در ادامه خشک شدن سریالی پهنه‌های آبی ایران، زنگ خطر برای دریای خزر هم به صدا درآمد و مجید علی‌نازی، معاون سازمان بنادر و دریانوردی ایران، درباره پسروی آب این دریاچه هشدار داد و گفت که سطح آب دریای خزر به‌طور متوسط سالانه ۲۰ سانتی‌متر پایین می‌آید.

این مقام سازمان بنادر و دریانوردی کاهش سطح تراز آب دریای خزر را یک مسئله «مبتلا به» توصیف و تاکید کرد که پسروی آب دریای خزر یک زنگ خطر برای بندرهای شمال ایران است. علی‌نازی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، برخی اقدام‌های سازمان بنادر و دریانوردی برای جلوگیری از کاهش سطح تراز آب دریای خزر را تشریح کرد و گفت که این سازمان به لایروبی بندرهای شمالی نگاهی ویژه دارد.

معصومه بنی‌هاشمی، مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر نیز خردادماه ۱۴۰۱، از کاهش ۳۸ سانتی‌متری سطح تراز آب دریای خزر طی سه سال اخیر خبر داد و گفت: «در اثر کاهش ۱۷۰ سانتی‌متری سطح آب دریای خزر از سال ۱۳۷۴ تاکنون، در سواحل شمالی ایران، عقب‌نشینی فراوان دریا و افزایش عرصه ساحلی رخ‌ داده است.»

مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر با استناد به یافته‌های مطالعات میدانی افزود: «تنها از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ با کاهش حدود ۵۰ سانتی‌متری سطح آب، حدود ۱۰ تا ۱۰۰ متر پسروی دریای خزر در سواحل مختلف به وقوع پیوست.»

بنی‌هاشمی «کاربری‌های اقتصادی و اجتماعی»، «فعالیت بندرها و دریانوردی» و «دخل و تصرف انسانی» در کاهش سطح تراز دریای خزر موثر دانست و تاکید کرد: «هرگونه اقدام و بهره‌برداری از بستر دریا به اختلال در نظم طبیعی اکوسیستم مناطق ساحلی و محیط‌ زیست پیرامون آن منجر می‌شود؛ همچنین این مناطق را هنگام طوفان‌های دریایی، رخدادهای حدی اقلیمی و سیلاب‌های رودخانه‌ای با مخاطرات آب‌گرفتگی مواجه می‌کند.»

گزارش موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو حاکی از آن است که از سال ۱۹۹۵ (۱۳۷۴) که سطح آب دریای خزر بالاترین تراز ۸۰ سال اخیر را داشت، تراز آب دریای خزر تاکنون با سیری غیریکنواخت، در حال کاهش است.

بهزاد لایقی، مدیرکل مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی، نیز به‌تازگی اعلام کرد که طی ۲۶ سال اخیر، تراز آب دریای خزر ۱.۵ متر کمتر شده است. به گفته لایقی، مهم‌ترین عامل کاهش تراز آب دریای خزر کاهش بارندگی در حوضه آبریز این دریاچه و کم شدن دبی رودخانه‌های این حوضه [میزان آبی که در واحد زمان از نقطه مشخصی عبور می‌کند] به‌ویژه رودخانه ولگا است.

مدیرکل مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی بر این باور است که راهکارهای مصنوعی و انسانی مانند طرح‌های انتقال آب یا کاهش مصرف آب رودخانه‌های حوضه آبریز دریای خزر نمی‌توانند کاهش تراز آب این دریاچه را جبران کند.

دریای خزر علاوه بر اینکه در معرض خطر خشکی قرار دارد با آلودگی شدید ناشی از پساب‌های صنعتی و فاضلاب‌ نیز مواجه است. همچنین بخش ساحل ایرانی آن محل دفع زباله برخی شهرها مانند محمودآباد و بابلسر در مجاورت دریا است و شیرابه‌ آن‌ها مستقیم به دریای خزر می‌ریزد.

کاهش سطح تراز آب دریای خزر در شرایطی خبرساز شد که دریاچه ارومیه نیز در نقطه‌ای دیگر از ایران در حال اغما است و کارشناسان محیط‌ زیست از احیای دوباره آن ناامید شده‌اند. گزارش‌های محلی همچنین از خشک شدن دریاچه سراب نیلوفر در کرمانشاه حکایت دارند و در استان سیستان و بلوچستان، نیز نگرانی‌ها درباره خشکی دریاچه هامون افزایش یافته است. تالاب‌های انزلی، هورالعظیم و میانکاله نیز وضعیت مناسبی ندارند. همین شرایط بر رودخانه‌های دائمی و فصلی ایران نیز حاکم است.

 مقام‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران کاهش بارش‌ها و خشکسالی‌های سال‌های اخیر را عامل اصلی خشکی پهنه‌های آبی ایران می‌دانند اما کارشناسان محیط‌ زیست تاکید کرده‌اند که مدیریت ناکارآمد منابع آبی، دخالت‌های انسانی، ساخت‌وساز، افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای، ورود فاضلاب، سموم و کودهای شیمیایی‌و پساب‌ها صنعتی و نیز آلودگی‌های نفتی و شیرابه‌ها نابودی و خشکی پهنه‌های آبی ایران را تسریع کرده‌اند.