گزارش جدید سازمان ملل متحد درباره کشتار روستای مورا در مرکز کشور مالی، نشان می‌دهد که مزدوران شرکت روسی واگنر پشت قتل‌عام ۵۰۰ نفر در این روستا بوده‌اند و علاوه بر این کشتار گسترده، در جریان حمله به این روستا مرتکب شکنجه و تجاوز به غیرنظامیان نیز شده‌اند.

این گزارش که هیئت حقیقت‌یاب کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل متحد هفته گذشته منتشر کرد، جزئیات ساعت به ساعت رویدادهای عملیات نظامی پنج‌روزه مارس ۲۰۲۲ را در روستای مورا ارائه کرده است که بیانگر ابعاد جنایت و قساوت بی‌اندازه مزدوران واگنر در جریان حمله به این روستای کشور مالی در آفریقا است.

گزارش هیئت تحقیق سازمان ملل با ثبت اسامی و هویت دست‌کم ۲۳۸ نفر از کشته‌شدگان روستای مورا، تاکید کرده است که در جریان پنج روز حمله به این روستا، «دست‌کم ۵۰۰ نفر» کشته شده‌اند.

حمله به روستای مورا در ۲۷ مارس ۲۰۲۲ و در روز شلوغ بازار هفتگی آغاز شد. روزنامه گاردین در گزارشی، با شرح جزئیاتی از حمله مزدوران گروه واگنر به روستای مورا، نوشت در جریان این حمله نخست یک هلیکوپتر بر فراز باتلاق‌ اطراف رودخانه در نزدیک روستا مشاهده شد و سپس صدای شلیک سلاح‌های خودکار، جمعیتی را که برای بازار هفتگی در مرکز روستا حضور داشتند، وحشتزده و پراکنده کرد.

بعد هلیکوپترهای بیشتری بر فراز این روستا مشاهده شدند و نیروها را در مناطق مختلف آن پیاده کردند. این نیروها به مردان این روستا دستور دادند به مرکز روستا بروند و هرکسی را که از این دستور سرپیچی کرد یا قصد فرار داشت، به ضرب گلوله کشتند.

وقتی تعدادی از شبه‌نظامیان اسلامگرا و مسلح حاضر در این روستا برای مقابله اقدام به تیراندازی کردند، درگیری شدت گرفت و در عرض چند دقیقه، ۱۲ نفر از اعضای یک گروه اسلامگرای وابسته به القاعده و دست‌کم ۲۰ غیرنظامی ساکن این روستا کشته شدند.

بنا به گزارش‌های جمع‌آوری‌شده سازمان ملل، «مردان سفیدپوست مسلح» که به زبانی ناشناخته صحبت می‌کردند، در کنار نیروهای ارتش مالی در حمله به روستای مورا حضور داشتند و در مواقعی نیز بر عملیات نظارت می‌کردند. شاهدان گفته‌اند که نیروهای ارتش مالی در طول پنج روز عملیات در روستای مورا، «روزانه به داخل و خارج» روستا جابه‌جا می‌شدند، اما نیروهای خارجی، که به نوشته گاردین همان مزدوران خارجی گروه واگنر بودند، در تمام مدت در روستای مورا حضور داشتند.

در گزارش سازمان ملل متحد آمده است که طی پنج روز پس از آغاز حمله ارتش مالی و مزدوران گروه روسی واگنر به روستای مورا، علاوه بر شبه‌نظامیان اسلامگرا، صدها نفر از اهالی غیرنظامی این روستا نیز کشته شدند، در حالیکه «همه آن‌ها جز تعداد کمی، غیرنظامی و غیرمسلح» بودند.

بنا به مستندات این گزارش، نیروهای ارتش مالی و مزدوران گروه واگنر همچنین گروهی از مردان روستای مورا را در محدوده جنوب شرقی آن جمع کردند و با شلیک گلوله به سر، پشت یا سینه، کشتند و اجسادشان را در خندقی انداختند. به گفته شاهدان، هرکس که مقاومت می‌کرد یا می‌کوشید بگریزد، به دست «نیروهای مسلح مالی و مردان سفیدپوست مسلح» کشته یا اعدام شد و قربانیان داخل یک گور دسته‌جمعی انداخته شدند.

گزارش هیئت تحقیق سازمان ملل همچنین تایید کرده است که در جریان حمله گروه واگنر و ارتش مالی، ساکنان روستای مورا حین بازجویی، تحت شکنجه و بدرفتاری‌ قرار گرفته‌‌اند و به «ده‌ها زن و دختر تجاوز جنسی» شده است یا در معرض انواع خشونت‌های جنسی قرار گرفته‌اند؛ از جمله «در یک مورد، نظامیان مهاجم به این روستا، ملحفه‌هایی را زیر درختان باغ پهن کردند و به نوبت به زنانی که به زور به آنجا آورده بودند، تجاوز کردند».

بازرسان حقوق بشر سازمان ملل در جریان تحقیق درباره کشتار روستای مورا به این نتیجه رسیدند که «بیش از ۵۰۰ نفر» در جریان حمله نظامیان مالی و مزدوران گروه واگنر به این روستا کشته شده‌اند و مرگ اکثریت آن‌ها ناشی از «قتل‌های غیرقانونی» به دست سربازان مالی و شبه‌نظامیان خارجی شرکت روسی واگنر بوده است.

شرکت واگنر متحد ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، است و در تجاوز نظامی این کشور به اوکراین نیز در خدمت رئیس جمهوری روسیه قرار دارد.

پیش از گزارش هیئت تحقیق سازمان ملل درباره کشتار روستای مورا در کشور مالی نیز گروه واگنر به کشتار و نقض گسترده حقوق بشر در دست‌کم شش کشور آفریقایی دیگر و نیز کشورهای لیبی و سوریه متهم بود.

علاوه بر نقش مزدوران گروه واگنر به مثابه نیروهای خط اول حمله روسیه برای تصرف شهر باخموت اوکراین در چند ماه گذشته (که به تلفات سنگینی بر این گروه نیز منجر شده است)، شبه‌نظامیان این گروه روسی در درگیری‌های شدید چند ماه اخیر در کشور آفریقای مرکزی نیز نقش داشته‌اند.

گاردین با اشاره به اینکه فرانسه و ایالات متحده در سال‌های اخیر، نیروها و تمرکز خود را بر آفریقا به شدت کاهش داده‌اند، افزود: «روسیه اقدامات گسترده‌ای را برای پر کردن خلاء فرانسه و آمریکا در آفریقا آغاز کرده است و علاوه بر مجموعه‌ای از اقدامات گسترده دیپلماتیک، برای جلب نظر سران تعدادی از کشورهای آفریقایی، مزدوران گروه واگنر را برای تقویت نیروهای امنیتی‌ آن‌ها و مقابله با ستیزه‌جویان اسلامگرا، به خدمت آنان درآورده است.»

به گفته مقام‌های غربی، در حال حاضر کرملین از گروه واگنر برای پیشبرد منافع اقتصادی و سیاسی روسیه در سراسر آفریقا و دیگر مناطق جهان استفاده می‌کند و اقدامات این گروه روسی با «یک کارزار گسترده اطلاعات نادرست» نیز پشتیبانی می‌شود.

در گزارش گاردین از قول تحلیلگران تاکید شده است که «در هر جایی که گروه واگنر دخالت کرده است، افزایش خشونت نیز ثبت شده است»، اما در عمل، ورود این گروه شبه‌نظامی روسی به‌ندرت با موفقیت نظامی برای دولت‌هایی همراه شده که مزدوران واگنر را به خدمت گرفته‌اند.

موزامبیک یکی از این کشورهای آفریقایی است که در سال ۲۰۱۹، مزدوران گروه روسی واگنر را برای جنگ با ستیزه‌جویان اسلامگرا به کار گرفت. اما شبه‌نظامیان گروه واگنر پس از تحمل تلفات سنگین، مجبور به عقب‌نشینی شدند و در نهایت به جای گروه واگنر، نیروهای نظامی رواندا به مقابله با حمله ستیزه‌جویان اسلامگرا در موزامبیک پرداختند.

مزدوران گروه روسی واگنر دست‌کم از سال ۲۰۲۱ میلادی در کشور مالی حضور دارند. یک سال قبل از این تاریخ، یعنی در اوت ۲۰۲۰، نظامیان خشمگین از شکست مقابل شورش‌های ستیزه‌جویان اسلامگرا، ابراهیم بوبکر کیتا، رئیس جمهوری منتخب مالی، را برکنار کردند.

ارتش مالی یک سال بعد، یعنی در سال ۲۰۲۱، دولت موقت غیرنظامی را نیز کنار زد و پس از آن به شکل فزاینده‌ای به روسیه نزدیک شد و توافقی با مسکو امضا کرد که براساس آن هزار شبه‌نظامی خارجی در استخدام گروه روسی واگنر، با تسلیحات روسی در مناطق مختلف این کشور مستقر شدند.

جنایت‌های متعددی در کشورهای آفریقایی به گروه واگنر منتسب شده است. اما فقدان شواهد، مقاومت حکومت‌های محلی، زیرساخت‌های ضعیف و نیز تداوم ناامنی گسترده در مناطقی که این نیروها حضور دارند، بررسی این موارد را دشوار کرده است.

اما کشتار روستای مورا در این میان استثنا است. با اینکه مقام‌های کشور مالی، درخواست هیئت تحقیق سازمان ملل را برای حضور و انجام تحقیق در روستای مورا رد کردند، این هیئت  گزارش خود را به مصاحبه با خانواده‌ها و بستگان کشته‌شدگان و شاهدان عینی، منابع پزشکی قانونی و دیگر منابع اطلاعاتی، مانند تصاویر ماهواره‌ای، مستند کرده است.

ولکر تورک، رئیس کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل، درباره ابعاد قتل‌عام در روستای مورا گفت: «یافته‌های گزارش هیئت تحقیق سازمان ملل بسیار نگران‌کننده» و حاکی از وقوع «اعدام‌های فوری، تجاوز جنسی و شکنجه» است که ارتکاب آن‌ها در جریان درگیری‌های مسلحانه، «جنایت جنگی» است و بسته به شرایط، می‌تواند «جنایت علیه بشریت» نیز تلقی شود.

مقام‌های کشور مالی، گزارش هیئت تحقیق سازمان ملل را درباره کشتار روستای مورا «غرض‌‌ورزانه» و «مبتنی بر روایات ساختگی» توصیف کرده‌اند و و سخنگوی دولت این کشور گفته است که «تحقیقات مقامات قضایی مالی نشان می‌دهد که در جریان عملیات نظامی در مورا هیچ فرد غیرنظامی کشته نشده و فقط تروریست‌های مسلح» در حمله به این روستا کشته شده‌اند.

مقام‌های مالی حمله به روستای مورا را «عملیات ضدتروریستی علیه ستیزه‌جویان گروه اسلامگرایی به نام کتیبه مکینا» توصیف کرده‌اند که نسخه افراطی موردنظر خود را از قوانین شریعت، بر ساکنان مناطقی از کشور مالی تحمیل کرده است.

اما یک محقق ارشد پروژه اطلاعات مکانی و رخدادهای درگیری‌های مسلحانه (ACLED) گفت به استناد گزارش سازمان ملل متحد و شواهد و اسناد ثبت‌شده در جریان حمله به روستای مورا، «بین ۶۰ تا ۱۰۰ نفر از کشته‌شدگان احتمالا شبه‌نظامیان اسلامگرا» بوده‌اند، اما بقیه نزدیک به ۵۰۰ کشته‌شده، «غیرنظامی» بودند.

 سمیرا داوود، مدیر منطقه غرب و مرکز آفریقای سازمان عفو بین‌الملل، گفت: «گزارش سازمان ملل خاطرنشان می‌کند که ۲۷ مارس ۲۰۲۲، حدود ۳۰ جنگجوی اسلامگرا از گروه کتیبه مکینا در روستای مورا حضور داشتند»، اما « حضور آن‌ها به‌هیچ‌‌وجه نمی‌تواند اعدام‌های غیرقانونی، تجاوز جنسی به زنان و غارت انجام‌شده» به دست نیروهای مسلح را علیه ساکنان این روستا، توجیه کند.