باغ وحش یا غسالخانه؟

کامران شیر وارد تهران شد

عکس از ایسنا

یک رأس شیر نر ایرانی به نام کامران، از باغ وحش بریستول لندن به تهران منتقل شد تا در پروژه احیای گونه شیر ایرانی با جفت ماده که قرار است هفته آینده از باغ وحش دوبلین در ایرلند ارسال شود، در مجتمع اِرَم سبز جفت‌گیری کند.

نسل شیر ایرانی ۸۰ سال پیش به دلیل شکار بی رویه و گرسنگی ناشی از نبود طعمه در ایران منقرض شد و اکنون تنها در جنگل «گیر» در هند وجود دارد. در حالی که زمانی از سواحل دریای مدیترانه تا شمال شرقی هندوستان و آسیای میانه دیده می‌شد. کامران به محض ورود به ایران پنج ساعت در گمرک فرودگاه امام خمینی به جهت تشریفات گمرکی معطل شد تا سوژه تازه‌ای به دست فضای مجازی بدهد مبنی بر اینکه اگر می‌توانست لندن را به مقصد تهران ترک نمی‌کرد.

سیاوش اردلان، خبرنگار بی بی سی فارسی، در حساب توئیتری خود نوشت: «یک شیر نر به اسم کامران دیشب از باغ وحش بریستول در بریتانیا به تهران منتقل شد: بخشی از برنامه احیا گونه شیر ایرانی. در همون بدو ورود ۵ ساعت معطل تکمیل مراحل گمرکی شد. رسانه‌های داخلی تیتر زده‌اند "بازگشت شیر ایرانی به وطن بعد از۸۰ سال". امیدوار باشیم حس خود کامران هم مثبت باشه.»

مژگان جمشیدی، خبرنگار حوزه محیط زیست نیز در حساب توئیتری خود نوشت: «یک شیر ایرانی بعد از ۸۰ سال انقراض در ایران؛ دیشب از یکی از باغ وحش‌های انگلیس وارد ایران شد!

فردا که یوزپلنگ منقرض شد، قراره از کجا یوز بیاریم؟

باشد روزی که مردم ایران و دولتمردان با تماشای این شیر در باغ وحش ارم؛ بلکه عبرت گیرند و بیش از این طبیعت ایران را تاخت نزنن»

نگرانی‌ها در این مورد بی پایه نیست. پروژه پیشین احیای یک گونه حیوانی به شکل دهشتناکی با شکست روبرو شد. در پروژه احیای نسل گورخر که ده رأس گورخر به پارک ملی کویر کرمان منتقل شد، پنج رأس از آنها از جمله تنها گورخر نر پیش از رها سازی و در قرنطینه تلف شدند.

رعایت نکردن استانداردها از جمله صرفه جویی در هزینه‌ها و استفاده نکردن از فوم داخل جعبه‌های چوبی موجب مرگ دردآور این حیوانات شد. جعبه‌های چوبی در مسیر سنگلاخی شکستند و حیوانات در برخورد مداوم آنان در مسیر ۶۰ کیلومتری زخمی و تلف شدند و یکی از آنها به داروی بیهوشی حساسیت داد و مُرد.

همچنین سازمان محیط زیست ایران سابقه شرم آوری در خصوص نگهداری از حیوانات در باغ وحش‌ها دارد. از باغ وحش مشهد گرفته تا باغ وحش‌های شیراز و بابلسر. همین باغ اِرم که خانه تازه کامران شده است، عنوان بدنام‌ترین باغ وحش ایران را یدک می‌کشد. خبرگزاری مهر شهریور ۹۴ با ایستگاه پایانی خواندن این باغ وحش برای گربه‌سانان، اتفاق‌های وحشتناک رخ داده در آنجا طی ۵ سال پیش از آن تاریخ را اینگونه فهرست کرد: فروش حیواناتی چون شیر و گرگ به اشخاص حقیقی، خفه شدن ببر مبتلا به صرع در حوض آب، مرگ ببر نر سیبری بر اثر ابتلا به مشمشه، کشتار غیرانسانی ۱۴ شیر به دلیل احتمال ابتلا به مشمشه، استفاده از خرگوش زنده برای تغذیه شیرها، بستن گراز زنده با مفتول فلزی برای تغذیه شیرها، نگهداری از فیل‌ها در اتاقکی کوچک با زنجیری بر پایشان در تمام فصل سرما، شرایط غیراستاندارد نگهداری از خزندگان، قفس‌های نامناسب میمون‌ها، مرگ مشکوک کفتار ماده و جایگزینی آن با کفتار نر، مرگ دو کانگورو و والابی، یال سوخته شترها بر اثر پرتاب سیگار بازدیدکنندگان، زمین بتنی زیر پای سگ سانان و نهایتاً تکثیر غیر کارشناسانه ۳۷ گوزن زرد و قرمز اروپایی که در حالت خوشبینانه مازاد آنها به مصرف گوشتخواران باغ وحش و همچنین یک شخصیت حقیقی و ورود بدون مجوز ببرهای سفید و شیرهای آسیایی.

ایمان معماریان، دامپزشک باغ اِرم در مورد ببر ماده سیبری می‌گوید: «متاسفانه کمی آنطرف‌تر از ورودی باغ وحش، در بخشی متروکه، یک ببر ماده سیبری، گونه‌ای باارزش ژنتیکی بسیار زیاد که می‌تواند جذابترین گونه باغ وحش برای بازدید کنندگان به شمار برود، ۵ سال است به دلیل احتمال ابتلا به بیماری مشمشه، در اتاقکی موسوم به قرنطینه با شرایطی نامناسب از هر لحاظ، رنگ آسمان و گرمای آفتاب را از یاد برده است و ما همچنان امیدواریم سازمان‌های مربوط گوشه چشمی به این ببر زیبا نشان دهند و شرایط را برای نگهداری از این حیوان که تاکنون هیچگونه علائمی از بیماری مشمشه بروز نداده در جایگاهی استاندارد فراهم آورند؛ جایگاهی برای ملاقات دوباره این حیوان با آسمان و آشنایی بازدیدکنندگان ایرانی با گونه‌ای باشکوه، کمیاب و در خطر انقراض».

پوریا سرایی، نماینده کارگروه ساماندهی باغ وحش شیراز به خبرگزاری مهر گفت: «حدود ۱۰ خرس قهوه‌ای، بیش از ۵۰ سگ نژاد دار و بی نژاد، گرگ‌هایی که از گرسنگی برای قاپیدن پوست هندوانه با هم رقابت می‌کنند، گربه‌های وحشی و روباه‌های افسرده و بی‌حال که نایی برای نزدیک شدن به سمت خوارکی ندارند، عقاب‌ها و سارگپه‌های که برای تکه‌ای پوست مرغ یکدیگر را زخمی می‌کنند، شغال‌هایی که دیوانه‌وار با صدای سگ‌ها در قفس‌های مجاور جسم نحیف‌شان را از این سو به آن سو می‌کشانند، شیرهای بی رمق با چشمانی ملتهب، پشتی خمیده و شکم‌هایی برآمده همگی در کنار هم درد مشترک گرسنگی، آلودگی و اسارت در نامناسب‌ترین شرایط تجربه می‌کنند. همچنین خرس سیاه گونه‌ای با ارزش و در خطر انقراض که دیگر به کار سیرک نمی‌آید با زبانی تکه تکه و عفونی، بدون دندان و با گردنی زخمی که عاجز از خوردن موم عسل، پشت جایگاه شیرها از انظار مخفی مانده دل هر بیننده را به درد می‌آورد».

خبرنگار فارس از وضعیت باغ وحش ۲۰ و چند ساله بابلسر نوشت که ۱۲ گونه پستاندار و ۲۳ گونه پرنده را در مساحتی یک هکتاری نگه می‌دارد: «با نگاهی سطحی در باغ‌وحش بابلسر متوجه می‌شویم شرایط نگهداری حیوانات این مجموعه بسیار نامناسب است به طوری که در یک گشت روزانه در این باغ‌وحش، شترهای سوءهاضمه‌دار، شیرهای علف‌خوار و غازهای غالبا گِل‌خوار را به عینه می‌بینیم».

باغ وحش مشهد هم یکی دیگر از مکان‌های وحشت زا در این خانواده است که سال ۹۷ تعطیل شد. این باغ وحش که تشنج پلنگ ۶ ساله‌اش بسیار خبرساز شد، داخل شهر بود و به دلیل آلودگی هوا و ترافیک فضای مناسبی برای حیوانات نبود و در نهایت به دلیل رعایت نشدن اصول بهداشتی در سردخانه و پیداشدن ۷ تخته پوست یوزپلنگ و ۴ جمجمه ببر تعطیل شد. قاضی بخشی محبی، معاون دادستان مشهد از تلف شدن ۳ قلاده ببر در آبان ۹۶، ۳ قلاده در بهمن همان سال و یک قلاده در اسفند و یکی دیگر در خرداد سال بعدش خبر داد.

باغ وحش مشهد یکی از ۷ باغ وحشی بود که مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست از تعطیلی‌شان در فروردین ۹۷ خبر داد. علی تیموری درباره وضعیت باغ‌وحش‌ها در کشور به ایلنا گفت: در سال ۹۲ باغ‌ وحش‌ها و مراکز نگهداری پرندگان را بررسی کردیم که مشخص شد حدود ۶۰ درصد باغ‌ وحش‌ها و باغ‌های پرندگان در کشور هیچ مجوزی نداشت و در حالی که فعالیت خود را انجام می‌دادند، هیچ نظارتی بر آنها نمی‌شد. به تمام این مراکز برنامه‌زمانبندی داده شد تا مشکلات و ایرادات فنی خود را برطرف کنند و به دستورالعمل سازمان نزدیک شده تا سازمان مجوز لازم را به آن‌ها ارائه کرده و تحت نظارت ادارات کل محیط زیست استان‌ها در آیند و آن‌ها که این موارد را رعایت نکردند، تعطیل شدند.

گفتنی است اولین باغ وحش ایران در دوران ناصر الدین شاه قاجار و به تقلید از باغ وحش‌های اروپایی در تهران تأسیس شد.