نمایشگاه کتاب فرانکفورت که هر ساله در اواسط ماه اکتبر در شهر فرانکفورت آلمان برگزار می‌شود، جدا از آنکه از جمله مهم‌ترین نمایشگاه‌های کتاب جهان به شمار می‌رود، برای ناشران ایرانی نیز جایگاهی ویژه دارد.

به‌همین دلیل هر سال و هم‌زمان با برگزاری این نمایشگاه ناشران ایرانی در بخش‌های دولتی و خصوصی سعی می‌کنند در آن حضور یابند و به معرفی کارهای خود بپردازند.

نمایشگاه امسال فرانکفورت(دوره هفتاد و یکم) به مدت ۵ روز از ۱۶ تا ۲۰ اکتبر با شعار «تنوع، پایداری و تعامل سیاسی» برگزار شد و مهمان ویژه آن کشور نروژ بود و  از  اولگا توکارچوک ۵۷ ساله نیز دعوت شده بود تا به عنوان نویسنده و فعال اجتماعی در نمایشگاه سخنرانی کند. شاید از بخت‌ خوش نمایشگاه فرانکفورت بود که چند روز پیش از برگزاری نمایشگاه، تورکاچوک برنده جایزه نوبل ادبیات شد و این بر اهمیت حضور او در نمایشگاه افزود.

حضور مارگارت آتوود، نویسنده نام‌آور کانادایی و گفت وگو بامخاطبانش نیز از جمله برنامه‌های پرمخاطب نمایشگاه امسال بود.

توجه به کتاب‌های الکترونیکی و چندرسانه‌ای با تاکید بر کتاب‌های صوتی نیز از جمله برنامه‌های نمایشگاه امسال بود. این تاکید از آن جهت مهم است که مخاطبان کتاب‌های صوتی در دنیا روندی رو به رشد به خود گرفته است و ابتکارات و خلاقیت‌های ناشران در این زمینه هم بر عرضه بیشتر این خدمات افزوده است.

۳۵۵ آژانس ادبی از ۳۵ کشور در نمایشگاه ۷۱ فرانکفورت

نمایشگاه فرانکفورت بر خلاف نمایشگاه تهران، بازار فروش کتاب نیست بلکه تنها بازار مبادله کتاب و حق رایت( نویسندگی) است. البته در دو روز آخر که مردم عادی هم می‌توانند از نمایشگاه بازدید کنند، عموم ناشرانی که چند نسخه کتاب به غرفه آورده‌اند، آن را برای فروش ارائه می‌کنند تا بار خود را هنگام بازگشت سبک‌تر کنند.

 گردش مالی و درآمدهای این نمایشگاه از اجاره غرفه و قراردادهای چاپ و انتشار کتاب‌هایی است که با وساطت آژانس‌های ادبی بین ناشران و نویسندگان بسته می‌شود. قراردادی که گردش مالی آن گاه به یک میلیارد تومان هم می‌رسد و چند برابر فروش کتاب در نمایشگاه کتاب تهران است.

در گزارش سایت نمایشگاه آمده است که۷۴۵۰ متقاضی از ۱۰۴ کشور از نمایشگاه غرفه‌ گرفتند تا کالا و خدماتشان را در نمایشگاه عرضه کنند. نمایشگاه را اتحادیه ناشران و کتابفروشان آلمان مدیریت می‌کند و با پولی که از اجاره غرفه به دست می‌آورد، می‌تواند امورات مختلف این نمایشگاه را به خوبی مدیریت کند.

یورگن بوس رئیس نمایشگاه و هنریچ ریچمولر رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان آلمان است.

برابر گزارشی که سایت نمایشگاه فرانکفورت منتشر کرده است، امسال ۳۵۵ آژانس ادبی از ۳۵ کشور شرکت کردند. آژانس‌هایی که حلقه وصل نویسندگان به ناشران هستند و می‌توانند با تخصصی که در بازاریابی کتاب‌ها دارند در معرفی نویسندگان و استعدادهای آینده نویسندگی سهمی جدی ایفا کنند.

در کنار آژانس‌های ادبی حضور مردم در نمایشگاه فرانکفورت هم جالب توجه است. سایت نمایشگاه از حضور بالای ۳۰۰ هزار نفری مردم در این نمایشگاه خبر داد. رکوردی که در مقایسه با سال گذشت از رشد ۵ درصدی خبر می‌دهد.

 نمایشگاه کتاب فرانکفورت محل تلاقی و بازار حرفه‌ای‌های نشر و کتاب از اقصی نقاط جهان است و نشر ایران نیز با حضور کمرنگ خود در تمامی این سال‌ها سعی کرد تا مشارکت خود را به گونه‌‌ای استمرار دهد که حداقل گرد فراموشی بر آن ننشیند.

کشور مهمان ویژه امسال نروژ و سال آینده کانادا

هر ساله یک کشور به‌عنوان مهمان ویژه در نمایشگاه حضور می‌یابد تا دستاوردهای خود در حوزه کتاب را در معرض بازدید‌کنندگان و آژانس‌های ادبی بگذارد. امسال کشور نروژ مهمان ویژه بود تا از ادبیات و کتاب و نویسندگان کشور خود بگوید. سال‌ آینده نیز قرار است کشور کانادا به عنوان مهمان ویژه به معرفی دستاوردهای خود در عرصه نویسندگی و کتاب بپردازد.

در چند سال گذشته کشور ترکیه توانست به‌عنوان مهمان ویژه حضوری پررنگ در نمایشگاه فرانکفورت داشته باشد، اما ایران به رغم آنکه ادبیات کهن قدرتمند و در طراز‌های جهانی دارد، هنوز نتوانسته موقعیت خود را در نمایشگاه به گونه‌آی تثبیت کند که بتواند امکانی برای حضور قدرتمندتر در صحنه‌های فرهنگی داشته باشد.

ایران در نمایشگاه فرانکفورت ۲۰۱۹

در نمایشگاه امسال فرانکفورت نزدیک به ۱۵۰۰ کتاب از ناشران مختلف به زبان‌های گوناگون در غرفه‌ای ۱۹۰ متری در معرض دید گذاشته شد. برخی کتاب‌ها در قالب طرح گرنت برگردان شده است که از جمله آن‌ها ۱۴ کتابی است که به زبان ترکی استانبولی ترجمه شدند که با توجه به حضور بالای مردمان ترک‌زبان در‌ آلمان، می‌تواند بازاریابی خوبی برای کتاب‌های ایرانی باشد.

از جمله فعالیت‌های ابتکاری دست‌اندرکاران نمایشگاه امسال برگزاری مراسم رونمایی از ترجمه آلمانی دیوان حافظ بود که به مناسبت دویستمین سالگرد انتشار دیوان غربی شرقی «یوهان ولفگانک گوته» در غرفه ایران برپا شد. این ترجمه از سوی نشر ناهید و بر اساس کتابی به قلم دکتر بهاء‌الدین خرمشاهی صورت گرفت.

غیبت برخی کتاب‌های نویسندگان معروف ایرانی چون زویا پیرزاد و یا محمود دولت‌آبادی در این غرفه محسوس بود. تمرکز عمده کتاب‌ها در حوزه کودکان و نوجوانان بود.

مرکز توسعه نمایشگاه‌های ایران که متولی دولتی حضور در نمایشگاه فرانکفورت است، از حمایت از ۱۰۰ کتاب ایرانی و برگردان آن‌ها به زبان‌های خارجی در قالب طرحی به نام گرنت خبر داد. طرحی که به‌رغم چندسالی که از پاگرفتن آن می‌گذرد هنوز دستاورد ملموسی نداشته است. اگرچه دست‌اندرکاران این طرح عنوان کرده‌اند که توفیقات آن را در گزارش بعد از نمایشگاه منتشر خواهند کرد.

غرفه ایران و منتقدان جمهوری اسلامی

نکته قابل توجه نمایشگاه امسال عدم انتشار خبری مبنی بر حضور منتقدان جمهوری اسلامی در غرفه ایران بود.

در سالیان قبل به شکل سنتی برخی از منتقدان جمهوری اسلامی که عمدتا اعضای سازمان مجاهدین خلق بودند، با حضور در جلوی غرفه‌های مرتبط با وزارت ارشاد و دولت ایران به شعاردادن می‌پرداختند. امسال اما چنین اتفاقی به گفته مسئول غرفه ایران رخ نداد.

 قادر آشنا که مسئولیت غرفه‌ ایران را عهده‌دار بود در گفت وگویی با ایلنا  گفت: «امسال براساس مذاکراتی که با مسئولان نمایشگاه کتاب فرانکفورت داشتیم و براساس هماهنگی‌ها و اقداماتی که صورت گرفت، نخستین‌بار نتوانستند مزاحمت و یا خللی در روند فعالیت‌های غرفه ملی ایران ایجاد کنند.»

سال گذشته اعتراض منتقدان جمهوری اسلامی سبب شد تا غرفه‌ ایران برای چند ساعتی فعالیت نکند و از قرار آسیب‌هایی هم به غرفه‌ها وارد شد که همین امر به پرداخت غرامت ۵ هزار یورویی از سوی دست‌اندرکاران نمایشگاه فرانکفورت به ایران انجامید. امسال به‌نظر می‌رسد همین غرامت سبب شد تا مسئولان نمایشگاه فرانکفورت توجه ویژه‌تری به غرفه ایران بکنند و اصولا اجازه تظاهرات و اعتراض را به منتقدان ندهند.