اتحادیه اروپا هفته گذشته قانون تجارت «عاری از جنگل‌زدایی» را تصویب کرد. این قانون شرکت‌های مستقر در اتحادیه اروپا را ملزم می‌کند در زنجیره تامین محصولات خود ملاحظات مرتبط با محیط‌ زیست و حقوق بشر را رعایت کنند.

به گزارش دیده‌بان حقوق بشر، بر اساس قانون تجارت «عاری از جنگل‌زدایی» شرکت‌ها باید اطمینان حاصل کنند که واردات و صادرات مستقیم یا از طریق شخص ثالث آن‌ها به ادامه حیات جنگل‌ها آسیبی نمی‌زند و حقوق بشر را هم نقض نمی‌کند.

کمیسیون اروپا پیشنهاد اولیه این قانون را ۱۷ نوامبر ۲۰۲۱ ثبت کرد. اتحادیه اروپا یک سال و نیم پس از آن، در اواسط مه ۲۰۲۳، این مقررات را تصویب کرد.

مقررات اتحادیه اروپا در زمینه ممنوعیت جنگل‌زدایی تمامی شرکت‌های ثبت‌شده در کشورهای عضو را متعهد  می‌کند تا با ردیابی و پایش هفت کالای کشاورزی شامل کاکائو، قهوه، سویا، روغن پالم، چوب، محصولات گاوی و کائوچو اطمینان حاصل کنند که روند تولید آن‌ها (از ابتدای سال ۲۰۲۲) به نابودی جنگل‌ها منجر نمی‌شود. مشتقات این محصولات از جمله چرم، شکلات، لوازم آرایشی و مبلمان چوبی هم مشمول این مقررات‌اند.

این مقررات همچنین شرکت‌ها را ملزم می‌کند اطمینان حاصل کنند این کالاها در شرایطی تولید می‌شوند که با «قوانین مربوطه» در کشور مبدا مطابقت داشته باشد. این قوانین مقررات مربوط به حقوق کاربری زمین، حقوق کار، حقوق بشر در چارچوب قوانین بین‌المللی و حق رضایت قبلی و آگاهانه اهالی بومی و قوانین مبارزه با فساد را هم در برمی‌گیرد.

اتحادیه اروپا سالانه میلیاردها یورو چوب و کالاهای کشاورزی از سراسر جهان وارد می‌کند. این کالاها می‌توانند کار کودکان، جابه‌جایی اجباری جوامع روستایی و از بین بردن مدافعان محیط زیست را به همراه داشته باشد. بر اساس قانون جدید، شرکت‌های ناقض حقوق کار و حقوق بشر در زنجیره تامین در دادگاه‌های اتحادیه اروپا پاسخگو خواهند بود.

کمیسیون اروپا، بازوی اجرایی اتحادیه اروپا، پس از لازم‌الاجرا شدن این مقررات، کشورهای تولیدکننده را بر اساس میزان رعایت و اجرای موثر مقررات مبارزه با جنگل‌زدایی شناسایی و آن‌ها را در جایگاه‌‌های با خطر کم، متوسط یا بالا رتبه‌بندی خواهد کرد. در ادامه، مقام‌های گمرک اتحادیه اروپا محصولات کشورهایی را که «پرخطر» ارزیابی شده‌اند، دقیق‌تر بررسی خواهند کرد. از این رو شرکت‌های اروپایی برای جلوگیری از تبعات احتمالی پیش‌رو، به بررسی دقیق‌تر هنگام تهیه منابع از آن مبادی زنجیره تامین ملزم خواهند بود.

این مقررات ۱۸ ماه پس از تصویب یعنی از سال ۲۰۲۵ لازم‌الاجرا است و احتمالا محصولات دیگری هم به این لیست اضافه خواهد شد.

اگرچه تدوین و تصویب مقررات اتحادیه اروپا برای تجارت عاری از جنگل‌زدایی اقدامی نویدبخش تلقی می‌شود، اثربخشی آن به تعهد هر یک از اعضا در فراهم کردن ضمانت‌های اجرایی کارآمد منوط است. از این‌ رو تا اجرا شدن موثر این قانون راه درازی در پیش است.

صندوق جهانی طبیعت، بزرگ‌ترین اتحادیه بین‌المللی در زمینه حفاظت از محیط زیست، دو سال پیش اتحادیه اروپا را پس از چین، دومین عامل موثر در جنگل‌زدایی و انتشار گازهای گلخانه‌ای معرفی کرد.

به گزارش این نهاد بین‌المللی، اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ با واردات برخی مواد از جمله سویا و روغن پالم مسئول ۱۶ درصد از کل موارد جنگل‌زدایی در سطح جهان شناخته شد. در این میان، چین با ۲۴ درصد در جایگاه نخست قرار دارد. پس از این دو، هند با ۹ درصد، ایالات متحده با هفت درصد و ژاپن با پنج درصد در جایگاه‌های بعدی کشورهای مسئول در جنگل‌زدایی قرار گرفتند.

در چند سال گذشته دولت‌ها و بازارهای مصرفی بزرگ در سراسر جهان برای مبارزه با جنگل‌زدایی رویکردهای نظارتی سخت‌گیرانه‌تری در پیش گرفته‌اند. چین و برزیل هم ماه گذشته به جمع آن‌ها پیوستند و از تعهد مشترک دو کشور در زمینه مبارزه با جنگل‌زدایی «غیرقانونی» ناشی از تجارت محصولات خبر دادند.