کناره‌گیری سید مقتدی صدر از زندگی سیاسی، کار ساده و آسانی نبود، هرچند اظهار داشت به دلایل شرعی این تصمیم را گرفته است نه به دلایل سیاسی، اما برای دشمنان صدر تخیل این نکته آسان است که اخراج او از عرصه سیاسی، با تفاهم میان آمریکا و جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته باشد، زیرا صدر به‌عنوان نیرومندترین سیاستمدار عراقی، نقشی را در کارزار سیاسی ایفا می‌کرد که برای هر دو طرف خطرناک تلقی می‌شد.

از سوی دیگر، آنچه همه را غافلگیر کرد اقدام کاظم حائری، مرجع تقلید شیعیان بود که از مقام مرجعیت استعفا کرد و پیروانش را که در پیشاپیش آن‌ها مقتدی صدر قرار دارد، به تقلید از سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران فرا خواند.

اما دلايل شرعی که صدر بر مبنای آن از زندگی سیاسی کناره‌گیری کرد نیز ایجاب می‌کند که به رهبری جریان صدر ادامه دهد و آنانی را که به مرجعیت خاندان صدر باور دارند و از پیروان و مقلدان پدرش محمدصادق صدر و عمویش محمدباقر صدر بودند، در میدان رها نکند.

تحولات اخیر نشان داد که نیرومند‌ترین رهبر در عراق، مقتدی صدر است. البته صدر بایدها و نبایدهایی دارد که خطر بزرگی برای پروژه جمهوری اسلامی ایران و مانع عمده‌ای برای پیاده شدن سیاست‌های آمریکا در عراق محسوب می‌شود. یکی از بایدهای صدر که پس از انتخابات بر آن اصرار ورزید، تشکیل یک حکومت اکثریت بود که قادر به ریشه‌کن کردن فساد در عراق باشد.

اما نبایدهایش در چند مطلب خلاصه می‌شود: نخست رها شدن عراق از تسلط آمریکا که علیه آن جنگید، آن‌هم در زمانی که وابستگان ایران سوار بر تانک‌های آمریکایی وارد عراق می‌شدند، دوم رها شدن عراق از سیطره سیاسی جمهوری اسلامی ایران و سوم رهایی از تسلط مذهبی ایران، به دلیل این‌که مقر بزرگ و عمده مرجعیت اهل تشیع، نجف است نه قم.

البته مسلم است که هیچ رویدادی در عراق، خودبه‌خود به وجود نیامده است. بلکه یک مرجع سیاسی یا نظامی فرمان آن را صادر کرده است. تظاهرات و اعتراض‌ها در منطقه سبز، تحصن در ساختمان پارلمان و ترک آن و خروج جریان صدر از منطقه سبز در ۶۰ دقیقه‌، به دستور مقتدی صدر صورت گرفت. تظاهرات متقابل، تحصن در بیرون ساختمان پارلمان، نیز به دستور رهبری چارچوب هماهنگی وابسته به ایران رخ داد و آمدن نیروهای مسلح به خیابان، مقررات نظامی و منع رفت‌و‌آمد هم به دستور فرماندهی کل نیروهای مسلح انجام شد. بی‌تردید هر یک از این‌ها خواسته‌هایی داشتند.

خواسته‌ جریان صدر این بود که پس از استعفای نمایندگان وابسته به جریان صدر، مجلس منحل شود و نامزد‌های بازنده با بیشترین آرا در هر حوزه، جایگزین نمایندگان مستعفی ‌شوند، اما از آنجا که بر اساس گفته برهم صالح، رئیس‌جمهوری عراق، این کشور از یک‌سو دستخوش بحران سیاسی ریشه‌دار و از سوی دیگر با خلاء زیرساختارهای سیاسی و حقوقی مواجه است، تحقق خواسته‌های یادشده، تنها بخشی از بحران سیاسی را می‌تواند حل کند، اما برطرف کردن خلاء زیرساختارهای سیاسی و حقوقی، به تغییر قانون اساسی، لغو سهمیه‌بندی قدرت و احیای دولت قانون نیاز دارد، زیرا دولتی که آمریکایی‌ها پس از اشغال عراق و برانداختن دولت و نظام پیشین به وجود آوردند و ایرانی‌ها به آن جهت دادند، دردی را درمان نمی‌کند.

البته این همان ماموریت ضروری و اجتناب‌ناپذیری است که از انجام آن گریزی نیست. هرچند جمهوری اسلامی ایران و شبه‌نظامیان وابسته‌اش می‌خواهند به بهانه تشکیل دولت وحدت ملی، از تحقق این اهداف جلوگیری کنند، اما دولت وحدت ملی که آن‌ها مطرح می‌کنند در واقع دولتی است متشکل از برندگان و بازندگان که فساد در آن بیداد کند و شبه‌نظامیان حشد‌الشعبی وابسته به ایران، از بودجه دولت عراق حقوق بگیرند، اما از آن فرمان نبرند، بلکه برعکس خواسته‌های خود را بر آن تحمیل کنند.

این در حالی است که تمرکز بر لزوم عربی بودن مرجعیت اهل تشیع، آژیر خطر را در تهران به صدا درآورده است. از‌ آنجا که پروژه جمهوری اسلامی بر سربازگیری از اهل تشیع در کشورهای عربی استوار است، تهران، دولت ملی در عراق را خطرناک می‌داند، اما خطر بزرگ‌تر برای جمهوری اسلامی، رهبری مقتدی صدر است که خاندانش مرجع شیعیان بوده‌اند و خودش یک جریان بزرگ و گسترده از اهل تشیع مخالف تهران را رهبری می‌کند و در پی ائتلاف با اهل سنت و کردها است و مهم‌تر از آن می‌خواهد سرزمین میان‌رودان را به عمق عربی‌اش بازگرداند.

جریان صدر اکنون می‌تواند تمام برنامه‌های گروه‌ها و سازمان‌های سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی را با تکیه بر قدرت مردمی نقش بر آب کند، ازاین‌رو آن‌ها هرگز قدرت و نفوذ آن را نمی‌توانند نادیده بگیرند.

سید مقتدی صدر اکنون پرچم مبارزه علیه فساد، سهمیه‌بندی قدرت و سیطره جمهوری اسلامی ایران را برافراشته است. تهران دیگر نمی‌تواند او را نادیده بگیرد، بلکه ناچار است با او تعامل و مماشات کند. البته بعید است آن‌گونه که هادی‌العامری، فرمانده قوی‌ترین شاخه حشدالشعبی وابسته به سپاه پاسداران پیش‌بینی می‌کند، مقتدی صدر از موضع شدیدی که در مخالفت با گروه‌های وفادار به رژیم ایران اتخاذ کرده است، عقب‌نشینی کند و بار دیگر به سیاست‌های سازش و مدارا بازگردد.