حضور راب مک ایر، سفیر بریتانیا در ایران، در میان مردمی که برای همدردی با کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی مقابل دانشگاه امیرکبیر تجمع کرده بودند، او را در آستانه اخراج از ایران قرار داده است. ماجرا از آنجا شروع شد که عده‌ای از مردم تهران به صورت خود جوش برای گرامیداشت قربانیان سقوط هواپیمای اوکراینی مقابل چندین دانشگاه در تهران جمع شدند. این تجمعات مسالمت‌آمیز که با بروز احساسات و عواطف مردم همراه بود، به مرور تبدیل به صدای اعتراض نسبت به عملکرد حکومت در مقابل مردم شد و مردم شروع به سر دادن شعارهایی علیه سران مملکت و سپاه پاسداران کردند. در این میان به نظر می‌رسد عده‌ای با لباس شخصی در میان حاضران در این تجمعات حضور داشتند و از آنها فیلم‌برداری می‌کردند. کلیپ کوتاه ویدیویی توسط پلیس تهران منتشر شده است که در آن سفیر بریتانیا را در مراسم یادبود جان‌باختگان انهدام هواپیمای اوکراینی نشان می‌دهد. در این کلیپ صدای شخصی شنیده میشود که افراد خارجی در میان مردم را تشخیص داده و با دوربین به آنها نزدیک شده و مجددا همان صدا می‌گوید: " این سفیر انگلیس است!"
انتشار این ویدیو از طرف مقامات نیروی انتظامی صورت گرفته تا سندی شود علیه راب مک ایر، که ظن حضور او را میان این تجمعات به یقین تبدیل کند. اگر چه این ویدیو - که بدون اجازه سفیر و به شکل مخفیانه‌ای تهیه شده است، نشان می‌دهد که ماموران امنیتی در قالب لباس‌شخصی‌ها با فیلم‌برداری از افراد حاضر در اعتراض‌ها اقدام به شناسایی این افراد می‌کنند. خبر‌گزاری تسنیم - که نزدیک به سپاه پاسداران است، در خبری به نقل از " یک منبع آگاه امنیتی " نوشته است: «سفیر انگلیس بعد از حضور در مقابل دانشگاه ، مشغول تحریک و سامان‌دهی معترضان بود و بعد از آنکه نیروهای امنیتی به او مشکوک شدند وی را در داخل یک مغازه بازداشت کرده‌اند.»
اما در سوی دیگر این اتفاق، راب مک ایر، سفیر بریتانیا، در حساب توییتر خودش موضوع را بسیار متفاوت از آنچه برخی خبرگزاری‌های داخلی منتشر کرده‌اند، شرح داده است. او نوشته، در هیچ تظاهراتی شرکت نکردم! و به مراسم یادبود افرادی که در سانحه ناگوار سقوط هواپیما بودند رفتم.
در ادامه توضیح داده که به دلیل حضور چندین بریتانیایی در میان کشته‌شدگان طبیعی بوده که برای ادای احترام به آنها در آن محل حضور پیدا کند و تصریح داشته، زمانی که عده‌ای شروع به شعار دادن کردند محل را ترک کرده و نیم ساعت بعد از ترک محل دستگیر شده است.
هر چند توضیحات آقای سفیر نه تنها از تب و تاب حضور او در میان معترضین کم نکرد، که روز بعد عده‌ای از تندرو‌ها و هواداران حکومت ایران مقابل سفارت بریتانیا در تهران جمع شدند و شروع به شعار دادن علیه این اقدام سفیر کردند. آنها در شعارهای خود خواهان اخراج سفیر و تعطیلی سفارت بریتانیا در تهران شدند. رئیس پلیس تهران هم گفت هیچ تعرضی به سفارت نشده است و در ادامه، حرکت این هواداران را خلاف قانون ندانست. او اظهار داشت که رفتار این عده از نیروهای ارزشی قانون‌مند بوده است و اگرچه مجوز نداشته‌اند، نیروی انتظامی به این دلیل که هنجارشکنی نکرده و اصول را رعایت کرده‌اند، امنیت تجمع را تامین کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این صحبت‌های رئیس پلیس پایتخت در شرایطی بیان شده است که در همان زمان، پلیس به مردم معترض ایران در طول چندین ماه گذشته و اعتراضات این روزها حمله و حتی تیراندازی کرده است. در تصاویری که در فضای مجازی منتشر شده ، پلیس میان معترضین به انهدام هواپیمای اوکراینی گاز اشک آور شلیک می‌کند و در تصاویری چندین نفر که با گلوله مجروح شده و خونریزی دارند روی زمین افتاده‌اند.
کنوانسیون وین 1961 بر مصونیت قضایی دیپلمات‌ها تاکید دارد.
طبق قوانین حقوق بین‌الملل و قوانین حاکم بر حقوق سفارت‌خانه‌ها و کارمندان آن، بازداشت سفیر بریتانیا خلاف قانون تلقی میشود. طبق این اصول و قوانین، کارمندان سفارت‌خانه‌ها در کشور میزبان مصونیت قضایی دارند. در همین ارتباط دامنیک راب، وزیر امور خارجه بریتانیا در بیانیه‌ای بازداشت سه ساعته سفیر خود در تهران را اقدامی" بی دلیل و ناموجه " دانسته و آن را نقض فاحش قوانین بین‌المللی خوانده است. او همچنین افزوده است که در این برهه زمانی، ایران در حال گذر از وضعیتی است که می‌تواند یا منجر به تنها شدن و انزوای بیشترش شود و یا با تلاش از مجاری دیپلماتیک بکوشد در جهت کاهش تنش‌ها قدم بردارد.
در بریتانیا واکنش‌ها به بازداشت سفیر بریتانیا در تهران ادامه دارد. امیلی تورنبری، که نقش وزیر امور خارجه در دولت سایه را به عهده دارد و از نامزدهای رهبری آینده حزب کارگر هم به شمار می‌رود، این اقدام ایران را نقض فاحش قوانین بین‌الملل خوانده است و دستگیری سفیر بریتانیا در ایران را صراحتا اقدامی اشتباه دانسته و آن را محکوم کرده است.
در آمریکا نیز، مورگان اورتاگوس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، خبر دستگیری سفیر بریتانیا را تایید کرد. او نیز این عمل را نقض کنوانسیون وین دانست و گفت رژیم ایران به خاطر این اقدام باید به صورت رسمی از دولت بریتانیا عذرخواهی کند و همچنین به حقوق کلیه دیپلمات‌ها احترام بگذارد.
همچنین رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز بازداشت سفیر بریتانیا در تهران را نگران‌کننده دانست و در توییتی نوشت که اتحادیه اروپا خواهان کاهش تنش برای گشایش فضای دیپلماسی است. جوزب بورل در ادامه، این گونه اقدامات ایران را بر خلاف سیاست تنش‌زدایی توصیف کرد.
آلمان نیز در تماس تلفنی با بریتانیا این اقدام ایران را محکوم کرد. در تماس تلفنی‌ای که آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، با بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا داشته است، دو رهبر اروپایی درباره ادامه برجام و عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای - که هدف مشترک هر دو کشور است، گفت‌وگو کرده‌اند. در همین مکالمه به موضوع دستگیری سفیر بریتانیا در تهران نیز اشاره شده و هر دو کشور این اقدام را مغایر قوانین بین‌المللی خوانده‌اند.
در ایران، ابتدا وزارت امور خارجه گفت که در انتظار گزارش نیروی انتظامی و اطلاع از جزئیات امر هستیم. عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، نیز بازداشت راب مک ایر را تکذیب کرد و گفت، او به عنوان یک خارجی در تجمع غیر قانونی دستگیر شد و بلافاصله پس از تماسی که پلیس با من برقرار کرد، او را یک ربع بعد آزاد کردند.
هر چند پس از آزادی او، وزارت امور خارجه ایران سفیر بریتانیا را احضار کرد تا در مورد حضورش در آن تجمع توضیح بدهد. سفیر بریتانیا همچنان از حضور خود برای ادای احترام به کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی اصرار می‌ورزد. در طرف مقابل تندروهای ایران در رسانه‌های وابسته، این اقدام او را برنامه‌ریزی شده و برای جهت دادن به اعتراضات مردمی توصیف می‌کنند. برخی از آنها به شدت خواستار اخراج راب مک ایر، سفیر بریتانیا از ایران و بستن سفارت هستند.
شایان ذکر است که در آذر ماه 1390، عده‌ای - که خود را بسیجی می‌دانستند، به سفارت بریتانیا در تهران حمله کردند. این افراد وارد ساختمان سفارت شدند و پرچم بریتانیا را پایین کشیدند و بعضی مدارک را از داخل ساختمان به بیرون پرتاب کردند. این حمله موجب بسته شدن سفارت بریتانیا در تهران و فراخواندن سفیر و کارمندان بریتانیایی از تهران، و بریتانیا نیز خواستار بسته شدن سفارت ایران در لندن شد. این اقدام قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور را برای چند سال در پی داشت.
ایران بین دو انتخاب شروع آتش جنگ میان خود و آمریکا و متحدانش از یک طرف، و یا ادامه راه‌های میانجیگری از طریق روابط دیپلماتیک از طرف دیگر، قرار گرفته است. در چنین موقعیت حساسی، این گونه اتفاقات - نظیر دستگیری سفیر بریتانیا و یا تجمع مقابل سفارت بریتانیا در تهران، می‌تواند امکانات حکومت ایران را در راه دوم بسیار محدود کند. در این شرایط بسیاری در میان دولتمردان ایران می‌کوشند تنش میان ایران و غرب را با استفاده از گفت‌وگو حل و فصل کنند؛ اما عده‌ای هم هستند که بر طبل جنگ می‌کوبند و در این راستا، با تمسک به حمله به سیستم دیپلماسی ایران می‌خواهند راهی جز جنگ برای ایران باقی نگذارند. هر چند مسیر تنش حداکثری و اقدامات جنگی، راه مطبوع آنها به نظر می‌رسد، محاسبات همیشه آن‌گونه که تصور میشود پیش نخواهد رفت. نمونه آن را در انهدام هواپیمای اوکراینی توسط پدافند سپاه می‌توان دید، که در میانه شلیک موشک به اهداف پایگاه آمریکایی در عراق، ناگهان موجب سرنگونی هواپیمای مسافربری شد و تمام محاسبات را تغییر داد. به همین جهت تندرو‌ها ممکن است مجددا با حمله به سیستم دیپلماسی ایران دچار خطای محاسباتی شوند و یک بار دیگر آتش آن را بر سر خودی‌ها فرود آورند.
طی روزهای آینده حکومت ایران باید نشان دهد که تا چه اندازه می‌تواند در ادامه راه دیپلماسی با غرب موثر باشد. موضوعی که به طور قطع باید با حمایت دیپلماتیک از سفیرهای خارجی و حفاظت از سفارت‌خانه‌های آنها همراه شود تا اعتماد دیگر کشورها به ایران سلب نگردد.
