با فرا رسیدن صبح روز ۲۹ اوت، بزرگ‌ترین موشکی که تاکنون [به فضا] پرتاب شده است از مجتمع پرتاب فضایی «۳۹بی» (39B) ناسا در مرکز فضایی کندی در فلوریدا از زمین بلند خواهد شد.

ماموریت «آرتمیس۱» (Artemis I)، نخستین پرواز از سری برنامه جدید ناسا برای ارسال دوباره انسان به ماه تا سال ۲۰۲۵، این است که به کمک سامانه پرتاب فضایی ناسا یا «اس‌ال‌اس» (SLS) راهی آسمان شود. این سامانه، موشک عظیم فوق سنگینی است که در ظاهر کمی شبیه به ترکیبی از شاتل فضایی و موشک «سترن۵» (Saturn V) است که بیش از نیم قرن پیش فضانوردان آپولو را به ماه برد.

سامانه پرتاب فضایی ناسا قدرتمندترین موشک بعد از «سترن۵» (Saturn V) خواهد بود، اگرچه که [از نظر توان و قدرت]، از این موشک قدیمی و ستایش‌آمیز هم پیشی خواهد گرفت. به‌ رغم آنکه پیکربندی و نقشه کلی سامانه پرتاب فضایی، که فضاپیمای جدید «اوریون» (Orion) را طی ماموریتی برای یک پرواز نزدیک به ماه پرتاب می‌کند، یادآور [ماموریت] آپولو است، اما بهسازی‌ها و تفاوت‌های مهمی وجود دارد. 

هر آنچه که در مورد تفاوت‌ها و شباهت‌های دو موشک بزرگ ماه ناسا از گذشته تا امروز باید بدانید را در اینجا آورده‌ایم.

سامانه پرتاب فضایی و سترن۵ چیستند؟

هم سامانه پرتاب فضایی «اس‌ال‌اس» (SLS) و هم «سترن۵» پرتاب‌گرهای فوق سنگینی‌اند یا در مورد سترن۵ [بهتر است بگوییم] «بود»، که برای حمل محموله‌های بزرگ و سرنشینان انسانی به مدار و قرار دادن آن‌ها در مسیر ماه طراحی شدند.

سترن ۵ هنوز قدرتمندترین موشکی است که تاکنون از زمین بلند شده است، البته تا زمانی‌که هنوز منتظریم تا سامانه پرتاب فضایی پرتاب شود، [سترن ۵] اولین بار در سال ۱۹۶۷ در یک پرواز آزمایشی بدون سرنشین پرتاب شد و نخستین پرواز سرنشین‌دار خود را در سال ۱۹۶۸ انجام داد. [این موشک] برای پرتاب فضاپیمای آپولو و انجام ماموریت‌های بعدی مانند آپولو ۱۱، ماه‌پیمایی که دو فضانورد یعنی نیل آرمسترانگ و باز آلدرین را در سال ۱۹۶۹ به سطح ماه برد، تولید شد.

سترن ۵ برای تمامی برنامه [فضایی] آپولو مورد استفاده قرار گرفت و در آخرین ماموریتش به ماه در سال ۱۹۷۲ آپولو ۱۷، به نقطه اوج خود رسید. این موشک بزرگ همچنین در سال ۱۹۷۳ برای پرتاب اولین ایستگاه فضایی ناسا «اسکای‌لب» (Skylab) مورد استفاده قرار گرفت، که بعدا معلوم شد این آخرین پرتاب سترن۵ بود.

سامانه پرتاب فضایی سنگ بنای برنامه آرتمیس ناسا است، برنامه قرن بیست‌ویکمی ناسا برای ارسال مجدد انسان به ماه که از بسیاری جهات مانند یک به روزرسانی نوین از سترن ۵ با استفاده از فناوری‌های جدیدتر است و طراحی شده است تا به مجموعه‌ای از ماموریت‌های جاه‌طلبانه‌تر از آنچه در برنامه آپولو دیده شد، نیروی بیشتری ببخشد. سامانه پرتاب فضایی، فضاپیمای اوریون را به فضا پرتاب خواهد کرد، اما خودش یک پرتابگر کپسولی است که از لحاظ ظاهری شبیه به فضاپیمای آپولو است، اما دارای تجهیزات الکترونیکی و امکانات طراحی مدرن است.

آرتمیس۱ به‌عنوان یک پرواز آزمایشی برای موشک سامانه پرتاب فضایی و فضاپیمای اوریون در نظر گرفته شده است که مدار نهایی ماه را در قالب بخشی از یک ماموریت ۴۲ روزه در نظر می‌گیرد تا سامانه‌های پروازی را بررسی کرده و اطمینان حاصل کند که فضاپیمای اوریون می‌تواند بدون هیچ مشکلی و به راحتی دوباره وارد جو زمین شود. اگر همه چیز خوب پیش برود، یک پرواز سرنشین‌دار به سوی ماه به نام آرتمیس ۲ برای ماه مه سال ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده، در حالی که آرتمیس ۳ برای زمانی در سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است.

این آرتمیس ۳ است که برای نخستین بار از سال ۱۹۷۲ تاکنون، شاهد فرود نخستین انسان‌ها بر روی ماه خواهد بود.

سامانه پرتاب فضایی و هم سترن۵ از نظر ویژگی‌های فیزیکی چگونه با هم مقایسه می‌شوند؟

سترن ۵ یک موشک عظیم و قدرتمند بود که ۳۶۳ فوت (حدودا ۱۱۰ متر) ارتفاع و بر روی سکوی پرتاب تقریبا ۶.۵ میلیون پوند وزن داشت. سترن۵ در هنگام برخاستن حدود ۷.۶ میلیون پوند نیروی پیش‌رانش ایجاد کرد و شامل سه مرحله بود.

سامانه پرتاب فضایی آن‌طور که در حال حاضر پیکربندی و طرح‌ریزی شده است کمی کوتاهتر از سترن۵ است، با ارتفاع ۳۲۲ فوت (۹۸ متر) و همچنین سبک‌تر [از سترن۵] با وزنی حدود ۵.۵ میلیون پوند. اما «بلاک۱» سامانه پرتاب فضایی که پیکربندی فعلی موشک به این نام خوانده می‌شود، می‌تواند هنگام بلند شدن ۸.۸ میلیون پوند نیروی پیش‌رانش ایجاد کند. نسخه‌های بعدی سامانه پرتاب فضایی با مراحل بالایی قدرتمندتر، نیروی پیش‌رانش حتی از این بیشتر هم تولید خواهند کرد.

سامانه پرتاب فضایی یک موشک دو مرحله‌ای است، اما برخلاف سترن ۵ و مشابه شاتل فضایی از دو موشک تقویت‌کننده [سوخت] جامد که به دو طرف بدنه تقویت‌کننده اصلی بزرگ این موشک وصل ‌شده‌ است، استفاده می‌کند.

برخلاف موشک‌های تجاری جدیدتر مانند اسپیس‌ایکس فالکون ۹،  سامانه پرتاب فضایی و سترن ۵ هیچ کدام قابلیت استفاده مجدد ندارند.

مقایسه سامانه پرتاب فضایی و سترن۵ با هم از لحاظ هزینه‌ای چگونه است؟

سترن ۵ با قیمت دلار امروزی، برای هر پرتاب حدود ۱.۵ میلیارد دلار هزینه داشت، در حالی‌که کل برنامه توسعه سترن ۵ حدود ۵۱.۸ میلیارد دلار هزینه دربر داشت.

هر پرتاب سامانه پرتاب فضایی حدود ۴.۱ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت، اما هزینه ساخت و توسعه سامانه پرتاب فضایی تاکنون حدود ۲۳ میلیارد دلار بوده است.