پشت پرده تقاضای حکم تجدیدنظر نسرین ستوده چیست؟

تصویر از آفتاب نیوز

نسرین ستوده در یک قدمی سپری کردن ۱۲ سال از عمر خود در زندان قرار دارد و در صورت اجرایی شدن این حکم، وی در هنگام آزادی ۶۸ ساله و فرزندانش ۳۱ و ۲۵ ساله خواهند بود.

خبرگزاری رسمی ایران، ایرنا، از قطعی شدن محکومیت نسرین ستوده، وکیل مدافع حقوق بشر به ۳۳ سال زندان خبر داد که طبق ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی ۱۲ سال آن قابلیت اجرا دارد.

ولی سخنگوی جدید قوه قضاییه در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود اعلام کرد که اگر ستوده و یا وکیلش درخواست تجدیدنظر کنند، شامل تخفیف می‌شوند. وی در این جلسه گفت: «این رأی قطعی نیست. چه بسا که اگر خود ایشان تقاضای تجدیدنظرخواهی کند، در میزان مجازات و اصل مجازات تغییراتی ایجاد شود».

غلامحسین اسماعیلی ادعا کرد: «همین فرد در محکومیت‌های سابق خود محکوم به حبس سنگین شد و درخواست تجدیدنظر کرد و حبس به جزای نقدی تغییر کرد. همین فرد حکم حبس داشت و با عفو رهبری از زندان آزاد شد. ما به کلیه متهمان و وکلا می‌گوییم قانون و مقررات را محترم بشمارید و مطمئن باشید نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با نهادهای تصمیم‌گیری متعدد حق آن‌ها را اجرا خواهد کرد».

نکته قابل توجه این است که متهم ۲۰ روز پس از ابلاغ حکم فرصت دارد تا تقاضای تجدیدنظر کند و در مورد پرونده اخیر خانم ستوده ۴۰ روز از ابلاغ آن گذشته است ولی سخنگوی قوه قضاییه می‌گوید هنوز فرصت برای تقاضای تجدیدنظر وجود دارد. اسفند سال گذشته نسرین ستوده اعلام کرد که در اعتراض به روند تشکیل این پرونده به حکم مذکور اعتراض نخواهد کرد. رضا خندان، همسر نسرین ستوده در این رابطه به ایرنا گفت:«همسرم در اعتراض به روند تشکیل این پرونده و فرایند رسیدگی در دادسرا و دادگاه به حکم اعتراض نکرد. دادستانی هم به عنوان مدعی العموم و شاکی در این پرونده، به حکم مزبور اعتراض نکرده و به طور خودکار رأی صادره قطعی شده است».

خندان درباره پرونده قبلی نسرین ستوده که به پنج سال حبس محکوم شده است نیز گفت: «شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر، روز ۲۰ فروردین را برای رسیدگی به این پرونده تعیین کرده بود که دادگاه به خاطر آنچه فوت یکی از بستگان قاضی اعلام شد، برگزار نشد و به دهم اردیبهشت موکول شد. البته همسرم اعلام کرده در اعتراض به روند رسیدگی به این پرونده، در دادگاه حضور نمی‌یابد».

با توجه به گذشتن فرصت قانونی اعتراض و اصرار سخنگوی قوه قضاییه به درخواست تجدیدنظر، این سوال پیش می‌آید که آیا کاستن از حکم وی در قبال تعهد دادن نسرین ستوده به سکوت خواهد بود؟ آیا توجه اذهان عمومی بین المللی بر این پرونده باعث شده تا ستوده چنین حکمی دریافت کند و تحت فشار به خواسته‌ای تن دهد؟ آیا مقاومت نسرین ستوده به اعتراض به احکامش از جایی به جز واخواهی به روند قانونی پرونده‌ها نشات می‌گیرد؟

سخنگوی قوه قضاییه در کنفرانس مطبوعاتی روز سه‌شنبه در مورد پرونده برنده جایزه سوخاروف و انجمن قلم کانادا و آمریکا از اصحاب رسانه خواست تا «در میدان رسانه‌های بیگانه بازی نکنند». او گفت: «کسانی که اتهامات متعدد داشته باشند، دادگاه برای هر اتهام حکم جداگانه صادر می‌کند. مغلطه می‌کنند آنهایی که ادعای حقوقدانی دارند، حتی خود متهم، به جای شفافیت به مغالطه ‌روی آورده است».

شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب اسلامی نسرین ستوده را به اتهام‌ «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی»، «فعالیت تبلیغی علیه نظام»، «عضویت موثر در گروهک غیرقانونی و ضد امنیتی کانون مدافعان حقوق بشر، لگام (حذف اعدام) و شورای ملی صلح»، «تشویق مردم به فساد و فحشا و فراهم آوردن موجبات آن و ظاهر شدن بدون حجاب شرعی در محل شعبه بازپرسی»، «اخلال در نظم و آسایش عمومی» و «نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی»، به مجموع ۳۳ سال زندان و ۱۴۸ ضربه شلاق محکوم کرده است.

اگرچه مبحث ریاست جمهوری برای زنان در ایران مساله ای بحث برانگیز است، ولی زمزمه‌هایی مبنی بر گزینه مناسب بودن نسرین ستوده برای ریاست جمهوری در ایران شنیده می‌شود. او اولین فرد زندانی سیاسی، عقیدتی، حقوق بشری نیست که با دریافت حکم دراز مدت زندان به گزینه رهبری تبدیل شد. خانم آنگ سان سو چی از میانمار و نلسون ماندلا از آفریقای جنوبی گزینه‌های دیگر قابل اشاره هستند.

آنگ سان سو چی سیاستمدار و مدافع حقوق بشر میانمار است که سال ۱۹۴۵ در میانمار به دنیا آمد. او که مشغول دریافت مدرک دکترای خود در لندن بود، در سال ۱۹۸۸ برای رهبری جنبش دموکراسی خواهی میانمار که توسط مادر بیمارش اداره می‌شد به میانمار بازگشت و به حبس خانگی محکوم شد و در نوامبر ۲۰۱۰ با فرمان رهبر مخالفان دولت میانمار آزاد شد. هرچند وی به دلیل سکوتش در برابر کشتار مسلمانان روهینگیا توسط بوداییان میانمار مورد انتقاد شدید جامعه مدنی دنیا قرار دارد و بسیاری از جوایز حقوق بشری که طی سال‌های حبس خانگی دریافت کرده بود، از او پس گرفته شده است. وی رهبر اتحادیه ملی برای دموکراسی در میانمار است و مقامی هم تراز با نخست وزیر دارد.

نلسون ماندلا، رهبر کنگره ملی آفریقا و از مبارزان برجسته علیه آپارتاید در آفریقای جنوبی بود که به دلیل مبارزه مسلحانه بازداشت شد و ۲۷ سال حبس را تحمل کرد. وی پس از آزادی و طی یک انتخابات آزاد به نخستین رئیس جمهور این کشور تبدیل شد. ماندلا در سال ۲۰۱۳ درگذشت.