بر اساس یک بررسی جدید، ویروس رایجی که بیشتر افراد را آلوده می‌کند، ممکن است بیماری مزمن دستگاه ایمنی لوپوس را تحریک کند.

نزدیک به پنج میلیون نفر در سراسر جهان به یک بیماری خودایمنی مبتلا هستند که در آن، دستگاه ایمنی فرد هسته‌ سلول‌های خود را هدف حمله قرار می‌دهد.

لوپوس به اندام‌هایی مانند پوست، مفاصل، کلیه‌ها، قلب و اعصاب آسیب می‌زند و علائم آن در میان افراد به‌طور گسترده متفاوت است.

اگرچه بیشتر بیماران لوپوس می‌توانند زندگی تا حدی عادی داشته باشند، این بیماری خودایمنی برای حدود ۵ درصد از آن‌ها می‌تواند مرگبار باشد. به دلایلی که همچنان نامشخص باقی مانده است، ۹ نفر از هر ۱۰ بیمار لوپوس زن‌اند.

درمان‌های موجود به کند شدن پیشرفت بیماری کمک می‌کنند، اما آن را درمان نمی‌کنند.

اکنون دانشمندان دانشگاه استنفورد می‌گویند که ویروس اپشتین‌‌ــ‌‌بار یا ئی‌بی‌وی (EBV) به‌طور مستقیم تعداد کمی از سلول‌های دستگاه ایمنی را وادار می‌کند از کنترل خارج شوند و اثری زنجیره‌ای را تحریک کنند که در آن، سلول‌های ایمنی یک حمله گسترده را علیه بدن آغاز کنند.

ویلیام رابینسون، روماتولوژیست، گفت: «ما فکر می‌کنیم این در صفر تا صدِ موارد لوپوس صدق می‌کند.»

ئی‌بی‌وی از راه بزاق منتقل می‌شود. این ویروس تا بزرگسالی افراد، بخش بسیار بزرگی از آن‌ها را آلوده می‌کند، چه از راه استفاده مشترک از یک قاشق یا نوشیدن از یک لیوان واحد یا شاید از راه تبادل یک بوسه.

ئی‌بی‌وی به رده‌ای از ویروس‌ها تعلق دارد که عامل آبله‌مرغان و هرپس [تبخال] نیز هستند.

این ویروس ماده ژنتیکی خود را در هسته سلول آلوده قرار می‌دهد. این ویروس می‌تواند صرفا برای آنکه دوباره فعال شود و سلول‌ها و افراد دیگر را آلوده کند، نهفته باقی بماند و از پایش دستگاه ایمنی پنهان شود.

این ویروس همچنین به ایجاد مونونوکلئوز یا «بیماری بوسه» معروف است که با تب آغاز می‌شود که کاهش می‌یابد، اما به خستگی‌ تبدیل می‌شود که ممکن است تا ماه‌ها ادامه پیدا کند.

دکتر رابینسون، یکی از نویسندگان این مقاله منتشرشده در مجله «ساینس ترنسلیشنال مدیسین» (Science Translational Medicine) گفت: «تقریبا تنها راه برای نگرفتن ئی‌بی‌وی این است که در یک حباب زندگی کنید. اگر زندگی عادی داشته‌اید، احتمال تقریبا ۲۰ به ۱ وجود دارد که آن را گرفته باشید.»

پژوهشگران می‌گویند ئی‌بی‌وی تنها در بخش بسیار کوچکی از سلول‌های بی (B) دستگاه ایمنی یک فرد آلوده حضور دارد. به همین دلیل برای روش‌های موجود «عملا غیرممکن» است که سلول‌های «بی» آلوده را شناسایی کنند.

پژوهشگران استنفورد در جدیدترین بررسی خود، یک سامانه با دقت بسیار بالا برای توالی‌یابی و شناسایی سلول‌های آلوده به ئی‌بی‌وی را توسعه دادند. آن‌ها دریافتند که از هر ۱۰ هزار سلول یک فرد معمولی آلوده به ئی‌بی‌وی، که در سایر جنبه‌ها سالم است، کمتر از یک سلول بی ژنوم نهفته ویروس ئی‌بی‌وی را در خود جای داده است.

اما در بیماران لوپوس، نسبت سلول‌های بی آلوده به ئی‌بی‌وی حدود ۱ در ۴۰۰ بود، یعنی افزایشی ۲۵ برابری.

پژوهشگران سپس بررسی کردند که چگونه چنین تعداد بسیار کمی از سلول‌های آلوده حملات نیرومند دستگاه ایمنی به بافت‌ها و اندام‌های خود فرد را به راه می‌اندازد. آن‌ها دریافتند در حالی که ئی‌بی‌وی در حالتی تقریبا کاملا غیرفعال قرار دارد، گاهی سلول‌های بی را وادار می‌کند یک پروتئین ویروسی به نام آنتی‌ژن هسته‌ای نوع دوم اپشتین بار (EBNA2) تولید کنند. این پروتئین ژن‌های انسانی مرتبط با التهاب را فعال کرد و باعث شد سلول‌های بی «بسیار التهابی» شوند.

پژوهشگران گمان می‌کنند که این هدف‌گیری خود سلول‌های بی که ئی‌بی‌وی آغاز می‌‌کند، ممکن است فراتر از لوپوس باشد و به بیماری‌های دیگر دستگاه ایمنی مانند ام‌اس، آرتریت روماتوئید و بیماری کرون نیز گسترش یابد.

اینکه چرا با وجود اینکه بیشتر افراد ئی‌بی‌وی نهفته دارند، تنها برخی از آن‌ها دچار بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس می‌شوند، همچنان نامشخص است.

دانشمندان حدس می‌زنند که تنها برخی از سویه‌های این ویروس ممکن است سلول‌های بی را به «سگ‌های تهاجمی خشن و بی‌رحم دستگاه ایمنی» تبدیل کنند.