محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در دیدار با یوسف بن‌علوی، همتای عمانی خود در تهران گفت که ایران از هر ابتکاری برای کاهش تنش‌ها در منطقه استقبال می‌کند.

وزیر خارجه عمان که اخیرا کشورش به ائتلاف امنیت دریانوری خلیج فارس به رهبری ایالا‌ت‌متحده ملحق شده، در جریان سومین سفر خود به تهران در بازه زمانی هشت ماهه،‌گفت که برگزاری یک کنفرانس جامع با حضور همه کشورهای ذینفع مفید است.

به گزارش ایرنا، بن‌علوی که هفته گذشته با مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا ملاقات کرده بود، در ملاقات با ظریف گفت شرایط منطقه به گفتگو و تفاهم هر چه بیشتر نیاز دارد.

وزیر امور خارجه عمان دیدارهای جداگانه‌ای با علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی داشت و در این دیدارها به موضوع امنیت منطقه اشاره شد.

علوی پیش‌تر نیز در ماه‌های اردیبهشت و مردادماه سال جاری، در زمان اوج تنش‌ها بین ایران و آمریکا و بحرانی شدن شرایط خلیج فارس به تهران سفر کرده بود.

روابط خوب عمان با ایران و آمریکا قبلا این فرصت را در اختیار نمایندگان تهران و واشینگتن قرار داده بود تا مذاکرات محرمانه‌ای را در ویلای شخصی سلطان قابوس، پادشاه عمان انجام دهند. این مذاکرات طولانی در مسقط، زمینه را برای مذاکرات هسته‌ای ژنو فراهم کرد که در نهایت به توافق هسته‌ای منجر شد.

عمان در زمینه آزادی سه کوهنورد آمریکایی متهم به جاسوسی در ایران نیز میانجی‌گری کرده و وثیقه مورد نظر ایران برای آزادی آنها را تامین کرده بود.

از همین رو، سه سفر وزیر خارجه عمان به تهران در بازه زمانی کوتاه، گمانه‌زنی‌ها را نسبت به احتمال از سرگرفته شدن تلاش‌ها برای حل بن‌بستی که ایران در آن به سر می‌برد، ‌افزایش داده است.

هرچند شرایط امنیتی خلیج فارس با توجه به شکل‌گیری ائتلاف امنیتی تحت رهبری آمریکا و حضور اغلب کشورهای عربی منطقه-شامل عمان، عربستان و امارات متحده عربی- برای تهران از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است،‌ اما به نظر می‌رسد اعتراض‌های سراسری آبان‌ماه هم نقش مهمی در به تصویر کشیدن عمق چالش‌های سیاسی و اقتصادی پیش روی مقامات ایران، ‌ایفا کردند.

دولت حسن روحانی ناگزیر شد برای تامین بخشی از کسری بودجه در نتیجه افت چشمگیر صادرات نفتی در نتیجه تحریم‌های آمریکا، یک‌شبه (۲۴ آبان‌ماه) قیمت بنزین را سه‌برابر کند. این اقدام ضربتی مردم را به خیابان‌ها کشاند اما اعتراض‌ها به سرعت راس حکومت را نشانه گرفت و به تعبیر نیویورک‌تایمز به بدترین ناآرامی ۴۰ سال گذشت در ایران تبدیل شد.

نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی با خشن‌ترین شیوه‌های ممکن معترضان را سرکوب کردند. سرکوبی که دست‌کم ۲۰۸ کشته بر جا گذاشته و احتمال‌دارد که تعداد کشته‌ها صدها نفر بیشتر باشد.

اغلب ناظران بین‌المللی و تحلیلگران در داخل ایران بر این نکته اتفاق نظر دارند که دلیل اعتراض‌های مردمی اخیر، وضعیت وخیم معیشتی، بیکاری، گرانی و همچنین سیاست‌های کلی جمهوری اسلامی است.

در حالی که رهبر جمهوری اسلامی در دو سال گذشته همواره بر سیاست «نه جنگ، نه مذاکره» و مقاومت تاکید کرده است،‌ به نظر نمی‌رسد ادامه این مقاومت با توجه به پیش‌بینی بازگشت اعتراض‌های مردمی، برای آینده‌ای بلند‌مدت یا میان مدت امکان‌پذیر باشد.

در زمان اوج تحریم‌های بین‌المللی در اواخر دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد نیز رهبران جمهوری اسلامی از عدم مذاکره با آمریکا و مقاومت سخن می‌گفتند. اما در عین حال در پشت پرده در حال رایزنی با نمایندگان آمریکا در ویلای سلطان قابوس بودند.

دور از ذهن نیست که جمهوری اسلامی دست‌کم برای برداشتن بخشی از فشار اقتصادی ناشی از تحریم‌های آمریکا، از مسیر عمان که تجربه‌ای طولانی در میانجی‌گری بین تهران و واشینگتن را دارد،‌ برای دریافت امتیاز چانه‌زنی کند.

مقامات تهران تا یک ماه دیگر باید تهدید خود را برای برداشتن گام پنجم در مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای در چارچوب برجام عملی کنند. چنانچه این گام برداشته شود،‌ به نظر نمی‌رسد کشورهایی مانند فرانسه یا بریتانیا-که تا آن زمان احتمالا از بحران برگزیت خلاص شده- واکنشی مشابه گام‌های قبلی ایران داشته باشند. فرانسه پس از برداشته شدن گام چهارم، اعلام کرد که در حال بررسی مکانیسم ماشه است. مکانیسمی که با ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت،‌ می‌تواند به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی منجر شود.

از سوی دیگر اگر ایران گام پنجم را بر ندارد و به اقداماتی مانند پیوستن کشورهای اسکاندیناوی به کانال ویژه اقدام مالی-اینستکس- امیدوار باشد،‌ باز هم منافع اقتصادی گسترده‌ای به دست نمی‌آورد.

بسیاری از ناظران بین‌المللی بر این باورند کانال مالی پیشنهادی فرانسه یا اینستکس، بدون همکاری آمریکا و لغو تحریم‌هایی که چشم‌انداز مجازات شرکت‌های اروپایی را به دنبال دارد، ضمانت اجرایی ندارد.

علاوه بر این، شرکت‌های اروپایی حتی در زمانی که آمریکا هنوز از برجام خارج نشده بود و تحریم‌ها بازنگشته بود هم برای همکاری و سرمایه‌گذاری به ایران هجوم نبردند.

در چنین شرایطی سفرهای سه‌ماه یک‌بار بن علوی به تهران، نمی‌تواند تنها جنبه رفت‌و آمد‌های دیپلماتیک معمول را داشته باشد.