از زمانی که هیچ‌کس، رپر ایرانی، قطعه «یه روز خوب می‌یاد» را برای جنبش سبز منتشر کرد، ۱۳ سال می‌گذرد. جنبش‌های سیاسی و اجتماعی ایرانیان در این مدت قطعات به‌یادماندنی بسیاری را در تاریخ خود ثبت کرده‌اند. «ایران ایران» از فدایی، «دستاشو مشت کرده» از هیچ‌کس و «برای» از شروین حاجی‌پور از جمله قطعاتی‌اند که در این سال‌ها، با جنبش‌های سیاسی مردم ایران همراه شده‌اند. البته در هفته‌های گذشته نیز هیچ‌کس تک‌آهنگ «این یکی هم واسه» را برای انقلابی که به نام مهسا امینی در ایران و جهان شناخته می‌شود، منتشر کرد. قطعه «سرود زن» از مهدی یراحی نیز یکی از نواهایی است که این روزها بسیار به گوش می‌رسد.
موسیقی همیشه پای ثابت انقلاب‌ها بوده است و آواز و سرود یکی از اهرم‌های محرک و جلوبرنده جنبش‌های سیاسی شناخته می‌شود. دیمیتری شوستاکوویچ، موسیقیدان مطرح دوران شوروی، در جمله معروفی می‌گوید: «موسیقی واقعی همیشه انقلابی است. چرا که صفوف مردم را تقویت، در آن‌ها شور ایجاد و رو به جلو هدایتشان می‌کند.»
تاریخ انقلاب‌های جهان همواره با قطعاتی همراه بوده که هنوز با وجود گذشت سالیان دراز هنوز بر زبان‌ها جاری‌اند. در ادامه به این قطعات نگاهی می‌اندازیم.
خداحافظ زیبا - بلا چاو (Bella Ciao)
یکی از معروف‌ترین قطعات انقلابی، سرود ایتالیایی بلا چاو است که به زبان‌های مختلفی نیز خوانده شده است. آنچه امروز از بلاچاو می‌شنویم، درواقع تغییریافته نسخه اصلی آن است که در قرن نوزدهم و در شالیزارهای ایتالیا خوانده شد. البته گفته می‌شود ریشه این موسیقی حتی به قبل از پیچیدن این نوا در شالیزارها بازمی‌گردد و مثل بیشتر قطعات فولکلور آغاز آن نامشخص است.
بلا چاو را بسیاری به عنوان یک سرود پارتیزانی در مبارزه با فاشیست‌های ایتالیا می‌شناسند اما حقیقت ماجرا این است که هیچ مدرک قابل‌توجهی وجود ندارد که نشان دهد این سرود را پارتیزان‌ها می‌خوانده‌اند. در زمان مبارزات پارتیزانی ایتالیا، سرودهای معروف زیادی بر زبان‌ها جاری می‌شد اما اولین نسخه از بلا چاو یا همان خداحافظ زیبا با آن حال‌وهوای پارتیزانی‌اش اولین بار در سال ۱۹۵۳ و پس از جنگ منتشر شد. به همین دلیل این ترانه که گفت‌وگوی یک چریک با معشوقه‌اش را روایت می‌کند، درواقع یادآور سال‌های جنگ برای آزادی است.
بلا چاو شاید هیچ‌گاه در میان پارتیزان‌ها جایی نداشته و سال‌ها بعد از مبارزات آن‌ها متولد شده است، با این حال به یکی از نمادین‌ترین قطعات مبارزاتی در سراسر جهان بدل شده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
معروف‌ترین نسخه بلا چاو را جوانا دافینی خواند اما این سرود تاکنون تقریبا به همه زبان‌های دنیا خوانده شده است. نسخه‌هایی به زبان فارسی هم از بلا چاو وجود دارد و شکیب مصدق، خواننده افغانستانی، و ثمین و بهین بلوری از ایران هم بلا چاو را به فارسی خوانده‌اند.
برو- ارحل
رامی عصام رساترین صدای انقلاب مصر است. در سال ۲۰۱۱ که مردم مصر در میدان التحریر قاهره گرد هم می‌آمدند، رامی عصام با یک گیتار برای آن‌ها ترانه اجرا می‌کرد. ترانه «برو» نیز در همین زمان متولد شد؛ مخاطب آن درواقع حسنی مبارک، رئیس‌جمهوری وقت مصر، بود. بسیاری یکی از دلایل مهم استعفای مبارک را همین ترانه می‌دانند.
رامی عصام به دلیل خواندن این ترانه برای ساعاتی بازداشت و بازجویی شد. ترانه «برو» به عنوان یکی از قطعاتی که تاریخ را تغییر داده‌اند، شناخته می‌شود.
مردم متحد هرگز شکست نخواهند خورد- El pueblo unido jamás será vencido
انقلاب شیلی، روی کار آمدن دولت چپگرای سالوادور آلنده و سپس سرنگون شدن حکومت او و سرکوب انقلاب به رهبری ژنرال آگوستو پینوشه، هم با موسیقی در هم آمیخته است. یکی از معروف‌ترین ترانه‌های این دوره، ترانه‌ای بود که گروه کیلاپایون (Quilapayún) با آهنگسازی سرخیو اورتگا و با همراهی ویکتور خارا آن را اجرا کردند. نام این ترانه از روی شعار «مردم متحد هرگز شکست نخواهند خورد» که در خیابان‌های شیلی فریاد می‌شد، برداشته شده است.
در سال ۱۹۷۰ سالوادور آلنده به عنوان نماینده طبقه کارگر به قدرت رسید و با همراهی این ترانه که بین طرفداران او در داخل و خارج از شیلی خوانده می‌شد، توانست انقلاب شیلی را رقم بزند. این سرود در سال ۱۹۷۳ و با اجرای گروه شیلیایی Inti-Illimani به شهرتی جهانی رسید.
سرود «مردم متحد هرگز شکست نخواهند خورد» تاکنون در اعتراض‌ها و انقلاب‌های بسیاری استفاده و به زبان‌های مختلفی خوانده شده است. «برپاخیز» نام نسخه فارسی این ترانه است که گروه‌های چپ‌گرا در جریان انقلاب ۵۷ آن را می‌خواندند. این ترانه در سال ۱۳۸۸ و در جریان جنبش سبز دوباره محبوب شد. در جریان اعتراض‌های اخیر در ایران هم دانشجویان موسیقی دانشگاه تهران نسخه‌ای دیگر از این سرود را با الهام از شعار «زن، زندگی، آزادی» اجرا کردند.
جبهه متحد – Einheitsfrontlied
پس از به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان، احزاب چپ به‌شدت به حاشیه رانده شدند. با این حال، ترانه «جبهه متحد» را می‌توان مشهورترین ترانه حزب کارگر آلمان در دوران قدرت حزب نازی دانست. این ترانه درواقع از احزاب سوسیال دموکرات، کمونیست و تمام کارگران دعوت می‌کند علیه حزب حاکم متحد شوند. متن این ترانه را برتولت برشت نوشت و جبهه متحد اولین بار گروهی متشکل از سه هزار کارگر در سال ۱۹۳۵ در استراسبورگ اجرا کردند.
البته این ترانه در سال ۱۹۳۷ ضبط شد. زمانی که ارنست بوش، خواننده و بازیگر آلمانی، آن را در بحبوحه جنگ داخلی اسپانیا ضبط و منتشر کرد. آهنگساز این اثر هانس آیسلر است که سرود ملی آلمان شرقی نیز از آثار او است.
به صلح یک شانس بده – Give Peace a Chance
اولین تک‌آهنگی که جان لنون به صورت مستقل خواند، همین ترانه بود؛ ترانه‌ای اعتراضی با همکاری یوکو انو، همسرش، که آمریکا را به سبب جنگ ویتنام خطاب قرار می‌داد. این ترانه در سال ۱۹۶۹ در کانادا ضبط شد و به سرعت جای خود را میان آمریکایی‌ها به عنوان سرود ضدجنگ باز کرد؛ تا آنجا که نیم میلیون نفر در واشنگتن و در تظاهرات ضدجنگ آن را یکصدا خواندند.
جان لنون در حالی این ترانه را منتشر کرد که در اعتراض نمادین «تختخواب صلح» با همسرش به سر می‌برد. لنون و یوکو تصمیم گرفته بودند برای اعتراض به جنگ و دعوت به صلح ماه‌عسل خود را در هتلی در کانادا کاملا در تختخواب بگذرانند. وقتی یک خبرنگار از لنون پرسید که با ماندن در تخت می‌خواهد به چه چیزی برسد؟ او در پاسخ گفت: «فقط به صلح یک شانس بده.» جان لنون سپس این پاسخ فی‌البداهه را در همان هتل به یک ترانه تبدیل کرد و ضبط و انتشار آن را نیز همان‌جا و با حضور تعداد زیادی خبرنگار انجام داد.
