رسانه‌های ایران گزارش کرده‌اند که نرخ دلار امروز، دوشنبه ۲۲ خرداد، در بازار آزاد تا مرز ۴۷ هزار تومان کاهش داشته است. این کاهش پس از آن رخ داد که در روزهای اخیر خبرهایی از آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران در عراق منتشر شد.

این در حالی است که یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق، روز یکشنبه گفته بود ۲.۷ میلیارد دلار از دارایی‌های آزادشده جمهوری اسلامی ایران در عراق صرف تامین نیازهای حج و همچنین واردات کالاهای اساسی و قطعات صنعتی خواهد شد. این امر نشان‌دهنده تداوم مشکلات جمهوری اسلامی برای دریافت طلب‌های خارجی خود به‌علت تحریم‌های بانکی آمریکا است.

آل‌اسحاق ادعا کرد ایران بین ۷ تا ۱۰ میلیارد دلار طلب از عراق دارد که «در شرف آزادسازی» است. او از آزاد شدن «منابع بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی» نیز خبر داده است.

پیش از این، وب‌سایت آکسیوس، به‌نقل از سه منبع آگاه، مذاکرات غیرمستقیم مقام‌های آمریکایی و جمهوری اسلامی ایران در عمان را، که در ماه مه ۲۰۲۳ برگزار شد، فاش کرده بود. در آن خبر گفته شده بود که آمریکایی‌ها قبول کردند تا در ازای توقف بخشی از فعالیت‌های اتمی ایران و کاهش درصد غنی‌سازی اورانیوم در ایران، مجوز پرداخت بدهی‌های چند میلیارد دلاری چند کشور به ایران را صادر کنند. امروز ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، این خبر را تکذیب کرد.

هم‌زمان، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اعلام کرد ایران بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار منابع ارزی و طلب خارجی در کشورهای دیگر دارد که تا کنون موفق به وصول آن نشده است. او گفت دستگاه دیپلماسی نظام در تلاش برای دریافت این مبالغ است.

برخی از تحلیلگران حوزه اقتصادی و بازار ارز در ایران معتقدند که کاهش قیمت دلار در بازار تهران «موقتی» است و بانک مرکزی ایران در شرایط کنونی و استمرار تحریم‌های بانکی و صادراتی غرب، به‌علت محدودیت‌های مالی، توانایی ادامه دخالت‌های سنگین در بازار ارز داخل ایران را ندارد.

محمدرضا فرزین در آخرین مصاحبه مطبوعاتی خود اعلام کرد بانک مرکزی جمهوری اسلامی از سال ۱۳۸۹ تا ۱۴۰۱ معادل ۵۷ میلیارد دلار مداخله ارزی در بازار داشته است. این خبر مشخص می‌کند ادامه روند کاهشی قیمت دلار در ایران مستلزم ارزپاشی بیشتر بانک مرکزی در بازار و قطعی شدن توافق موقت ایران و آمریکا است. اگر توافق صورت نگیرد و طلب‌های خارجی جمهوری اسلامی ایران وصول نشود، آن‌وقت ادامه کنترل بازار ارز برای دولت ابراهیم رئیسی بسیار دشوار خواه شد.

البته، خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی روز دوشنبه از قول دبیر کانون صرافان ایران نوشت که خریداران و واردکنندگان فعلا دست نگه داشته‌اند و با احتیاط عمل می‌کنند، زیرا احتمال می‌دهند قیمت ارز کاهش بیشتری یابد.

انتشار چنین خبرهایی در رسانه‌های دولتی و حکومتی در ایران، در سال‌های اخیر معمولا با هدف سرازیر شدن دلارهای شهروندان به بازار و فروش آن‌ها صورت گرفته است تا دست مدیران بانک مرکزی برای کنترل نرخ ارز بازتر شود، اما در صورت به بن‌بست رسیدن یا طولانی شدن مذاکرات برجامی، این خبرها نیز اثر خود را از دست خواهد داد.

روزنامه اعتماد در تایید این تحلیل در شماره روز ۲۲ خرداد و به‌نقل از یک کارشناس بازارهای مالی نوشت که بهای ارز ممکن است به‌علت «اخبار مثبت سیاسی» تا دو ماه آینده «پنج هزار تومان» دیگر کاهش یابد، اما این روند مانند گذشته «موقت» خواهد بود و تغییر چندانی رخ نخواهد داد.

میثم رادپور به اعتماد گفت: «همیشه با اخبار مختلف سیاسی بازارهای ایران با واکنش‌های عجیب بسیار بالا و پایین روبه‌رو می‌شوند. طی این سال‌ها، بیشترین تغییر در نرخ ارز و سایر بازارها را در زمان نزدیک شدن به توافقات برجام دیدیم و باید گفت حتی خبر نهایی شدن برجام هم اگر امروز مجددا منتشر شود، به اقتصاد ما چندان کمکی نخواهد کرد، چرا که درهای نظام بین‌المللی پولی و مالی برای ایران قفل شده و باز شدن این درها زمان زیادی می‌برد.»

همچنین سایت مشرق نیوز، نزدیک به جناح اصولگرایان، هشدار داد که آزادسازی بخشی از دارایی‌های ایران در عراق یا کره جنوبی به «رشد واقعی اقتصاد ایران» ختم نمی‌شود. این سایت نوشته است که هزینه شدن پول ایران در عراق برای هزینه‌های حج و خرید اقلام اساسی به معنای آن است که پولی به «حساب‌های ایران در داخل یا خارج از کشور» واریز نشده است.

در همین ارتباط، توجه به سخنان روز شنبه علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز حائز اهمیت است که گفت: «اگر زیرساخت‌های هسته‌ای ایران دست نخورد، توافق با غرب اشکالی ندارد.» تنها دلیلی که آمریکا و متحدانش را می‌تواند راضی به «توافق موقت» با جمهوری اسلامی و صدور مجوز دریافت طلب‌های خارجی ایران کند، تغییر در فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و کاهش درصد غنی‌سازی اورانیوم در نیروگاه‌های ایران است که با توجه به سخنان اخیر رهبر جمهوری اسلامی و سخنگوی وزارت خارجه ایران، حالا احتمال وقوع آن کمتر شده است.

روزنامه هاآرتص هفته گذشته از قول مقام‌های دفاعی اسرائیل گزارش داد که در صورت وقوع توافق موقت، قرار است آمریکا در مرحله اول مجوز آزادسازی ۲۰ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران در عراق، کره جنوبی، و صندوق بین‌المللی پول را صادر کند.