اوکراین که از فوریه ۲۰۲۲ با حمله نظامی ویرانگر روسیه مبارزه می‌کند، خواهان پیوستن به ناتو در سریع‌ترین زمان ممکن است و همزمان، اعضا پیمان آتلانتیک شمالی درباره سرعت این روند اختلاف‌نظر دارند. 

خبرگزاری رویترز در این زمینه می‌نویسد که کشورهای اروپای شرقی خواهان آنند که در نشست پیش روی ناتو در ویلنیوس که قرار است نیمه ژوئیه برگزار شود، نوعی نقشه‌راه به کی‌یف ارائه شود و همزمان، اعضای غربی ناتو، مانند ایالات متحده آمریکا، فرانسه و آلمان، درباره هرگونه اقدامی که احتمال نزدیک شدن ناتو را به جنگ با روسیه در آینده افزایش دهد، محتاطانه عمل می‌کنند. 

تصمیم برای دعوت از یک کشور جدید به عضویت در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، باید با اجماع اعضا اتخاذ شود.

رویترز سپس به فهرستی از گام‌هایی که اوکراین در مسیر عضویت در ناتو برداشته است، و چالش‌های حل‌نشده پیش روی کی‌یف، و نیز دیدگاه روسیه درباره تحولات احتمالی در این مسیر، اشاره کرده و به نشست بخارست، تحولات در طول زمان، روند کار و بندهای قانونی پرداخته است. 

وعده بخارست 

ناتو در نشست ۲۰۰۸ خود در بخارست موافقت کرد که اوکراین - که همانند روسیه تا ۱۹۹۱ بخشی از «جماهیر شوروی» بود- در نهایت به پیمان آتلانتیک شمالی ملحق شود. اما رهبران ناتو تاکنون از برداشتن گام‌های ملموس برای این هدف خودداری کرده‌اند، و مثلا هنوز نقشه‌راهی که جدول زمانی نزدیک شدن کی‌یف را به ناتو تبیین کند، به اوکراین ارائه نکرده‌اند.

جدول زمانی

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، در سفری به کی‌یف در آوریل تاکید کرد که «جایگاه برحق» کی‌یف در ناتو است، اما زمانی برای آن ارائه نکرد. او سپس تصریح کرد که تا زمانی که جنگ کی‌یف با مسکو ادامه دارد، اوکراین نمی‌تواند به ناتو بپیوندد. 

ولودیمیر زلنسکی، رئیس ‌جمهوری اوکراین، در آغاز ژوئن این موضع را پذیرفت و گفت که کشورش درک می‌کند که تا زمانی که جنگ ادامه داشته باشد، عضویت آن در ناتو ناممکن است. 

روند عضویت 

ماده ۱۰ پیمان واشنگتن می‌گوید که راه عضویت در ناتو برای «هر کشور اروپایی که موقعیت پیشبرد معاهده را داشته باشد و به امنیت منطقه آتلانتیک شمالی کمک کند»، باز است. 

اکثر کشورهایی که از ۱۹۹۹ قصد پیوستن به ناتو داشتند، در یک برنامه موسوم به «طرح اقدام عضویت» شرکت کرده‌اند که با هدف کمک به کشورها در برآورده کردن معیارهای سیاسی و استانداردهای لازم اقتصادی و نظامی طراحی شده است. 

نامزدهای عضویت در ناتو باید دموکراسی‌های فعالی باشند که با جوامع اقلیت‌ خود منصفانه رفتار کنند، به حل مسالمت‌آمیز درگیری‌ها متعهد باشند و قابلیت و تمایل خود را به مشارکت نظامی در عملیات ناتو نشان دهند. 

رویترز می‌نویسد که با تمام این‌ها، معلوم نیست که روند عضویت اوکراین در ناتو به چه شکل پیش خواهد رفت. به‌رغم پذیرفته نشدن اوکراین در برنامه «طرح اقدام عضویت»، ارتش این کشور از زمان حمله ۱۵ ماه پیش روسیه به این سو، گام‌های بزرگی در انتقال به استانداردهای ناتو برداشته است.

با اتمام تدریجی سلاح‌ها و مهمات ساخت شوروی در اوکراین،  روند عضویت کی‌یف تسریع می‌شود و همزمان، غرب نیروهای اوکراینی را مطابق استانداردهای ناتو آموزش می‌دهد و تسلیحات پیشرفته‌تری به آن ارسال می‌کند. 

در نهایت، تصمیم قطعی درباره سرعت و شرایط پیوستن اوکراین به ناتو، با ۳۱ کشور عضو آن است.

ماده پنجم

اوکراین با عضویت در ناتو، تحت چتر محافظ ماده پنجم معاهده واشنگتن قرار می‌گیرد. این ماده می‌گوید که حمله به یکی از کشورهای اتحاد ناتو، به منزله حمله به تمامی متحدان آن است. 

بند کمک متقابل ناتو، جایگاه محوری این ائتلاف نظامی است که در ۱۹۴۹ و با هدف اولیه مقابله با خطر حمله شوروی سابق به قلمرو متحدان تشکیل شد. 

در عین حال، ماده پنجم معاهده واشنگتن، از دلایل اصلی ممانعت‌ از پیوستن اوکراین به ناتو در هنگام درگیری با روسیه دانسته شده است، زیرا به این ترتیب، ممکن است اتحاد ناتو بلافاصله وارد یک جنگ در جریان شود. 

موضع روسیه

کرملین گفته است که پوستن اوکراین به ناتو، در سال‌های آینده مشکلاتی ایجاد خواهد کرد. کرملین همچنین هشدار داده است که مسکو منافع و امنیت خود را - که می‌گوید به دلیل گسترش و پیشروی ناتو به سمت مرزهای اروپا با روسیه، بیش از دو دهه به خطر افتاده است- تضمین خواهد کرد. 

مدت‌ها است که کرملین گسترش ناتو به شرق اروپا را شاهدی بر خصومت غرب با روسیه می‌داند. قدرت‌های غربی این امر را رد می‌کنند و می‌گویند که ماهیت ناتو کاملا دفاعی است، و دقیقا به همین دلیل است که از فوریه ۲۰۲۲ به این سو، ده‌ها هزار سرباز به اوکراین اعزام کرده است.