هفتادونهمین دوره جشنواره جهانی فیلم ونیز که قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان است و در کنار جشنواره‌های کن و برلین، یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های سینمایی محسوب می‌شود، چهارشنبه ‌شب کار خود را در حالی آغاز می‌کند که امسال حضور پرشمار فیلم‌های ایرانی را شاهدیم و پنج فیلم بلند از ایران در این جشنواره شرکت کرده‌اند. 

بخش مسابقه جشنواره ۲۰۲۲ برای اولین بار در چند دهه اخیر، میزبان دو فیلم از سینمای ایران است: «خرس نیست» ساخته جعفر پناهی و «شب، داخلی، دیوار» ساخته وحید جلیلوند.

«خرس نیست» پناهی جنجالی‌ترین فیلم جشنواره ونیز است؛ چرا که سازنده آن به جای حضور روی فرش‌ قرمز ونیز، در زندان است و شاید این اولین بار باشد که فیلم یک فیلمساز در جشنواره‌ای بزرگ جهانی برای اولین بار نمایش داده می‌شود؛ در حالی که سازنده‌ آن در زندان است (یلماز گونی، سازنده «راه» هم هنگام نمایش فیلمش در جشنواره کن آزاد شد).

در خلاصه ماجرای این فیلم اشاره شده است که داستان دو عشق را با مضمون سازوکار قدرت دنبال می‌کند. فیلم در ایران و ترکیه فیلمبرداری شد و چون پناهی اجازه نداشت از ایران خارج شود، صحنه‌های ترکیه را از راه دور کارگردانی کرد و یک بازیگر ایرانی ساکن خارج- مینا کاوانی- هم در فیلم بازی کرد. مانند فیلم‌های اخیر این فیلمساز، خود پناهی هم یکی از بازیگران این فیلم است.

اعلام انتخاب این فیلم در بخش مسابقه ونیز- در حالی که در جشنواره کن پذیرفته نشد- حرف‌وحدیث‌هایی را به دنبال داشت؛ اینکه فیلم به دلیل مسائل حاشیه‌ای و دستگیری پناهی در جشنواره ونیز پذیرفته شد؛ اما آلبرتو باربرا در مصاحبه‌ای، اعلام کرد که این فیلم از ماه آوریل یعنی پیش از دستگیری پناهی، برای جشنواره ونیز انتخاب شده بود: «این یک انتخاب به دلایل سیاسی یا بشردوستانه نیست؛ گرچه به طور طبیعی این نمایش فرصتی خواهد بود که درخواست آزادی‌ این هنرمند را که ناعادلانه و بی‌دلیل به زندان افتاده است، با صدای بلند  فریاد بزنیم.» باربرا در یادداشتی، این فیلم را بهترین ساخته پناهی خواند.

جشنواره ونیز در عین حال اعلام کرد که برای حمایت از فیلمسازان و هنرمندان زندانی و تحت فشار حکومت‌ها و با نگاه ویژه به فیلمسازان ایرانی زندانی، دو برنامه مختلف اجرا خواهد کرد که یکی از آن‌ها، نشستی با حضور دبیران جشنواره‌های ونیز، روتردام و ایدفا و یک فیلمساز ایرانی (نامش هنوز اعلام‌نشده) و یک تهیه‌کننده از ترکیه خواهد بود و دیگری برنامه فرش قرمز «خرس نیست» است که در آن، سینماگران و هنرمندان حاضر در جشنواره برای حمایت از پناهی، روی فرش‌ قرمز مراسمی اجرا خواهند کرد که بازتاب بین‌المللی آن اوقات خوشی را برای دولتمردان جمهوری اسلامی رقم نخواهد زد. ضمن اینکه به نظر می‌رسد این فیلم پناهی که در خفا و به دور از ممیزی جمهوری اسلامی ساخته شده است، یکی از بخت‌های اصلی جایزه جشنواره ونیز باشد.  

فیلم پناهی در روزهای آخر جشنواره به نمایش در خواهد آمد و اصحاب رسانه‌ صبح جمعه، ۱۸ شهریور( نهم سپتامبر)، یعنی تنها یک روز مانده به پایان جشنواره، اولین اکران جهانی این فیلم را شاهد خواهند بود و مراسم فرش قرمز فیلم بعدازظهر همان روز برپا می‌شود.

در همین حال، به نظر می‌رسد «شب، داخلی، دیوار» ساخته وحید جلیلوند هم هنوز موفق نشده از سازمان سینمایی مجوز بگیرد و با تهدید توقیف مقام‌های سینمایی ایران روبرو است. این فیلم داستان مردی نابینا به نام علی را روایت می‌کند که تلاشش برای خودکشی با سر رسیدن سرایدار بی‌نتیجه می‌ماند؛ در حالی که زنی فراری در آپارتمان او پنهان شده است. دبیر جشنواره این فیلم را استعاره‌ای از اوضاع اجتماعی ایران خواند.  

به نظر می‌رسد جلیلوند که تاکنون دو بار در بخش افق‌های ونیز شرکت داشته و جایزه بهترین کارگردانی این بخش را هم به خانه برده، این بار فیلم متفاوتی عرضه کرده است و نوید محمدزاده، بازیگری که در جشنواره کن به دلیل بوسیدن همسرش روی فرش‌ قرمز با تهدید ممنوع‌الکاری روبرو است، بار دیگر روی فرش‌ قرمز ونیز ظاهر خواهد شد که این هم طبیعتا خوشایند مسئولان سینمایی ایران نیست.

نمایش این فیلم نیز به آخرین روزهای جشنواره منتقل شد و اولین نمایش آن برای اصحاب رسانه‌ها روز چهارشنبه، شانزدهم شهریور( هفتم سپتامبر)، و فرش قرمز آن در روز پنجشنبه، هفدهم شهریور، خواهد بود.

«جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی در بخش افق‌های جشنواره نمایش داده خواهد شد. فیلم داستانی عجیب درباره یک کارگر پشت‌صحنه فیلم را روایت می‌کند که ناگهان برای بازی در نقش هیتلر انتخاب می‌شود. این فیلم از سازمان سینمایی مجوز گرفته و این سازمان اعلام کرده است که نمایش آن در جشنواره ونیز مشکلی ندارد. اولین نمایش این فیلم روز سه‌شنبه، پانزدهم شهریور (ششم سپتامبر)، خواهد بود.  

 در بخش افق‌های گسترش‌یافته، فیلم «بی رویا» اولین ساخته آرین وزیردفتری، نمایش داده خواهد شد. فیلم داستان دختری به نام رویا را روایت می‌کند که از روزنامه‌نگاری منع شده است و دو هفته پیش از مهاجرت به دانمارک، به اصرار شوهرش، با دختر ساکتی روبرو می‌شود که ظاهرا هیچ‌چیز را به یاد نمی‌آورد. رویا او را به خانه می‌برد و این آغاز ماجرایی پیچیده درباره مضمون هویت است.

اولین نمایش جهانی این فیلم با بازی طناز طباطبایی و صابر ابر در روز سه‌شنبه، پانزدهم شهریور (ششم سپتامبر)، خواهد بود. در حالی که پیش‌تر در جشنواره فجر در ایران نمایش داده شده و توانسته است مجوز نمایش از سازمان سینمایی دریافت کند. 

در حالی که خبر حضور چهار فیلم ایرانی در جشنواره ونیز و داوری لیلا حاتمی در بخش اصلی، اهالی سینما را به وجد آورده بود، در آخرین روزها اعلام شد که یک فیلم ایرانی دیگر هم در جشنواره ونیز حضور خواهد داشت: فیلم «تنها» ساخته جعفر نجفی در بخش روزهای مولفان.

این فیلم مستند داستان امیر، پسری ۱۴ساله، را روایت می‌کند که پس از مرگ پدرش، نگهداری از مادر و خواهران دوقلوی ۱۲ساله‌اش را به عهده می‌گیرد. امیر سعی دارد گرفتن تصمیم‌های سنتی برای زندگی خواهرانش را کنار بگذارد.

این فیلم تنها فیلم ایرانی‌ است که در روزهای اول جشنواره نمایش خواهد داشت و سومین ساخته سازنده‌اش است. فیلمساز به گفته خود، در روایت سومین مستند خود، از المان‌های داستانی هم سود جسته است.

جشنواره جهانی فیلم ونیز با «رسوایی سفید» ساخته نوآ بومباش افتتاح خواهد شد و در بخش مسابقه، فیلمسازان شناخته‌شده‌ای چون دارن آرونوفسکی، آلخاندرو گونزالس ایناریتو، مارتین مک‌دونا، فلورین زلر و فردریک وایزمن حضور دارند. فیلمسازان ستایش‌شده دیگری نظیر لارس فون تریر، ابل فرارا و لاو دیاز هم در بخش‌های دیگر جشنواره حضور خواهند داشت.

جشنواره ونیز تا دهم سپتامبر یعنی نوزدهم شهریور ادامه خواهد داشت.