رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، برای ۲۰ سال سکان هدایت کشورش را در اختیار داشته و در این مدت، با بحران‌های سیاسی متعددی روبرو بوده است. از جمله می‌توان به اعتراض‌های گسترده، اتهام‌های فساد مالی، کودتای نافرجام و هجوم پناهجویان گریخته از جنگ داخلی سوریه اشاره کرد. تازه‌ترین چالش اردوغان تورم پایداری است که از سال‌ها پیش سایه‌اش را بر سر زندگی مردم ترکیه گسترانده و با زمین‌لرزه اخیر در این کشور، وضع زندگی بسیاری از شهروندان ترک دشوارتر از گذشته شده است.

کشیده شدن انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به دور دوم می‌تواند محکی باشد برای ارزیابی اعتبار رجب طیب اردوغان و کارنامه حرفه‌ای او در این سال‌ها. رهبر حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه یکشنبه آینده به مصاف رقیب خود، کمال قلیچداراوغلو، رهبر اپوزیسیون، می‌رود.

آسوشیتدپرس در گزارشی به این سوال پاسخ می‌دهد که در این بازی اردوغان چه کارت‌هایی را رو خواهد کرد تا بتواند همچنان در قدرت بماند؟

اردوغان ۶۹ ساله با تقویت ارزش‌های اسلامی در کشوری که پیشینیه نزدیک به یک قرن سکولاریسم را دارد، توانسته وفاداری عمیقی را در میان حامیان محافظه‌کار و مذهبی بپروراند.

او با استفاده از موقعیت و جایگاه خود به‌عنوان بالاترین مقام سیاسی و اجرایی کشور توانسته منابع دولتی را برای اهداف سیاسی خود هزینه کند. از یک‌ سو، با تخصیص بودجه هنگفت برای زیرساخت‌ها، توانست رضایت خاطر بخش عمده‌ای از رای‌دهندگان را جلب کند و از سوی دیگر، با کنترل شدید رسانه‌ها، صداهای مخالف را خاموش کرد.

اردوغان با نقشی که در صحنه جهانی بازی کرد، توانسته ترک‌های بسیاری را شیفته خود کند. او از ترکیه تصویر کشوری با خط‌‌‌ مشی مستقل و در عین حال در تعامل با غرب و شرق را نمایش داده است.

 آسوشیدترپرس محبوبیت اردوغان در بحران اقتصادی را ناشی از استقامت و سرسختی او در روبرو شدن با چالش‌ها می‌داند و با استناد به نظر رای‌دهندگان و تحلیلگران، نتیجه می‌گیرد که بسیاری از مردم ترکیه خواهان ثبات‌اند و نه تغییر بیشتر.

به باور گونل تول، تحلیلگر موسسه خاورمیانه در واشنگتن، رای‌دهندگان به توانایی‌های جناح مخالف در رویارویی با مشکلات به اندازه کافی ایمان ندارند.

اردوغان در دور نخست انتخابات ریاست‌ جمهوری ۴۹.۵ درصد آرا را به دست آورد. او تا همین جا، چهار درصد از کمال قلیچداراوغلو، نامزد سوسیال دموکرات که از سال ۲۰۱۰ رهبری اپوزیسیون را در اختیار دارد، جلوتر است. رهبر حزب عدالت و توسعه روز دوشنبه حمایت نامزد جناح راست افراطی را هم به دست آورد. او در دور نخست در جای سوم قرار گرفت.

قلیچداراوغلو، اقتصاددان و نماینده سابق مجلس ترکیه، نامزد مشترک یک ائتلاف شش حزبی است. او وعده داده که سیاست‌های اقتصادی اردوغان را که به باور کارشناسان به تورم دامن زده است، متوقف کند و به تمایلات اقتدارگرایانه روزافزون اردوغان از جمله سرکوب آزادی بیان پایان دهد. کارزار انتخاباتی او برای جلب نظر حامیان اردوغان تقلای زیادی کرده است.

آسوشیتدپرس با استناد به نظر حامیان اردوغان از نگرانی آن‌ها می‌نویسد. حامیان اردوغان با افتخار به دستاوردهای اردوغان در دو دهه زمامداری‌‌اش، بیم آن را دارند که جناح رقیب کشور را برای ۵۰ تا ۶۰ سال به عقب ببرد. برای بسیاری از حامیان اردوغان، او رهبری است که نظیر آن را نمی‌توان یافت.

ترکیه به‌دلیل موقعیت راهبردی‌اش در تقاطع اروپا و آسیا یکی از اعضای مهم ناتو محسوب می‌شود و دومین ارتش ناتو را در اختیار دارد. طی دوره زمامداری اردوغان، ترکیه نشان داده که می‌تواند متحدی مهم و در عین حال چالش‌برانگیز برای ناتو باشد.

آنکارا از یک‌سو مخالف عضویت سوئد در ناتو است و سامانه دفاع موشکی روسیه را می‌خرد تا واشینگتن را وادار کند که ترکیه را از پروژه تولید جت‌ جنگنده به رهبری آمریکا بیرون براند. اما از سوی دیگر، ترکیه در همراهی با سازمان ملل متحد توافقی حیاتی را ترتیب داد که به اوکراین اجازه می‌دهد غلات خود را از طریق دریای سیاه به بخش‌هایی از جهان که با گرسنگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ارسال کند.

در همین حال، با شروع جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱، ترکیه با حمایت از مخالفان بشار اسد عملا وارد این درگیری‌ها شد. در اثر این جنگ، موجی از پناهجویان سوریه وارد ترکیه شدند تا اردوغان بتواند از آن به‌عنوان اهرم فشاری علیه کشورهای اروپایی استفاده کند. ترکیه پس از حمله‌های گسترده به کردهای نزدیک به مخالفان در سوریه، در حال حاضر، بخش‌های وسیعی از شمال این کشور را تحت کنترل دارد.

به باور برخی تحلیلگران، ادعای اردوغان در خلال تبلیغات انتخاباتی در مورد دستاورد ترکیه در ساخت پهپاد‌های دست‌ساز، هواپیما و کشتی پهپاد‌بر در صدای بخش قابل توجهی از رای‌دهندگان دور نخست طنین‌انداز شد.

در عرصه داخلی، اردوغان وجهه اسلام را در کشوری که ریشه‌های سکولار آن در حال فروپاشی است، بالا برده است. او اختیارات ارتش سکولار را محدود کرده و قوانینی را که زنان محافظه‌کار را از پوشیدن روسری در مدارس و ادارات دولتی منع می‌کرد، لغو کرده است. اردوغان برای جلب نظر بیشتر حامیان محافظه‌کار خود، با «منحرف» خواندن قیلیچدار اوغلو و مخالفان به‌دلیل حمایت از حقوق افراد دارای هویت‌های جنسیتی غیرمعمول، عملا آن‌ها را تحقیر کرد.

در حال حاضر، پاشنه آشیل اردوغان موضوع اقتصاد است. به گفته اقتصاددانان، رویکرد اصلی او برای مقابله با کاهش قدرت خرید خانواده‌ها، آزاد کردن هزینه‌های دولتی بوده است که البته همراه با کاهش نرخ بهره، تورم را تشدید خواهد کرد. او در آستانه انتخابات ریاست ‌جمهوری، دستمزدهای بخش دولتی و حقوق بازنشستگی را افزایش داده و به میلیون‌ها نفر اجازه داده تا درخواست بازنشستگی زودهنگام بدهند.

رئیس‌جمهوری ترکیه همچنین وعده داده تا هر آنچه را لازم است برای بازسازی مناطق وسیع زلزله‌زده هزینه کند. او در نقش تنها ناجی ظاهر شده که می‌تواند آسیب‌دیدگان زمین‌لرزه مرگبار را سر و سامان دهد؛ زمین‌لرزه‌ای که بسیاری از شهرها را با خاک یکسان کرد و بیش از ۵۰ هزار کشته به جای گذاشت. با وجود انتقادها، حزب او توانست در ۱۰ استان از ۱۱ استان آسیب‌دیده از این زلزله ویرانگر برنده شود.

پیام و قدرت اردوغان با کنترل شدید او بر رسانه‌ها تقویت می‌شود. به گفته ایلهان تاشی، یکی از اعضای ناظر بر رادیو و تلویزیون ترکیه، تلویزیون دولتی تی‌آرتی از اول آوریل بیش از ۴۸ ساعت زمان پخش را به اردوغان اختصاص داده، در حالی که این تلویزیون تنها ۳۲ دقیقه به قیلیچدار اوغلو اختصاص داده است.

وعده قلیچداراوغلو برای ترمیم اقتصاد و حمایت از حقوق زنان در پوشیدن روسری اسلامی در مدارس در بدنه محافظه‌کار کشور طنین‌انداز نشد. آسوشیتدپرس به نقل از تول نوشت که به‌رغم آنکه قلیچداراوغلو تصویر حزب (اپوزیسیون) را تغییر داد، اما اردوغان گفتمان حاکم را کنترل می‌کند. بنابراین زنان محافظه‌کار که روسری به سبک اسلامی می‌پوشند، هراس دارند از اینکه در صورت به قدرت رسیدن اپوزیسیون وضعیت آن‌ها بدتر خواهد شد.

در پی حمایت حزب طرفدار کرد ترکیه از قلیچداراوغلو، اردوغان مخالفان را مورد حمایت «تروریست‌های کرد» معرفی کرد. تلاش‌های اپوزیسیون برای رد این اتهام به ندرت از طرف رسانه‌های اصلی پخش شد.

آسوشیتد‌پرس به نقل از سونر چاغاپتای، کارشناس مسائل ترکیه در مؤسسه واشنگتن و نویسنده چند کتاب درباره اردوغان، می‌نویسد که رهبر حزب عدالت و توسعه با دقت مسیر پیروزی را دنبال کرد. مسیری که شامل تکیه زدن بر نهادهای دولتی، کنترل اطلاعات و اهریمن جلوه دادن مخالفان در زمینه‌های مختلف می‌شود.

ترکیه در میانه ماه مه، هم‌زمان با دور نخست انتخابات ریاست‌جمهوری، انتخابات پارلمانی را نیز برگزار کرد. ائتلاف احزاب ملی‌گرا و اسلامگرا به رهبری اردوغان توانست بیش از نیمی از ۶۰۰ کرسی مجلس را از آن خود کند. به باور تحلیلگران، این پیروزی یکی از برگ‌های برنده اردوغان در دور دوم انتخابات ریاست‌ جمهوری خواهد بود، چرا که بخش قابل توجهی از رای‌دهندگان ترجیح می‌‌دهند دولتی همسو با مجلس روی کار بیاید.

به‌ویژه اینکه اردوغان هفته گذشته در مصاحبه با سی‌ان‌ان ترک، با تاکید بر برتری قاطع جناحش در مجلس، گفت که اگر دولتی باثبات بر سر کار باشد صلح و رفاه در کشور برقرار خواهد شد.