» به کارگردانی هادی مقدم‌دوست و «در آغوش درخت» در جشنواره فیلم فجر حضور داشت. این سازمان امسال احتمالا حضور پررنگ‌تری خواهد داشت و چند فیلم به جشنواره خواهد فرستاد. نام این فیلم‌ها شنیده شده است: «صبح اعدام»، «نقطه صفر زمین»، و «آسمان غرب».

«صبح اعدام» جدیدترین ساخته‌ بهروز افخمی است. خود افخمی نیاز به معرفی ندارد و رسوای جهان است، اما «صبح اعدام» بخش‌هایی از دقایق پایانی زندگی طیب حاج‌رضایی و اسماعیل رضایی است که در شورش ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به اعدام محکوم شدند. مراحل فنی فیلم تمام شده و فیلم آماده نمایش است.

«نقطه صفر زمین» فیلم جدید امیرعباس ربیعی است که به روزهای ابتدایی زلزله بم می‌پردازد. این فیلم به‌احتمال زیاد در جشنواره فجر امسال رونمایی خواهد شد.

«آسمان غرب»، به کارگردانی محمد عسگری، در مرحله فیلم‌برداری است. محمد عسگری در جشنواره چهل‌ و یکم با «اتاقک گلی» حضور یافت که نخستین فیلم سینمایی بلندش بود. این فیلم در آن جشنواره‌ تقریبا بدون رقیب نامزد ۱۴ جایزه شد. سه جایزه را دریافت کرد: بهترین فیلم اول و جایزه شهردار تهران به خود محمد عسگری تعلق گرفت و جایزه ویژه هیئت داوران به تهیه‌کننده فیلم- داود صبوری- داده شد. طبیعتی است کارگردانی که فیلمش در جشنواره‌‌ای تحریم‌شده شرکت کند بی‌پاداش نمی‌ماند. او فیلم بعدی‌اش را در سال بعد، یعنی امسال، ساخت. این فیلم بر اساس بخش‌هایی از زندگی سروان بل ای‌اچ-۱ سوپرکبرا هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران، علی‌اکبر قربان شیرودی،‌ ساخته شده است که به‌دلیل سرکوب کردن کردهای ایرانی در سال ۱۳۵۹ مشهور شده بود. او سرانجام با گلوله تانک ارتش عراق کشته شد.

این‌ها تنها فیلم‌های ساخته‌شده در سال ۱۴۰۲ نیستند. اما بعید است فیلم‌هایی که فیلم‌سازان مستقل یا نیمه‌مستقل ساخته‌اند در این جشنواره شرکت کنند. از آنجا که مهلت ارائه فیلم‌ها به جشنواره به سر آمده است، باید منتظر شد و دید که چه زمانی سرانجام وزارت ارشاد تصمیم می‌گیرد فهرست فیلم‌های چهل و دومین جشنواره فیلم فجر را منتشر کند. احتمالا مانند سال گذشته، تا دقایق آخر سر این موضوع کش و واکش دارند.

از فیلم‌های بخش بین‌المللی نیز که هیچ‌ خبری بیرون نیامده است. ظاهرا مانند سال گذشته، هیچ‌کس حاضر نیست در این بخش شرکت کند. پس از آنکه فیلم «نگهبان شب» به کارگردانی رضا میرکریمی از سوی جمهوری اسلامی ایران به اسکار معرفی شد و برخی بوی آشتی بین حکومت و بخش رانده‌شده‌‌ای را شنیدند که به اصلاح‌طلب مشهور شده‌ است، احتمال داده شد که رضا میرکریمی، که چند سال دبیر جشنواره بین‌المللی فجر بود، دوباره به این سمت برگزیده شود.