بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، از قطع بودجه و صدور حکم تخلیه ساختمان این نهاد پژوهشی خبر داد و گفت با اینکه درباره روند مهاجرت نخبگان و سرمایه‌های علمی با ارائه مدرک سخن‌گفته‌اند، با آن‌ها برخورد شده است.

رصدخانه مهاجرت ایران موسسه‌ای پژوهشی وابسته به دانشگاه صنعتی شریف است که در زمینه تحلیل داده‌های مهاجرتی ایرانیان فعالیت می‌کند. این موسسه پژوهشی تاکنون گزارش‌های آماری و تحلیلی معناداری از افزایش تمایل و اقدام به مهاجرت ایرانیان در گروه‌ها و قشرهای مختلف منتشر کرده است.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایرانیان که روز سه‌شنبه ۱۰ مرداد در نشستی در موسسه اطلاعات صحبت می‌کرد، مهاجرت نخبگان از ایران را یادآور شد و گفت: در جذب و حفظ سرمایه‌های انسانی با مشکلات عدیده‌ای مواجه‌ایم.

صلواتی با تاکید بر اینکه نمی‌توان با مدل ۳۰ سال گذشته با نخبگان و سرمایه‌های علمی روبرو شد، افزود: افرادی که در حوزه نخبگان مسئولیت دارند، باید مسائل را از دریچه چشم جوانان و نخبگان ببینند.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران از روند برخورد با برخی شرکت‌های نوآفرین در روزهای اخیر انتقاد کرد و هشدار داد که با این روش‌ها، فضای ناامنی ذهنی ایجاد می‌شود و باید پاسخگوی عواقب آن باشیم. اشاره صلواتی به برخوردهای حکومتی با دو کسب‌وکار اینترنتی طاقچه و دیجی‌کالا در روزهای اخیر است که در پی انتشار تصویر بدون حجاب اجباری کارکنانشان با پیگرد قضایی و تعطیلی موقت روبرو شدند.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران «بی‌کفایتی مسئولان» را علت اصلی مهاجرت نخبگان و دانشمندان جوان دانست و گفت: در مسیر فعالیت نخبگان سنگ‌اندازی می‌شود و برخی مسئولان نخبگان و دانشمندان جوان را با «رفتار و اقدام‌های خاص» به سمت مهاجرت سوق می‌دهند.

صلواتی مهاجرت نخبگان را «نسل‌کشی سرمایه انسانی» خواند و خاطرنشان کرد که بر اساس آمار، نیروهای کلیدی و متخصص ۶۷ درصد شرکت‌های دانش‌بنیان وارد فرایند مهاجرت شده‌اند.

بر مبنای آمار رسمی، حدود چهار میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند. داده‌های غیررسمی نیز از مهاجرت حدود هفت میلیون ایرانی حکایت دارد. پیمایش رصدخانه مهاجرت ایران در میان ایرانیان خارج کشور در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهند که به‌رغم وعده‌های پیاپی مقام‌های حکومتی، تنها ۱۴ درصد افراد برای بازگشت به ایران تصمیم قطعی دارند و ۶۲ درصد به‌هیچ‌عنوان نمی‌خواهند بازگردند. همچنین بیش از ۹۰ درصد آن‌ها وعده‌های حاکمیت را در خصوص استفاده از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور باور ندارند.

بهرام صلواتی در نشست روز سه‌شنبه به این موضوع نیز اشاره کرد و تلویحا گفت که برای جذب و استفاده از این سرمایه انسانی ظرفیت‌های لازم در داخل کشور وجود ندارد.

رصدخانه مهاجرت ایران پیش‌تر با استناد به آمار دریافتی از اداره کل گذرنامه گزارش داده بود که بین سال‌های ۱۳۸۰ تا مرداد ۱۳۹۹، نزدیک به ۳۷ درصد رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰۰ آزمون سراسری، اعضای بنیاد ملی نخبگان و المپیادی‌ها ایران را ترک کردند و فقط چهار درصد آن‌ها به ایران بازگشتند.

گزارش دیگری در همین موسسه حاکی از آن است که ۵۳ درصد کادر درمان در ایران نیز مایل‌اند مهاجرت کنند. بر اساس این نظرسنجی، «بی‌ثباتی اقتصادی، شیوه حکمرانی و مملکت‌داری، ناامیدی برای آینده، امید به زندگی بهتر در خارج از کشور، وضعیت آزادی‌های فردی و اجتماعی و کیفیت بهتر زندگی در خارج از ایران» از مهم‌ترین عوامل موثر بر افزایش میل به مهاجرت در میان پزشکان و پرستاران است.

رصدخانه مهاجرت ایران در گزارش‌های دیگرش، درباره افزایش مهاجرت دانش‌آموزان و دانشجویان هم هشدار داده بود. بهرام صلواتی پیش‌تر درباره مهاجرت دانش‌آموزان گفته بود که این موضوع مانند «جعبه سیاه» است و باید به آن نور تابانده شود. او همچنین خبر داد که طرح مطالعاتی رصدخانه مهاجرت ایران در مدارس سمپاد متوقف شده است.

داده‌های آماری نشان می‌دهد که میل و اقدام به مهاجرت در میان تمام اقشار جامعه افزایش یافته است و به پزشکان، پرستاران، نخبگان، دانشجویان و دانش‌آموزان محدود نیست.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران اوایل مرداد در همایش «فرصت‌‎های ایران در عصر دیجیتال» از نتایج یک بررسی ۱۲ هزار نفری رونمایی کرد و گفت که تنها ۱۶ درصد افراد شرکت‌کننده در این نظرسنجی قصد ماندن در ایران را دارند. ۲۰ درصد مهاجرت کرده‌اند و از این میان فقط چهار درصد آن‌ها مایل‌اند به کشور بازگردند. همچنین بیش از ۶۰ درصد ایرانیان تمایل دارند مهاجرت کنند. این تعداد یا برای مهاجرت برنامه‌ریزی کرده‌اند یا اقدام.

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در ادامه افزود که ۸۰ درصد مهاجرت‌ها دلایل اقتصادی و سیاسی دارند. گزارش دیگری در همین موسسه نشان می‌دهد که عراق به پنجمین مقصد مهاجرتی ایرانیان تبدیل شده است. طی ماه‌های اخیر به‌تناوب گزارش‌هایی از مهاجرت نیروی کار به کشورهای حوزه خلیج‌فارس از جمله قطر و عمان منتشر شد.

به‌نظر می‌رسد این گزارش‌های تکان‌دهنده علت اصلی برخورد با رصدخانه مهاجرت ایران بوده است. علی شریفی زارچی، استاد دانشگاه صنعتی شریف، نیز با انتشار پستی در توییتر (اکس) این موضوع را تایید کرد و با کنایه نوشت: «بالاخره راه‌حل آمار بالای مهاجرت کشف شد: جلوگیری از انتشار آمار، قطع بودجه و حکم تخلیه ساختمان رصدخانه مهاجرت. تبریک به معاونت علمی ریاست ‌جمهوری، پژوهشکده‌ سیاست‌گذاری ‫دانشگاه شریف و سایر مسئولان ذی‌ربط.»