رسانه‌ها شنبه‌شب از پیشروی نیروهای ارتش جمهوری آذربایجان و اشغال جاده‌های شمال گذرگاه لاچین و در اختیار گرفتن آن خبر دادند؛ رخدادی که تنش میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را وارد مرحله‌ای دیگر خواهد کرد. به عقیده کارشناسان، درگیری احتمالی میان این دو کشور این بار با دخالت بیشتر جمهوری اسلامی و ترکیه همراه خواهد شد.

ارمنستان با اعلام خبر این پیشروی، روسیه را به عنوان ضامن صلح میان دو کشور، خطاب قرار داد و با اشاره به نقض آشکار آتش‌بس از سوی نیروهای جمهوری آذربایجان، خواستار جلوگیری از تجاوز این کشور شد.

در واکنش به این اتفاق، ارتش جمهوری آذربایجان نیز با تایید اشغال جاده‌های شمال گذرگاه لاچین، مدعی شد که این اقدام به این علت صورت گرفته است که ارمنستان به طورغیرقانونی از گذرگاه لاچین برای انتقال سلاح به قره‌باغ استفاده می‌کند. بر اساس گزارش‌‎ها، نیروهای ارتش جمهوری آذربایجان قصد دارند در بزرگراه استپاانکرت‌ــ‌گوریس، واقع در دالان لاچین  یک ایست‌بازرسی احداث کنند.

وزارت دفاع روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد یگانی از نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان بر خلاف توافقنامه ۹ نوامبر ۲۰۲۰، در تاریخ ۲۵ مارس، از مناطق موردتوافق رد شده‌اند. در این بیانیه آمده است که نیروهای حافظ صلح روسیه «در حال اتخاذ تدابیری با هدف جلوگیری از تشدید تنش و تحریکات متقابل‌اند».

از زمان آتش‌بس با میانجیگری روسیه در پاییز ۲۰۲۰، تیراندازی‌های جسته‌گریخته‌ای در امتداد مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان و در منطقه قره باغ رخ داده است. در همین راستا، ارمنستان نیروهای حافظ صلح روسیه را به ناتوانی در حفاظت از ارمنی‌های ساکن منطقه متهم می‌کند.

پس از شروع تنش‌ها میان دو کشور، شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا، روز شنبه در تماس تلفنی با رهبران این کشورها از تشدید تنش بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان ابراز نگرانی کرد. اتحادیه اروپا در مورد این تماس تلفنی اعلام کرد که هر سه مقام با اشاره به دیدارهای قبلی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان با شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا، درباره موضوع‌های مختلفی که ماه دسامبر در نشست سه‌جانبه بروکسل مطرح شده بودند، مذاکره کردند.

رئیس شورای اتحادیه اروپا بر تعهد این اتحادیه برای کمک به طرفین تا رسیدن به عادی سازی و صلح پایدار، که مدت‌ها انتظارش را می‌کشیدند، تاکید کرد. او همچنین از رهبران این کشورها خواست به دنبال راه‌حل‌ و سازش باشند و از هرگونه اقدامی که خطر تشدید تنش در قفقاز جنوبی را به دنبال داشته باشد، خودداری کنند.

علی‌اف روز پنجشنبه گفته بود که ارمنستان باید با حسن نیت مذاکره کند و به تمامیت ارضی و حاکمیت جمهوری آذربایجان احترام بگذارد. اظهارات او در پاسخ به پاشینیان بیان شدند که در توییتر گفته بود می‌توان به یک معاهده صلح بین این دو رسید؛ اما مدت زیادی از این اظهارات نگذشته بود که بار دیگر تنش میان دو کشور افزایش یافت.

روابط بین این دو جمهوری جداشده از شوروی سابق از سال ۱۹۹۱ متشنج شد؛ زمانی که ارتش ارمنستان قره‌باغ و هفت منطقه مجاور آن را به تملک خود درآورد. در پاییز ۲۰۲۰، جمهوری آذربایجان طی ۴۴ روز درگیری، شهرها، روستاها و آبادی‌های متعددی را دوباره به دست آورد. پس از این درگیری‌ها، توافقنامه صلح بین دو کشور با میانجیگری روسیه امضا شد. با وجود این توافق، درگیری‌های مرزی پراکنده و همچنین مناقشات در جاده‌هایی که مناطق قره‌باغ را به خارج وصل می‌کنند، همچنان ادامه داشتند.

از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران نیز در چند ماه گذشته سیاستی تهاجمی علیه جمهوری آذربایجان در پیش گرفته است و افراد نیروی زمینی سپاه پاسداران مهر ۱۴۰۱، در جریان رزمایشی سه‌روزه، عبور از رودخانه ارس را تمرین کردند. تمرین عبور از ارس سیگنالی از سمت جمهوری اسلامی بود تا به جمهوری آذربایجان خطر ورود نیروهای سپاه به کشورش را خاطرنشان کند. برخی از رسانه‌های جمهوری آذربایجان با انتشار خبرهای مربوط به این اتفاق اعلام کردند که نیروهای نظامی ایران با حداث پل روی رودخانه ارس نشان دادند که می‌توانند به خاک جمهوری جمهوری آذربایجان وارد شوند.

از آغاز جنگ قره‌باغ، ایران سه رزمایش در منطقه عمومی ارس برگزار کرده، اما وسعت جغرافیایی رزمایش اخیر به حدی بود که تمام نوار مرزی استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی را در بر می‌گرفت؛ این در حالی است که رزمایش‌های پیشین در وسعت کمتری اجرا می‌شدند.

حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان نیز روابط دو کشور را آشفته‌تر از قبل کرد. حمله‌ای که جمهوری آذربایجان در مورد علت حمله، زیر بار سناریو تعریف‌شده از سمت ایران نرفت.

رسانه‌های‌ جمهوری اسلامی طی روزهای گذشته اعلام کردند که بر اساس گزارش‌های غیررسمی، ارتش جمهوری آذربایجان قصد دارد به مناطقی در سیونیک، منطقه هم‌مرز با ایران، حمله کند. ایران اعلام کرده که پایگاه شکاری تبریز به حالت آماده‌باش ۱۰۰ درصدی در آمده است و رسانه‌های داخل ایران از دستور سفید شدن آسمان مناطق شمال غربی از تبریز تا پارس‌آباد خبر دادند. بر این اساس، پرواز‌های پشتیبانی پایگاه دزفول از حالت گشت‌زنی معمول به شکل عملیاتی و به دفعات زیاد تغییر حالت دادند. نیروی هوایی ارتش مستقر در پایگاه دوم تبریز نیز هم‌زمان اعلام کرد که برای پاسخ قاطع به هر تهدیدی آماده است.

پرواز هواپیماهای نظامی ایرانی در امتداد مرز جمهوری آذربایجان واکنش و اعتراض شدید این کشور را به همراه داشت و رسانه‌های جمهوری آذربایجان هم به تهدید ایران پرداختند و اعلام کردند: «ایران باید بداند که ارتش مظفر جمهوری آذربایجان توانایی جلوگیری از تحریک هر کشوری را دارد. حد خود را بدانید!»

افزایش تنش و درگیری میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در این روزها می‌تواند آتش یک جنگ دیگر را در منطقه شعله‌ور کند؛ آتشی که برخی معتقدند اردوغان برای تداوم ریاست‌جمهوری‌اش و علی خامنه‌ای برای تداوم حکومتش قصد دارند بیشتر بر آن بدمند؛ چرا که شرایط جنگی می‌تواند بهانه‌ای مناسب برای افزایش سرکوب مخالفان داخلی باشد.