روز یکشنبه، چند ساعت پس از اینکه خبرگزاریهای اصولگرای داخل ایران به نقل از شبکه المیادین خبر وقوع ۷ تا ۱۰ انفجار در بندر فجیره در امارات متحده عربی را منتشر کردند، ابوظبی ضمن تکذیب هرگونه انفجار در این بندر، تأیید کرد چهار کشتی تجاری در نزدیکی سواحلاش هدف حمله خرابکارانه قرار گرفتهاند. امروز هم خالد فالح، وزیر انرژی عربستان سعودی اعلام کرد دو تانکر نفتی متعلق به این کشور در این حملهها آسیب دیدهاند. فلاح ضمن محکوم کردن این عملیات خرابکارانه آن را تهدیدی برای امنیت منطقه، دریانوردی و صادرات نفت توصیف کرد.
بندر فجیره در ۱۴۰ کیلومتری تنگه هرمز در موقعیت استراتژیکی در دریای عمان واقع شده است. این بندر دارای ترمینال نفتی است و امارات متحده عربی بخش عمدهای از نفت خود را از طریق این بندر و بدون نیاز به عبور از تنگه هرمز صادر میکند. وزارت امور خارجه امارات میگوید این حادثه تلفات جانی نداشته و سوخت کشتیها وارد آب نشده و به همراه تیم تحقیقات بینالمللی و محلی در حال بررسی موضوع است.
وقوع این انفجارها دو روز پس از هشدار اداره کشتیرانی آمریکا در خصوص تهدیدهای ایران و متحداناش برای کشتیهای تجاری آمریکا در تنگه هرمز، دریای سرخ و باب المندب و در شرایطی که افزایش حضور نظامی ایالات متحده در منطقه، واکنشهای تند برخی فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی را به دنبال داشته، توجهها را به سمت ایران جلب کرده است.
عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نخستین واکنش نسبت به این عملیات خرابکارانه ابراز تأسف کرد و خواستار روشن شدن ابعاد این حادثه شد. اما روز قبل، حشمتالله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در توییتر خود نوشته بود، انفجارها در فجیره نشان داد امنیت خلیج فارس شیشهای است. پیش از این نیز برخی فرماندهان نظامی هشدار داده بودند که حضور نظامی آمریکا در منطقه یک فرصت برای ایران است و نه یک تهدید.
این در حالی است که شورای همکاری خلیج فارس در بیانیهای ضمن محکومیت عملیات خرابکارانه علیه چهار کشتی تجاری در نزدیکی آبهای منطقهای امارات، هشدار داد، چنین رفتارهای غیرمسئولانه میتواند به افزایش تنش و درگیری در منطقه بینجامد و منافع ملتها را با خطر بزرگی مواجه کند. یمن، اردن، مصر و بحرین موضعگیریهای مشابه داشته و این انفجارها را تهدیدی برای امنیت توصیف کردهاند. از سوی دیگر فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بدون اشاره مستقیم به خبر انفجار کشتیها، از قدرتهای رقیب خواسته از دامن زدن به تنشها خودداری کنند. جرمی هانت، وزیر امور خارجه انگلیس نیز در مورد درگیری اتفاقی بین ایران و ایالات متحده هشدار داده است.
سیر تحولات در روابط ایران و ایالات متحده با اعلام خبر اعزام ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن به خلیج فارس، فرود آمدن دو بمب افکن بی-۵۲ در پایگاه نیروی هوایی آمریکا در قطر و ارسال موشکهای پاتریوت و دو ناو جدید به منطقه، وارد مرحله جدیدی شده است. همزمان با افزایش این حضور نظامی، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا میگوید منتظر است ایرانیها به او تلفن بزنند تا به یک معامله منصفانه دست یابند.
در مقابل تهران لشگرکشی ایالات متحده و شماره تلفن دادن ترامپ را جنگ روانی و شوی سیاسی توصیف کرده و میگوید به دنبال درگیری نیست. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در دیدار اخیر با چهرههای جناحهای سیاسی از اصولگرا تا اصلاح طلب، بر لزوم اتحاد در برابر جنگ تمام عیار آمریکا سخن گفته و فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جلسه پشت درهای بسته مجلس به نمایندگان اطمینان داد باوجود آمادگی ایران، جنگی در کار نخواهد بود.
در شرایط کنونی نه تهران و نه واشینگتن نسبت به درگیری نظامی ابراز تمایل نمیکنند و واقعیتهای موجود نیز نشان میدهد، جنگ هزینههای زیادی برای ایالات متحده و به خصوص ایران به همراه خواهد داشت. اما این هزینهها مانع از آن نمیشود که ریسک درگیری اتفاقی بین دو کشور از بین برود. دیوید پترائوس، رئیس اسبق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سی آی ای، در تحلیل شرایط جاری میگوید: با توجه به شرایط اقتصادی وخیمی که ایران در آن به سر میبرد، آغازگر جنگ بودن یعنی خودکشی. فرمانده سابق فرماندهی مرکزی آمریکا-سنتکام؛ میافزاید، با این حال برخورد اتفاقی یا سهوی بین نیروهای نیابتی ایران و متحدان آمریکا نقطه آغاز جنگی است که کنترل آن از دست طرفین خارج میشود.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا چند ساعات پس از انفجارهای بندر فجریه، مسیر سفر خود را از مسکو به بروکسل تغییر داد تا با هم پیمانان اروپایی خود در مورد مساله ایران گفت و گو کند. سفر او به اروپا در حالی که چهارشنبه گذشته در خصوص ایران با مقامات انگلیس در لندن مذاکره کرده بود، حاکی از حساسیت موضوع برای کاخ سفید است.
واشینگتن پیشتر هشدار داده بود، حضور نظامی در خلیج فارس را به دلیل تحرکهای نگران کننده ایران افزایش داده و هرگونه اقدام تحریکآمیز جمهوری اسلامی یا گروههای تحت حمایتاش علیه منافع آمریکا یا متحدان آن در منطقه، با پاسخ قاطع و فوری مواجه میشود. واکنش اولیه تهران در محکومیت انفجار کشتیها در آبهای امارات متحده عربی و اشاره برخی مقامات جمهوری اسلامی به نقش کشورهای ثالث تندرو در بروز درگیری بین ایران و ایالات متحده، حاکی از آن است که ایران فعلا قصد ندارد از محدوده ارسال سیگنالهایی برای واشینگتن فراتر برود. اما تضمینی وجود ندارد که ایران در محاسبههای خود اشتباه نکند یا کاسه صبر استراتژیک تندروهای داخلی سرریز نشود.