ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، سه‌شنبه ۱۱ ژوئیه (۲۰ تیر) عازم آفریقا می‌شود. او در این سفر سه‌‌روزه، از کشورهای کنیا، اوگاندا و زیمبابوه دیدار می‌کند.

در نخستین سفر یک رئیس‌جمهوری ایران به قاره آفریقا در ۱۱ سال اخیر، علاوه بر وزیر امور خارجه، هیئتی از دیگر وزیران و مقام‌های سیاسی و تجار ایرانی نیز ابراهیم رئیسی را همراهی می‌کنند.

یک روز پیش از آن، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، با تشریح اهداف سفر ابراهیم رئیسی به آفریقا از آن به‌عنوان «جهشی» تازه در روند همکاری‌های سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و آفریقا یاد کرد و با اشاره به ظرفیت‌های اقتصادی بالای قاره آفریقا گفت: «اقتصاد آفریقا با قرار گرفتن در مدار رشد موردتوجه بسیاری از کشورهای مهم دنیا است». به گفته کنعانی، کشورهای حوزه آفریقا به گسترش روابط با ایران علاقه‌مندند.

به گزارش ایسنا، بهادری‌ جهرمی، سخنگوی دولت هم اهداف اصلی این سفر را «ارتقای روابط با کشورهای دوست و همسو، توسعه بازار محصولات دانش‌بنیان، همکاری در ایجاد و توسعه مراکز فناوری و نوآوری مشترک، صادرات خدمات فنی، مهندسی، کشاورزی و پزشکی و به‌طور کلی تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی جمهوری اسلامی» برشمرد.

به گفته سخنگوی دولت انتظار می‌رود پس از این سفر، ایران سهمی متناسب با اقتصاد ۶۰۰ میلیارد دلاری آفریقا به دست آورد. بهادری‌ جهرمی به رقم دقیق آنچه انتظار می‌رود اشاره نکرد اما ولی‌الله محمدی نصرآبادی، مدیرکل آفریقای وزارت خارجه ایران، می‌گوید با توجه به تعاملات و برنامه‌ریزی‌ها پیش‌بینی می‌شود که روابط تجاری ایران با کشورهای آفریقایی در سال جاری به بیش از دو میلیارد دلار افزایش پیدا کند.

به گزارش ایرنا، حجم صادرات ایران به قاره آفریقا از ۸۶۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۲ به ۵۷۳ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ رسیده است. میزان واردات کالا از قاره آفریقا نیز از ۱۲۷ میلیون دلار به ۳۷ میلیون دلار کاهش یافته است.

بنا به گزارش رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی، دیدارهای دوجانبه با رئیس‌جمهوری‌ها، برگزاری نشست‌های مشترک با هیئت‌های عالی‌رتبه و تجار و فعالان اقتصادی دو کشور و امضای سندهای همکاری در دستور کار سفر رئیسی و هیئت همراه قرار دارد.

اگرچه تهران همواره به دنبال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه بوده، برای جمهوری اسلامی آمریکای لاتین و قاره آفریقا نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

پیشینه گسترش نفوذ جمهوری اسلامی در قاره آفریقا به دوران ریاست‌‌جمهوری احمدی‌نژاد باز می‌گردد که رویکرد توجه به کشورهای جنوب را در پیش گرفت؛ رویکردی که با روی کار آمدن روحانی، اندکی به حاشیه رفت و به جای آن، غرب در اولویت قرار گرفت. پس از آن، با به قدرت رسیدن ابراهیم رئیسی، رویکرد چرخش به شرق و جنوب بار دیگر برجسته شد و در آخرین تحولات مرتبط، در میانه اسفند ۱۴۰۱ اجلاس اقتصادی ایران و آفریقای غربی در تهران برگزار شد.

ابراهیم رئیسی که ماه گذشته به سه کشور ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا در آمریکای لاتین سفر کرده بود، حالا در سفری کم‌سابقه عازم آفریقا می‌شود تا به گفته مقام‌های جمهوری اسلامی، به هدف تقویت روابط با کشورهای آفریقایی که در سند چشم‌انداز رسمی ۱۴۰۴پیش‌بینی شده بود، جامه عمل بپوشاند.

کنیا، یکی از مقاصد سه‌گانه ابراهیم رئیسی، از نظر جغرافیای سیاسی در قاره آفریقا دارای موقعیت ویژه‌ای است. دسترسی به این کشور ساحلی در شرق آفریقا تعامل تجاری با کشورهای همسایه آن را آسان‌تر می‌کند.

اگرچه آمارهای رسمی حجم مبادلات ایران با کنیا را نزدیک به ۱۰۰ میلیون دلار تخمین زده‌اند، جعفر برمکی، سفیر ایران در کنیا، با استناد به آمارهای غیررسمی این رقم را بیشتر عنوان کرده است. به گفته او، ایران به کنیا ماشین‌آلات کشاورزی، قیر و کود اوره صادر و از این کشور عمدتا چای و قهوه وارد کرده است.

علاوه بر این، ایران و کنیا به دنبال آن‌اند که برای راحتی سفر شهروندان دو کشور به توافقی در زمینه لغو روادید دست یابند.

از آخرین نشست کمیسیون‌ مشترک اقتصادی ایران و کنیا بیش از هفت سال می‌گذرد. مقام‌های جمهوری اسلامی انتظار دارند نشست مشابهی در سال جاری برگزار شود.

در راستای توسعه روابط با کشورهای آفریقایی، مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه ایران، سال ۱۴۰۱ در سفر به اوگاندا با رئیس‌جمهوری اوگاندا و دیگر مقام‌های این کشور دیدار کرد.

اوگاندا از اعضای سازمان همکاری‌های اسلامی و جامعه اقتصادی شرق آفریقا محسوب می‌شود و به گفته مجید صفار، سفیر جمهوری اسلامی در اوگاندا، تهران در تلاش است در حوزه تولید محصولات کشاورزی همکاری خود را با این کشور گسترش دهد. بنا به آمار رسمی، حجم روابط تجاری دو کشور در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۲.۲ میلیون دلار بوده که بیشتر این مبادلات را صادرات کالا از ایران به اوگاندا تشکیل داده است.

ایران از این کشور چای، قهوه و میوه‌های استوایی وارد می‌کند و آن‌طور که سفیر ایران در کامپالا می‌گوید، تهران اقلام و تجهیزات صنعتی حوزه تولید و توزیع برق و محصولات پتروشیمی و فراورده‌های نفتی به این کشور صادر کرده است.

تهران پنج سال پیش در اوگاندا بیمارستانی تاسیس کرده که به گفته سفیر جمهوری اسلامی، انجمن پزشکان بدون مرز ایران در اوگاندا آن را اداره می‌کنند.

به گفته مجید صفار، در سفر رئیسی به اوگاندا چند موافقت‌نامه و یادداشت همکاری مشترک بین مقام‌های دو کشور به امضا خواهد رسید.

زیمباوه دیگر مقصد ابراهیم رئیسی در این سفر خواهد بود. کشوری که سال‌ها هدف تحریم‌های غرب بوده و در نتیجه اقتصادی به‌غایت شکننده و پرخطر دارد. به گفته فاطمی‌امین، وزیر سابق صمت، حجم مبادلات تجاری ایران و زیمبابوه در پنج سال گذشته روندی کاهشی داشته و تقریبا به صفر رسیده است. ایران در زمینه انرژی خورشیدی، تجهیزات پزشکی و دارویی، فرآورده‌های نفتی صنایع مس و آلومینیوم و همین‌طور سرمایه‌گذاری در معادن طلا و لیتیوم زیمباوه اعلام آمادگی کرده است.

جمهوری اسلامی ایران که پس از خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ از برجام به‌شدت از تحریم‌های فلج‌کننده غرب آسیب دیده، برای مقابله با تلاش غرب در به انزوا کشاندن تهران دیپلماسی خود را بر بهبود روابط خود با جامعه بین‌الملل متمرکز کرده است. از همین‌رو در توافقی با عربستان سعودی به میانجیگری چین، تهران روابط سیاسی با ریاض را از سر گرفت؛ توافقی که آغازگر تحولاتی سیاسی در خاورمیانه و دیگر نقاط جهان بود و آرایش بسیاری از کشورها را از نظر از جغرافیای سیاسی دگرگون کرد.